Çocuğa Başarılı Ceza Uygulaması

ARWEN

Yeni Üye
Üye
Çocuğa Başarılı Ceza Uygulaması
1414-24.jpg
Çocuğa başarılı bir ceza uygulaması yapabilmek için istenmeyen hedef davranışların saptanması çok önemli bir detaydır.

Bir çocuğun annesinin saçını çekerek ya da annesini itekleyerek bir şey istemesi evde iken belki tolere edilebilir, katlanılabilinir bir davranıştır. Fakat çocuğun isteklerini başkalarının varlığında bu şekilde istemesi, üstelik annesi başkaları ile konuşmaya çalışırken, annesini meşgul etmeye, onun dikkatini çekmeye çalışması annenin sinirini bozabilir. Anne evde tolere ettiği bu davranışlara başkalarının yanında katlanamaz. Başkalarının yanında iken, bu davranışı için çocuğu sıklıkla cezalandırır. Fakat evde aynı davranışa ödün vermeye, çocuk isteklerini bu davranışlarla anlatmaya çalıştığında o istekleri yerine getirmeye devam eder. O halde, anne istenmeyen hedef davranışı bazen cezalandırılmakta, bazen ödüllendirilmektedir. Bu gibi durumlarda ceza işe yaramaz.
Bir davranış gerçekten cezalandırılıyorsa görülme sıklığı azalmalı ve sıfır seviyesine inmelidir. Davranış görülmeye devam ediyorsa yukarıda ki örnekten de anlaşıldığı gibi bir şekilde ödüllendiriliyordur.
“Adeta dayak arsızı oldu. Ne yapacağımı bilemiyorum.” Diyen anne, esasında dayağı ceza olarak kullanamadığını ifade etmektedir.
Çocuk annesinin saçını çekerek, annesini çekiştirerek isteklerini anlatmaya devam eder. Burada annenin kendisini rahatsız eden hedef davranışı saptayamadığı ve bu davranışı düzeltmek için sabırlı ve bilinçli bir çaba göstermediği anlaşılmaktadır.
Anneye sorsanız ”Ama ben, ne zaman böyle davransa hemen onu cezalandırıyorum” der. Evde cezalandırmaya tabi tutmadığı davranışlarını anımsayamaz.
Annenin yaptığı çocuğun seçilmiş davranışlarını cezalandırmak değil, kendisi rahatsız olduğu müddetçe müdahale etmek olmaktadır.
Böylece annenin cezalandırdığı çocuğun davranışı değil, doğrudan çocuktur. Anne, çocuk aynı davranışı evde yaparsa çocuğun istediğini yaparak bu davranışı ödüllendirmekte, başkalarının yanında tekrarladığında davranışı değil, öfkesini çocuktan çıkarmakta, yani çocuğu cezalandırmaktadır.
Ceza tek davranışa verilir. Bir kişiye tüm davranışları hatta üç beş davranışa birden verilmez. Üç beş istenmeyen davranış olsa bile bunların tek tek değerlendirilip birebir cezalandırılmaları gerekir.
Sonuç olarak çocuk ne için cezalandırıldığı yorumunu yapamaz. Siz ona başkalarının yanında sözümü kesme, saçımı çekme, oramı buramı çekiştirme deseniz de bunu anlamaz.
Davranış eğitimin temeli tüm canlılara dayanır. Sözlü ifade insan için geçerlidir dolayısı ile sözel ifadeden daha güçlüdür.
Görüldüğü gibi bu anne körlemesine davranmakta ve kendisi rahatsız oldukça çocuğu azarlamaktadır. Annenin ceza uygulama kriteri kendisinin çocuğun davranışından rahatsız olmasıdır.
Annenin rahatsızlığı, anneye ait özel bir davranıştır. Çocuk bunu fark edemez ve istenmeyen hareketi tekrarlar. Fakat anne rahatsız olduğunda kaşları çatılıyor, bakışları ile sinirlendiği anlamını çocuğa aktarabiliyorsa durum farklıdır.
1414-25.jpg
Bu şekilde annenin çocuğun davranışından duyduğu sıkıntı ve rahatsızlık artık özel değil başkalarının dolayısı ile çocuğun fark edebileceği genel bir davranıştır. Anne bu davranışının akabinde çocuğa bir ceza uygulamış ve bunu kararlı bir şekilde tekrarlamış ise çocuk annesinin kaş çatma davranışı ile o cezayı eşleştirmişse, yabancıların yanında çocuk ne zaman annenin istemediği şekilde davrandığında annenin bu bakışları çocuğun istenmeyen davranışını durdurucu etki gösterir.

Çocuğun istenmeyen davranışının bu şekilde durdurulması, davranışın cezalandırılması değil, annenin yüz ifadesine şartlandırılan cezadır. Sonunda çocuğun istenmeyen davranışı dursun da bunun açıklaması ne olursa olsun diye düşünülmemelidir.
Çünkü hedef davranışın ortadan kalkması ve bur durumun devamlılığının sağlanması, davranışı ortaya çıkaran kurallara göre davranmayı gerektirir.
Davranışın görülme sıklığı cezalandırılarak azalmış ise, her görüldüğünde aynı şekilde cezalandırılması gerekir. Bir ceza annenin mimiklerindeki değişime şartlandığı için istenmeyen davranış ortadan kalkıyorsa, ceza ile mimik şartlanmasına devam edilmelidir.
İlk fark edildiğinde cezalandırmak için geç kalınmış istenmeyen davranış bir daha görüldüğünde cezalandırmak üzere saptanmalıdır. Artık bu davranış düzeltilmesine karar verilmiş davranıştır. Şimdi bu davranışın tekrarlaması beklenecektir.
Davranışın anında cezalandırılması için adeta pusuya yatılır gibi davranışın tekrarlaması beklenir. Bunu söylemek kolay, uygulamak sabır ve dikkat isteyen bir iştir.
Ceza vermek kolaydır. Fakat ceza diye verilen her acıtıcı şey ya da elinden alınan onun için her değerli şey istenilen amaca yönelik ceza olamamaktadır. Konuşarak davranışların yanlış olduğunu anlatmak da nispeten kolaydır. Ancak davranışlar üzerinde etkisi zayıftır. Esas olan davranışların uyaranlar ile eğitilmesidir. Eğitimde seçilen yöntemlerin sonuçlarını iyi bilmek gerekir. Sabırla davranışları takip etmek ve zamanında devreye girmek gerekir.
Ceza etkinliğini ayrıca, cezanın şiddeti ve süresi belirler. Cezanın kolay ve sık sık veriliyor olması ceza etkinliğini azaltıcı bir rol oynar.


Doç. Dr. Sabiha Paktuna Keskin
Pediatrist, Pediatrik Nörolog
 
Geri
Üst