Bipolar (iki uçlu) Bozukluk -Mani
bipolar bozukluk çeşitleri bipolar çeşitleri akıl yürütme kusurları pipo hastalığı pipolar hastalığı
BİPOLAR (İKİ UÇLU) BOZUKLUK
Depresyon ve tam tersi bir durum olan mani tabloları, aralıklı olarak veya ardarda hatta bazan birlikte (karışık tip) yaşanır. Depresyon önceki bölümde anlatıldığı gibidir.
MANİ
Bir yıllık sürede, yüz erkekten 1.2’sinin yaşamında ilk kez mani ortaya çıkardığı hesabedilmiştir. Bu rakam kadınlarda 1.8’dir. Bir kişinin yaşamı boyunca mani geçirme riski %1’dir. Genellikle 30 yaş civarında ortaya çıkar. Ailelerinde bu hastalık olanlarda, hastalanma riski daha yüksektir. Hastalık göstermede kırsal ya da kentsel kesimden olmak farklı olmamakla birlikte, yüksek sosyoekonomik gruplarda hafifçe daha fazla görülür. Eğer birinci derece akrabalarda (anne, baba ve kardeş) bu hastalık varsa, risk %20-25’ çıkar. Bipolar hastalarının %50’sinin anne-babasında, mizaç bozukluğu bulunduğu saptanmıştır. Anne babadan birinde bipolar bozukluk varsa, çocuğun bu hastalığa yakalanma riski %25’dir. Eğer hem anne hem babada bu hastalık varsa risk % 50-75’e yükselir. Tek yumurta ikizlerinden biri bu hastalığa yakalandığında, diğerinin de yakalanma riski, % 40-70’tir (konkordans). Bu oran çift yumurta ikizlerinde % 20’ye düşer. Eğer hastalık bilinen anlamda kalıtımsal olsaydı, tek yumurta ikizlerinde konkordans oranının % 100 olması gerekirdi.
Genellikle nöbetler halinde gelen bir hastalıktır. Örnekse hasta, bir mani nöbeti geçirir; birkaç ay içinde iyileşir. Gerekli koruyucu tedavi uygulanmazsa, bakarsınız birkaç yıl sonra bakarsınız birkaç hafta sonra hastalık tekrar başlar. Yeni gelen nöbet mani nöbeti olabileceği gibi, iki kutuplu bozukluğun depresif nöbeti de olabilir. Sonuçta, iki kutuplu bozukluk, ya mani ya depresyon nöbetleriyle gelir; bu ikisinin tedavisi aynen belirtileri gibi birbirinin tamamen zıddıdır. Bu bakımdan aileler, hastaları mani nöbetinde ve mani tedavisinde iken birdenbire veya bir süre aralıkla depresyon belirtileri göstermeye başlarsa, hemen uzmanına başvurup yeni tedavisini düzenletmelidir. Depresyondan maniye geçiş olursa aynı kural geçerlidir.
Hastanın genel görünüm ve davranışında, aşırı hareketlilik, ruhsal ve bedensel huzursuzluk, gösterişli, aşırı renkli elbiseler giyme, bayanlarda aşırı makjaj, her iki cinsiyette gözalıcı aksesuarlar, giyimin acaip bileşiminin ve görünümünün farkında olmama, muayene sırasında izinsiz hekimin odasına girme ve etrafı karıştırma, tehdit edici davranışlar, aşırı heyecan ve hareketlilik, aşırı neşe hali dikkati çeker. Duygulanım, değişken ve çok şiddetlidir. Genellikle çok neşeli olmakla birlikte, kısa süreli ani ağlama gibi depresyon belirtileri gösterebilirler; fakat kısa zamanda neşeli hallerine dönerler. Konuşma yüksek seslidir ve genellikle hızlı konuşurlar; dramatik, abartıcıdırlar. Bazan, anlaşılmaz konuşma düzeyine ulaşabilirler(enkoherans).
Düşünce içeriğinde, kendine verdiği önem ve değerde artma, büyüklük düşüncesi, bencil olma, sanrılar ve daha seyrek olarak varsanılar vardır. Sanrı ve varsanıları genellikle hastanın mizacı ile uyumludur; “beni başbakan yapacaklar” düşüncesi ya da bu nitelikte sözler işitme gibi. Kötülük görme sanrıları olabilir. “kıskanıyorlar, beni öldürecekler.” Düşünce uçuşması görülür. Bir fikirden diğer fikire hızla atlar. Başladığı konuyu bitiremez, bu arada birçok şeye değinir fakat hiçbir şey anlatmaz. Zihnini bir konuya odaklaştırma (konsantrasyon) güçlüğü içindedir. İçgörü ve akıl yürütme genellikle bozulmuştur. Hastalığının farkında değildir, inkar eder. Akılcı kararlar veremediğinin farkında değildir. Aşırı para harcama, hesapsız kumar oynama, aşırı cinsellik, rastgele cinsel ilişki ya da teşebbüsleri görülür. Engellenme toleransı düşmüştür, çabuk sinirlenir, kavga çıkarır, saldırgan olur. Libido artar, yememe veya yemeye vakit bulamama ve aşırı hareketlilik yüzünden kilo kaybı olabilir. Uyumazlar ve uykuya ihtiyaçları olmadığını söylerler. Üretken olamamakla birlikte aşırı enerjileri vardır.
Görüldüğü gibi, maninin klinik belirtileri ve seyri depresyonun aynadaki yansıması ya da negatifi gibidir; tam zıddıdır.
Maninin, hastalık dönemindeki tedavisi yanında, tekrar nöbet gelmemesi için başvurulan koruyucu tedavileri de vardır. Koruyucu tedavi uygulandığı sürece bir daha bu hastalığı geçirmezler; bu olamazsa, mani nöbeti (ya da depresyon ) tekrar başlasa bile, genellikle hafif düzeyde olur ve kısa sürede sönme eğilimi gösterir. Bu bakımdan, koruyucu uygulamalar önem taşır.
Hastanın yakındığı küçük kusurlar için, buruşukluklar, saç dökülmesi, kadınlar için küçük göğüsler ya da erkekler için küçük penis, yaşlılıkta ciltte çıkan benekler örnek gösterilebilir.
Eğer hafif bir fiziksel kusur varsa, kişinin bu kusura ilgisi çok abartılıdır. Ancak bu inanç “sanrısal bozukluk, somatik tip”teki gibi sanrı düzeyinde değildir. Hasta, mevcut bedensel kusurunun boyutunu abartıyor olduğu olasılığını kabul edebilir ya da hiç kusuru olmadığını tartışma konusu yapabillir. Ergenlikten erken erişkinliğe kadar uzanan bir yaşta ortaya çıkabilir. Kadın-erkek farkı göstermez.
Hekimlere, estetik cerrahlarına, cildiyecilere tekrarlayıcı vizitlerle kronik gidişli bir hastalıktır. İkincil depresyon gelişebilir
BİPOLAR (İKİ UÇLU) BOZUKLUK
Depresyon ve tam tersi bir durum olan mani tabloları, aralıklı olarak veya ardarda hatta bazan birlikte (karışık tip) yaşanır. Depresyon önceki bölümde anlatıldığı gibidir.
MANİ
Bir yıllık sürede, yüz erkekten 1.2’sinin yaşamında ilk kez mani ortaya çıkardığı hesabedilmiştir. Bu rakam kadınlarda 1.8’dir. Bir kişinin yaşamı boyunca mani geçirme riski %1’dir. Genellikle 30 yaş civarında ortaya çıkar. Ailelerinde bu hastalık olanlarda, hastalanma riski daha yüksektir. Hastalık göstermede kırsal ya da kentsel kesimden olmak farklı olmamakla birlikte, yüksek sosyoekonomik gruplarda hafifçe daha fazla görülür. Eğer birinci derece akrabalarda (anne, baba ve kardeş) bu hastalık varsa, risk %20-25’ çıkar. Bipolar hastalarının %50’sinin anne-babasında, mizaç bozukluğu bulunduğu saptanmıştır. Anne babadan birinde bipolar bozukluk varsa, çocuğun bu hastalığa yakalanma riski %25’dir. Eğer hem anne hem babada bu hastalık varsa risk % 50-75’e yükselir. Tek yumurta ikizlerinden biri bu hastalığa yakalandığında, diğerinin de yakalanma riski, % 40-70’tir (konkordans). Bu oran çift yumurta ikizlerinde % 20’ye düşer. Eğer hastalık bilinen anlamda kalıtımsal olsaydı, tek yumurta ikizlerinde konkordans oranının % 100 olması gerekirdi.
Genellikle nöbetler halinde gelen bir hastalıktır. Örnekse hasta, bir mani nöbeti geçirir; birkaç ay içinde iyileşir. Gerekli koruyucu tedavi uygulanmazsa, bakarsınız birkaç yıl sonra bakarsınız birkaç hafta sonra hastalık tekrar başlar. Yeni gelen nöbet mani nöbeti olabileceği gibi, iki kutuplu bozukluğun depresif nöbeti de olabilir. Sonuçta, iki kutuplu bozukluk, ya mani ya depresyon nöbetleriyle gelir; bu ikisinin tedavisi aynen belirtileri gibi birbirinin tamamen zıddıdır. Bu bakımdan aileler, hastaları mani nöbetinde ve mani tedavisinde iken birdenbire veya bir süre aralıkla depresyon belirtileri göstermeye başlarsa, hemen uzmanına başvurup yeni tedavisini düzenletmelidir. Depresyondan maniye geçiş olursa aynı kural geçerlidir.
Hastanın genel görünüm ve davranışında, aşırı hareketlilik, ruhsal ve bedensel huzursuzluk, gösterişli, aşırı renkli elbiseler giyme, bayanlarda aşırı makjaj, her iki cinsiyette gözalıcı aksesuarlar, giyimin acaip bileşiminin ve görünümünün farkında olmama, muayene sırasında izinsiz hekimin odasına girme ve etrafı karıştırma, tehdit edici davranışlar, aşırı heyecan ve hareketlilik, aşırı neşe hali dikkati çeker. Duygulanım, değişken ve çok şiddetlidir. Genellikle çok neşeli olmakla birlikte, kısa süreli ani ağlama gibi depresyon belirtileri gösterebilirler; fakat kısa zamanda neşeli hallerine dönerler. Konuşma yüksek seslidir ve genellikle hızlı konuşurlar; dramatik, abartıcıdırlar. Bazan, anlaşılmaz konuşma düzeyine ulaşabilirler(enkoherans).
Düşünce içeriğinde, kendine verdiği önem ve değerde artma, büyüklük düşüncesi, bencil olma, sanrılar ve daha seyrek olarak varsanılar vardır. Sanrı ve varsanıları genellikle hastanın mizacı ile uyumludur; “beni başbakan yapacaklar” düşüncesi ya da bu nitelikte sözler işitme gibi. Kötülük görme sanrıları olabilir. “kıskanıyorlar, beni öldürecekler.” Düşünce uçuşması görülür. Bir fikirden diğer fikire hızla atlar. Başladığı konuyu bitiremez, bu arada birçok şeye değinir fakat hiçbir şey anlatmaz. Zihnini bir konuya odaklaştırma (konsantrasyon) güçlüğü içindedir. İçgörü ve akıl yürütme genellikle bozulmuştur. Hastalığının farkında değildir, inkar eder. Akılcı kararlar veremediğinin farkında değildir. Aşırı para harcama, hesapsız kumar oynama, aşırı cinsellik, rastgele cinsel ilişki ya da teşebbüsleri görülür. Engellenme toleransı düşmüştür, çabuk sinirlenir, kavga çıkarır, saldırgan olur. Libido artar, yememe veya yemeye vakit bulamama ve aşırı hareketlilik yüzünden kilo kaybı olabilir. Uyumazlar ve uykuya ihtiyaçları olmadığını söylerler. Üretken olamamakla birlikte aşırı enerjileri vardır.
Görüldüğü gibi, maninin klinik belirtileri ve seyri depresyonun aynadaki yansıması ya da negatifi gibidir; tam zıddıdır.
Maninin, hastalık dönemindeki tedavisi yanında, tekrar nöbet gelmemesi için başvurulan koruyucu tedavileri de vardır. Koruyucu tedavi uygulandığı sürece bir daha bu hastalığı geçirmezler; bu olamazsa, mani nöbeti (ya da depresyon ) tekrar başlasa bile, genellikle hafif düzeyde olur ve kısa sürede sönme eğilimi gösterir. Bu bakımdan, koruyucu uygulamalar önem taşır.
Hastanın yakındığı küçük kusurlar için, buruşukluklar, saç dökülmesi, kadınlar için küçük göğüsler ya da erkekler için küçük penis, yaşlılıkta ciltte çıkan benekler örnek gösterilebilir.
Eğer hafif bir fiziksel kusur varsa, kişinin bu kusura ilgisi çok abartılıdır. Ancak bu inanç “sanrısal bozukluk, somatik tip”teki gibi sanrı düzeyinde değildir. Hasta, mevcut bedensel kusurunun boyutunu abartıyor olduğu olasılığını kabul edebilir ya da hiç kusuru olmadığını tartışma konusu yapabillir. Ergenlikten erken erişkinliğe kadar uzanan bir yaşta ortaya çıkabilir. Kadın-erkek farkı göstermez.
Hekimlere, estetik cerrahlarına, cildiyecilere tekrarlayıcı vizitlerle kronik gidişli bir hastalıktır. İkincil depresyon gelişebilir
