Uzman SühaN
Administrator
Adet olmuyorum nedeni nedir?
Amenore, bir veya daha fazla adet dönemi boyunca adet görememe durumudur. İki çeşit Amenore vardır. Birincisi, 16 yaşına kadar adet görmemiş olan genç kızlarda görülür. Buna “primer Amenore” de denir. İkincisi ise, düzenli olarak adet gördüğü halde belli sebeplerden dolayı en az üç adet dönemini kaçırmış olan kadınlarda görülür. Buna da “sekonder Amenore” de denir.
Amenore’nin en yaygın nedeni gebeliktir. Diğer nedenleri arasında üreme organları ile ilgili veya hormon seviyesini düzenlemeye yardımcı bezler ile ilgili sorunlar bulunmaktadır. Altta yatan nedenin tedavi edilmesi ile genellikle Amenore sorunu giderilir.
BELİRTİLER
Amenore’nin temel göstergesi adet döngüsünün bozulması ve adet görülmemesidir. Amenore’nin nedenine bağlı olarak, adet yokluğuna paralel gelişen başka belirtiler de görülebilir:
• Meme başından sütlü akıntı
• Saç dökülmesi
• Baş ağrısı
• Görme problemleri
• Yüzde aşırı kıllanma
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Eğer arka arkaya en az üç adet dönemi boyunca adet görmediyseniz ya da 16 yaşına geldiğiniz halde hiç adet görmediyseniz bir kadın doğum uzmanına başvurunuz.
NEDENLERİ
Amenore çeşitli nedenlerle oluşabilir. Bazılarının nedeni kullanılan ilaç veya diğer tıbbi işlemlerin yan etkisi olabildiği gibi bazıları ise kadının normal yaşantısının bir parçası da olabilmektedir.
Doğal Amenore:
Bir kadın hayatının normal akışı sırasında bazı doğal nedenlerden dolayı Amenore ile karşılaşabilir. Bu nedenler şöyle sıralanabilir:
• Gebelik
• Emzirme
• Menopoz
Doğum Kontrol Yöntemleri:
Doğum kontrol hapları alan bazı kadınlarda adet dönemleri yaşanmayabilir. Hapların alımı durdurulduktan yaklaşık 3 ila 6 ay sonra düzenli yumurtlama ve adet görme devam eder. Enjekte edilen veya yerleştirilen doğum kontrol cihazlarının bazı türleri de Amenore’ye neden olabilir.
İlaçlar
Bazı ilaç türleri de adet görülmesinin durmasına neden olabilir. Aşağıdaki ilaçlar bu gurupta yer alabilir:
• Anti psikotikler
• Kanser kemoterapisi ilaçları
• Antidepresanlar
• Tansiyon ilaçları.
Yaşam tarzı faktörleri
• Stres. Ruhsal stres, beyinde yer alan ve adet dönemlerini düzenleyen hormonların kontrol edildiği birim olan hipotalamus’un işleyişini geçici olarak değiştirebilir. Bunun sonucunda da yumurtlama ve adet görme durabilir. Genellikle stres azaldığında yine düzenli olarak adet görülemeye devam edilir.
• Düşük vücut ağırlığı. Kiloları aşırı şekilde düşük olan kadınlardaki bu zayıflık, vücuttaki birçok hormonun fonksiyonlarını da olumsuz şekilde etkilemektedir ve dolayısıyla yumurtlama potansiyelini de azaltmaktadır. “Anoreksiya” veya “Bulimia” gibi yeme bozukluğu olan kadınlarda anormal hormon değişiklikleri sık sık yaşandığı için adet dönemleri de durabilmektedir.
• Aşırı egzersiz. Bale, uzun mesafe koşuları ya da jimnastik gibi yoğun çalışma gerektiren sporlarla uğraşan kadınlarda adet döngüsü kesintiye uğrayabilmektedir. Atletlerde düşük vücut yağ oranı, stres ve yüksek miktarda enerji harcaması gibi diğer bazı faktörler de adet dönemlerini olumsuz etkilemektedir.
Hormonal dengesizlik
Birçok sağlık sorunu vücutta hormonal dengesizliklere neden olabilir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
• Polikistik over sendromu (PKOS). PKOS, normal adet döngüsünde görülen dalgalı seviyelerden daha yüksek düzeyde hormon düzeylerinin görülmesine neden olur.
• Tiroit bezinde fonksiyon bozulması. Aşırı aktif olan (hipertiroidi) ya da az çalışan (hipotiroidi) tiroit bezi adet düzensizliklerine ve dolayısıyla Amenore’ye neden olabilir.
• Hipofiz tümörü. Hipofiz bezinde kanserli olmayan (iyi huylu) bir tümörün varlığı, adet döngülerindeki hormonal düzenlemeyi engelleyebilir.
• Erken menopoz. Menopoz genellikle 45 ve 55 yaşları arasında gerçekleşir. Bazı kadınlarda ise yumurtalıklarda yumurta üretimi 40 yaşından önce azalır ve adet görülmemeye başlar.
Yapısal sorunlar:
Cinsel organların kendileri ile ilgili sorunlar da Amenore’ye neden olabilir. Görülebilecek yapısal sorunlara şu örnekler verilebilir:
• Rahim içi yaralanmaları. Asherman sendromunda rahim iç dokusunda yaralar meydana gelir. Bu yaralar bazen dilatasyon – kürtaj (D & C), sezaryen veya miyomlar için uygulanan tedavilerden sonra oluşabilirler. Rahim içindeki yaralar, rahim astarının normal şekilde yayılmasına ve dağılmasına mani olur.
• Üreme organlarında eksiklik. Bazen bebeğin hamilelik sırasındaki gelişimi esnasında meydana gelen bazı problemlerden dolayı kız çocuğu rahim, rahim ağzı ya da vajina gibi üreme sisteminin önemli kısımlarından birinin eksikliği ile doğabilmektedir. Üreme sistemi normal şekilde gelişemediği için haliyle adet döngüsü de oluşmaz.
• Vajinada Yapısal bozukluklar. Vajinadaki mevcut olan herhangi yapısal bir bozukluk adet kanamasını engelleyebilir. Vajinada yer alan bir membran (zar) veya duvar, rahim ve rahim ağzından kan çıkışının bloke edilmesine neden olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Amenore oluşma riskini arttıran faktörler şunlardır:
• Aile öyküsü. Ailenin başka kadın bireylerinde Amenore vakası yaşanmışsa, sizde de aynı sorun için yatkınlık durumu oluşabilir.
• Yeme bozuklukları. Anoreksiya veya Bulimia gibi yeme bozukluğu olan kadınlarda Amenore’ye yakalanma riski daha fazladır.
• Atletik eğitimler. Çok zorlayıcı ve yoğun geçen atletik eğitimler de Amenore riskinizi artırabilir.
KOMPLİKASYONLAR
Amenore ile ilişkili komplikasyonlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Kısırlık. Eğer yumurtlama gerçekleşmez ve adet dönemleri de devam etmezse, hamile kalmanız da mümkün olmayacaktır. Amenore durumu kısırlığı netice verecektir.
• Osteoporoz. Amenore’den dolayı düşük östrojen düzeyleri meydana geldiği için, kadınlarda osteoporoz riski ortaya çıkar. Osteoporoz da kemiklerin zayıflamasına ve erimesine neden olan bir hastalıktır.
TESTLER VE TEŞHİS
Muayene sırasında doktorunuz üreme organları ile ilgili herhangi bir problem olup olmadığını kontrol etmek için jinekolojik muayene gerçekleştirecektir. Eğer hiç adet görmediyseniz, doktorunuz vücudunuzda ergenliğe ait normal değişikliklerin yaşanıp yaşanmadığını görmek için meme ve genital bölgede de incelemeler yapabilir. Amenore karmaşık bir dizi hormonal sorunlara da yol açabilir. Altta yatan nedenin bulunması, zaman alabildiği gibi birden fazla test yapılmasını da gerektirebilir.
Laboratuar testleri:
Aşağıdaki bazı kan testleri gerekli olabilir:
• Gebelik testi. Bu test ile olası bir gebelik durumu incelenmek için yapılır.
• Tiroit fonksiyon testi. Tiroit bezinin düzgün çalışıp çalışmadığını öğrenmek için kandaki (TSH) hormonunun seviyesine bakılır.
• Yumurtalık fonksiyon testi. Yumurtalıkların düzgün çalışıp çalışmadığı kandaki folikül uyarıcı hormon (FSH) miktarı ölçülerek belirlenebilir.
• Erkeklik hormonu testi. Eğer yüzde sakal benzeri kıllarda artma ve ses kısıklığı gibi değişiklikler yaşanıyorsa, doktorunuz kandaki erkeklik hormonlarının seviyesini kontrol etmek için kan testi yapılmasını isteyecektir.
Hormon takviyesi ile test:
Adet kanamasını tetiklemek için yedi ile 10 gün boyunca östrojen hormonu içeren bir ilaç verilir. Bu test sonuçlarına göre adet görülmemesine östrojen eksikliğinin neden olup olmadığı anlaşılır.
Görüntüleme testleri:
Amenore’nin belirtilerine ve yapılan kan testlerinin sonuçlarına göre bazı görüntüleme testleri de istenebilir. İstenebilecek görüntüleme testleri aşağıdakilerden biri veya birkaçı olabilir:
• Ultrason. Bu ağrısız görüntüleme testinde iç organların görüntülerini üretmek için ses dalgaları kullanılır. Eğer hiç adet dönemi görmediyseniz (primer Amenore), doktorunuz üreme sistemindeki tüm organların mevcut olup olmadığını görmek için ultrason testi isteyebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT). BT testinde vücudun içyapılarının kesitsel görüntülerini oluşturmak için farklı yönlerden alınan birçok X-ray görüntüleri birleştirilir. BT ile rahim, yumurtalık ve böbreklerin normal bir görünümde olup olmadığı da belirlenir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR). MR, vücuttaki yumuşak dokuların son derece ayrıntılı görüntülerini üretmek için güçlü bir manyetik alan ile radyo dalgalarını kullanır. Doktorunuz hipofiz bezinde tümör varlığını kontrol etmek için MR testi isteyebilir.
Kameralı testler:
Eğer kan testleri ve görüntüleme testleri ile özel bir neden ortaya çıkarılmadıysa, doktorunuz “histeroskopi” yapılmasını önerebilir. Bu işlemde ince, ışıklı bir kamera kullanılır. Rahim içi incelenmek üzere kamera içeren cihaz vajina ve rahim ağzından geçirilir.
TEDAVİ VE İLAÇLAR
Amenore için uygulanacak tedavi altında yatan nedene bağlı olarak değişir. Bazı durumlarda, doğum kontrol hapları adet döngüsünü yeniden başlatabilir. Tiroit ya da hipofiz bozukluklarının neden olduğu Amenore, ilaçlar ile tedavi edilebilir. Bir tümör ya da yapısal tıkanıklık varsa, ameliyat gerekli olabilir.
Bazı yaşam tarzı faktörleri de Amenore’ye neden olabilir. Bu yüzden iş, eğlence ve dinlenme arasında dengeyi bulmaya çalışınız. Hayatınızda stresi tetikleyen faktörleri belirleyip, stresi azaltmaya çalışınız. Eğer kendi başınıza stresi kontrol edemiyorsanız, aile, arkadaşlar ya da doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.
Adet döngüsündeki değişikliklerin farkında olun ve endişeleriniz varsa doktorunuza danışın. Adet dönemlerinizin kaydını tutunuz. Aldığınız kayıtlarda adet döneminin ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü ve herhangi olağan dışı bir şeyler meydana gelip gelmediğini not alınız.
Amenore’nin en yaygın nedeni gebeliktir. Diğer nedenleri arasında üreme organları ile ilgili veya hormon seviyesini düzenlemeye yardımcı bezler ile ilgili sorunlar bulunmaktadır. Altta yatan nedenin tedavi edilmesi ile genellikle Amenore sorunu giderilir.
BELİRTİLER
Amenore’nin temel göstergesi adet döngüsünün bozulması ve adet görülmemesidir. Amenore’nin nedenine bağlı olarak, adet yokluğuna paralel gelişen başka belirtiler de görülebilir:
• Meme başından sütlü akıntı
• Saç dökülmesi
• Baş ağrısı
• Görme problemleri
• Yüzde aşırı kıllanma
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Eğer arka arkaya en az üç adet dönemi boyunca adet görmediyseniz ya da 16 yaşına geldiğiniz halde hiç adet görmediyseniz bir kadın doğum uzmanına başvurunuz.
NEDENLERİ
Amenore çeşitli nedenlerle oluşabilir. Bazılarının nedeni kullanılan ilaç veya diğer tıbbi işlemlerin yan etkisi olabildiği gibi bazıları ise kadının normal yaşantısının bir parçası da olabilmektedir.
Doğal Amenore:
Bir kadın hayatının normal akışı sırasında bazı doğal nedenlerden dolayı Amenore ile karşılaşabilir. Bu nedenler şöyle sıralanabilir:
• Gebelik
• Emzirme
• Menopoz
Doğum Kontrol Yöntemleri:
Doğum kontrol hapları alan bazı kadınlarda adet dönemleri yaşanmayabilir. Hapların alımı durdurulduktan yaklaşık 3 ila 6 ay sonra düzenli yumurtlama ve adet görme devam eder. Enjekte edilen veya yerleştirilen doğum kontrol cihazlarının bazı türleri de Amenore’ye neden olabilir.
İlaçlar
Bazı ilaç türleri de adet görülmesinin durmasına neden olabilir. Aşağıdaki ilaçlar bu gurupta yer alabilir:
• Anti psikotikler
• Kanser kemoterapisi ilaçları
• Antidepresanlar
• Tansiyon ilaçları.
Yaşam tarzı faktörleri
• Stres. Ruhsal stres, beyinde yer alan ve adet dönemlerini düzenleyen hormonların kontrol edildiği birim olan hipotalamus’un işleyişini geçici olarak değiştirebilir. Bunun sonucunda da yumurtlama ve adet görme durabilir. Genellikle stres azaldığında yine düzenli olarak adet görülemeye devam edilir.
• Düşük vücut ağırlığı. Kiloları aşırı şekilde düşük olan kadınlardaki bu zayıflık, vücuttaki birçok hormonun fonksiyonlarını da olumsuz şekilde etkilemektedir ve dolayısıyla yumurtlama potansiyelini de azaltmaktadır. “Anoreksiya” veya “Bulimia” gibi yeme bozukluğu olan kadınlarda anormal hormon değişiklikleri sık sık yaşandığı için adet dönemleri de durabilmektedir.
• Aşırı egzersiz. Bale, uzun mesafe koşuları ya da jimnastik gibi yoğun çalışma gerektiren sporlarla uğraşan kadınlarda adet döngüsü kesintiye uğrayabilmektedir. Atletlerde düşük vücut yağ oranı, stres ve yüksek miktarda enerji harcaması gibi diğer bazı faktörler de adet dönemlerini olumsuz etkilemektedir.
Hormonal dengesizlik
Birçok sağlık sorunu vücutta hormonal dengesizliklere neden olabilir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
• Polikistik over sendromu (PKOS). PKOS, normal adet döngüsünde görülen dalgalı seviyelerden daha yüksek düzeyde hormon düzeylerinin görülmesine neden olur.
• Tiroit bezinde fonksiyon bozulması. Aşırı aktif olan (hipertiroidi) ya da az çalışan (hipotiroidi) tiroit bezi adet düzensizliklerine ve dolayısıyla Amenore’ye neden olabilir.
• Hipofiz tümörü. Hipofiz bezinde kanserli olmayan (iyi huylu) bir tümörün varlığı, adet döngülerindeki hormonal düzenlemeyi engelleyebilir.
• Erken menopoz. Menopoz genellikle 45 ve 55 yaşları arasında gerçekleşir. Bazı kadınlarda ise yumurtalıklarda yumurta üretimi 40 yaşından önce azalır ve adet görülmemeye başlar.
Yapısal sorunlar:
Cinsel organların kendileri ile ilgili sorunlar da Amenore’ye neden olabilir. Görülebilecek yapısal sorunlara şu örnekler verilebilir:
• Rahim içi yaralanmaları. Asherman sendromunda rahim iç dokusunda yaralar meydana gelir. Bu yaralar bazen dilatasyon – kürtaj (D & C), sezaryen veya miyomlar için uygulanan tedavilerden sonra oluşabilirler. Rahim içindeki yaralar, rahim astarının normal şekilde yayılmasına ve dağılmasına mani olur.
• Üreme organlarında eksiklik. Bazen bebeğin hamilelik sırasındaki gelişimi esnasında meydana gelen bazı problemlerden dolayı kız çocuğu rahim, rahim ağzı ya da vajina gibi üreme sisteminin önemli kısımlarından birinin eksikliği ile doğabilmektedir. Üreme sistemi normal şekilde gelişemediği için haliyle adet döngüsü de oluşmaz.
• Vajinada Yapısal bozukluklar. Vajinadaki mevcut olan herhangi yapısal bir bozukluk adet kanamasını engelleyebilir. Vajinada yer alan bir membran (zar) veya duvar, rahim ve rahim ağzından kan çıkışının bloke edilmesine neden olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Amenore oluşma riskini arttıran faktörler şunlardır:
• Aile öyküsü. Ailenin başka kadın bireylerinde Amenore vakası yaşanmışsa, sizde de aynı sorun için yatkınlık durumu oluşabilir.
• Yeme bozuklukları. Anoreksiya veya Bulimia gibi yeme bozukluğu olan kadınlarda Amenore’ye yakalanma riski daha fazladır.
• Atletik eğitimler. Çok zorlayıcı ve yoğun geçen atletik eğitimler de Amenore riskinizi artırabilir.
KOMPLİKASYONLAR
Amenore ile ilişkili komplikasyonlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Kısırlık. Eğer yumurtlama gerçekleşmez ve adet dönemleri de devam etmezse, hamile kalmanız da mümkün olmayacaktır. Amenore durumu kısırlığı netice verecektir.
• Osteoporoz. Amenore’den dolayı düşük östrojen düzeyleri meydana geldiği için, kadınlarda osteoporoz riski ortaya çıkar. Osteoporoz da kemiklerin zayıflamasına ve erimesine neden olan bir hastalıktır.
TESTLER VE TEŞHİS
Muayene sırasında doktorunuz üreme organları ile ilgili herhangi bir problem olup olmadığını kontrol etmek için jinekolojik muayene gerçekleştirecektir. Eğer hiç adet görmediyseniz, doktorunuz vücudunuzda ergenliğe ait normal değişikliklerin yaşanıp yaşanmadığını görmek için meme ve genital bölgede de incelemeler yapabilir. Amenore karmaşık bir dizi hormonal sorunlara da yol açabilir. Altta yatan nedenin bulunması, zaman alabildiği gibi birden fazla test yapılmasını da gerektirebilir.
Laboratuar testleri:
Aşağıdaki bazı kan testleri gerekli olabilir:
• Gebelik testi. Bu test ile olası bir gebelik durumu incelenmek için yapılır.
• Tiroit fonksiyon testi. Tiroit bezinin düzgün çalışıp çalışmadığını öğrenmek için kandaki (TSH) hormonunun seviyesine bakılır.
• Yumurtalık fonksiyon testi. Yumurtalıkların düzgün çalışıp çalışmadığı kandaki folikül uyarıcı hormon (FSH) miktarı ölçülerek belirlenebilir.
• Erkeklik hormonu testi. Eğer yüzde sakal benzeri kıllarda artma ve ses kısıklığı gibi değişiklikler yaşanıyorsa, doktorunuz kandaki erkeklik hormonlarının seviyesini kontrol etmek için kan testi yapılmasını isteyecektir.
Hormon takviyesi ile test:
Adet kanamasını tetiklemek için yedi ile 10 gün boyunca östrojen hormonu içeren bir ilaç verilir. Bu test sonuçlarına göre adet görülmemesine östrojen eksikliğinin neden olup olmadığı anlaşılır.
Görüntüleme testleri:
Amenore’nin belirtilerine ve yapılan kan testlerinin sonuçlarına göre bazı görüntüleme testleri de istenebilir. İstenebilecek görüntüleme testleri aşağıdakilerden biri veya birkaçı olabilir:
• Ultrason. Bu ağrısız görüntüleme testinde iç organların görüntülerini üretmek için ses dalgaları kullanılır. Eğer hiç adet dönemi görmediyseniz (primer Amenore), doktorunuz üreme sistemindeki tüm organların mevcut olup olmadığını görmek için ultrason testi isteyebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT). BT testinde vücudun içyapılarının kesitsel görüntülerini oluşturmak için farklı yönlerden alınan birçok X-ray görüntüleri birleştirilir. BT ile rahim, yumurtalık ve böbreklerin normal bir görünümde olup olmadığı da belirlenir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR). MR, vücuttaki yumuşak dokuların son derece ayrıntılı görüntülerini üretmek için güçlü bir manyetik alan ile radyo dalgalarını kullanır. Doktorunuz hipofiz bezinde tümör varlığını kontrol etmek için MR testi isteyebilir.
Kameralı testler:
Eğer kan testleri ve görüntüleme testleri ile özel bir neden ortaya çıkarılmadıysa, doktorunuz “histeroskopi” yapılmasını önerebilir. Bu işlemde ince, ışıklı bir kamera kullanılır. Rahim içi incelenmek üzere kamera içeren cihaz vajina ve rahim ağzından geçirilir.
TEDAVİ VE İLAÇLAR
Amenore için uygulanacak tedavi altında yatan nedene bağlı olarak değişir. Bazı durumlarda, doğum kontrol hapları adet döngüsünü yeniden başlatabilir. Tiroit ya da hipofiz bozukluklarının neden olduğu Amenore, ilaçlar ile tedavi edilebilir. Bir tümör ya da yapısal tıkanıklık varsa, ameliyat gerekli olabilir.
Bazı yaşam tarzı faktörleri de Amenore’ye neden olabilir. Bu yüzden iş, eğlence ve dinlenme arasında dengeyi bulmaya çalışınız. Hayatınızda stresi tetikleyen faktörleri belirleyip, stresi azaltmaya çalışınız. Eğer kendi başınıza stresi kontrol edemiyorsanız, aile, arkadaşlar ya da doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.
Adet döngüsündeki değişikliklerin farkında olun ve endişeleriniz varsa doktorunuza danışın. Adet dönemlerinizin kaydını tutunuz. Aldığınız kayıtlarda adet döneminin ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü ve herhangi olağan dışı bir şeyler meydana gelip gelmediğini not alınız.
