Çocuğunuzun Doktor Korkusunu Yenmesine Yardımcı Olun
İşte yine o gün geldi. Çocuğunuzu doktora götürmeniz gerekiyor ama o bu konuda hiç de istekli değil. Değil istek duymak, doktor kelimesini duymaya bile dayanamıyor. Ağlıyor, hırçınlaşıyor.
Evden çıkmamak için türlü bahaneler üretiyor. Ama siz onu doktora götürmekte kararlısınız... Sonunda muayene bitip evinize vardığınızda, çocuğunuzda siz de gerginlikten, üzüntüden yorgun düşmüş oluyorsunuz. Belki de kendinizi suçlamaya, sorgulamaya başladınız bile. “Neden böyle yapıyor, hatayı ben mi yapıyorum?” diye. Boşuna kendinizi de, çocuğunuzu da sorgulamayın. İki yaş döneminde birçok çocuk doktor korkusu yaşıyor. Doğru ve açıklayıcı bilgiler verip, onun korkularını anladığınızı belirterek bu korkularını yenmesine yardımcı olabilirsiniz. Çocuğunuz neden doktora gitmesi gerektiğini anladıkça duygularını ve acısını daha iyi dile getirmeye başladıkça korkusuyla baş etmeyi de öğrenecektir.
Gelişen bellek, artan korkular
Henüz birkaç aylıkken bebeğinizi doktora götürmenin ne kadar rahat olduğunu hatırlayın. Hiçbir şeyin farkında olmayan, olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kuramayan, hafızası henüz gelişmemiş bebeğiniz için doktor kontrolleri, parkta gezintiye çıkmak ya da anneanneye yapılan bir ziyaretle eşdeğerdir. Muayene sırasında canı acısa da bunu o anlık yaşayan, birkaç dakika sonra acısını unutup tekrar gülücükler dağıtmaya başlayan bebeğinizin, aylar geçip büyümeye ve hatırlamaya başladıkça davranışları da değişmeye başlayacaktır.
Bunun nedeni daha önce yaşadığı deneyimler, ona ürkütücü gelen olaylardır. Ağzına sokulan çubuğun verdiği rahatsızlığı ya da iğne yapılırken ağladığını belleğine yerleştirmiş olan çocuğunuz, bu olumsuz duyguları hayal gücüyle de birleştirerek doktora gitmemek için her türlü ayak diremeyi yapıyor olabilir. Tabi çocuk eğitiminde yapılan bazı yanlışlar da bu korkuları perçinleştirir. “uslu durmazsan doktor gelir iğne yapar”, “yemeğini ye, yoksa doktor sana acı ilaçlar verir” gibi sözlerle daha önceden çocuğunuzu “disipline” etmeye çalışırsanız, bu olası doktor korkusunu artıracaktır. Büyük ihtimalle de vermek istediğiniz “disiplin”de başarılı olmayacaktır.
Bu korkuyu en aza indirmek, mümkünse hiç yaşatmamak için henüz bebeklik dönemindeyken dikkatli davranmak, çevrenizdekilerin de bu konuda yardımcı olmalarını sağlamak zorundasınız. Çocuğun duygularının ve korkularının mantıklı ve anlaşılır olduğunu kabul etmelisiniz. Çocuğunuzun kendisi için değişik olan her şeye tepki gösterebileceğini, kendisine zarar verileceğini düşünebileceğini bilmelisiniz. Bu tepkiyi de en büyük savunma mekanizması olan bağıra bağıra ağlama ile vermesi de en doğalıdır. Sabırlı ve anlayışlı olun. Ona kızmayın, azarlayarak korkularını artırmayın. Ona sevecen, güven verici sözler söyleyin. Bu korkularını yenmesi için yapacağınız ilk adımdır.
Korkusunu yenmesi için yapabilecekleriniz
Kitaplarla onu bilgilendirin. Çocuğunuzla doktor ve odası hakkında ne kadar çok konuşursanız korkularını yenmesi için o kadar yardımcı olacaktır. Bu konuşmaları basit hikaye kitapları ve fotoğraflarla da destekleyin. Kitapların onun anlayabileceği nitelikte, resimlerin sempatik ve ilgi çekici olmasına dikkat edin. Kitabı okurken, çocuğunuzu rahatlatıcı yorumlar da yapın. Ama konuşmalarınız fazla uzun, sıkıcı olmamalı. Eğlendirici basit örnekler, yaşamında yer alan mini hikayelerle bu konuşmaları zenginleştirebilirsiniz. Üzerinde önemle durulması gereken nokta; doktorun iyi, onu seven ve sağlığını korumak için çalışan biri olduğu ve muayene odasının güvenli ve eğlendirici bir yer olduğunun vurgulanmasıdır.
Doktorculuk oynayın. Oyun, çocuk için çok önemli gelişim aracıdır. Oyunla hem öğrenir, hem de iç dünyası ile ilgili ipuçları verir. Onu oyun oynarken izlerseniz, korkularını, sevgilerini, kızgınlıklarını, çevresinden görüp öğrendiği veya taklit ettiklerini öğrenebilirsiniz. Çocuğunuza bir şeyler öğretmenin en etkili yolu olan oyuna doktorculuğu da ekleyin. Ona küçük çocuklar için tasarlanmış oyuncak bir doktor çantası alabilirsiniz. Sizinle, büyük kardeşiyle ya da arkadaşlarıyla doktorculuk oynaması için onu teşvik edin. Bu oyunlarda o doktor siz de hasta olun. İğne vursun. Ağzınıza, kulaklarınıza baksın. Hangi aletle ne yapıldığını ona anlatın ve gösterin. Onun bu aletlerle sizi muayene etmesi için cesaretlendirin. Doktor rolünü alan çocuk, kendisini rahatsız eden ve ürküten şeyler üzerinde denetim kurmaktan mutlu olacaktır. Bu oyunlar sırasında mutlu ve keyifli bir hasta portresi çizin ki, çocuğunuza da endişe duyulacak bir şey olmadığı mesajını verebilesiniz. Sıkça oynanan bu oyunlar sayesinde çocuğunuzu, doktor odasında yaşayacakları konusunda hazırlayabilirsiniz. Gerekirse bu oyun çantasını muayeneye de götürebilir, doktorunu kendi aletleri ile muayene etmesi için doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.
Onu kandırmayın. Çocuğunuz doktordan korkuyorsa, onu götüreceğinizi gizlemek sizin için daha uygun ya da daha az yıpratıcı olabilir. Nereye gittiğinizi söylemeden evden çıkmak, ya da “Parka gidelim” diye yola çıkıp, “Parka giderken bir de doktora gidelim olur mu?” diye bahaneler uydurmak, çocuğunuzda aldatılmışlık duygusu yaratır. Ya da, “iğne canını hiç acıtmaz ki”, “Doktor seninle sadece konuşacak başka bir şey yapmayacak” gibi doğru olmayan sözlerle onu yatıştırmaya çalişmak, kontrol sırasında daha çok hırçınlaşmasından başka işe yaramaz. Sizin için çocuğunuzu üzmemenin bir yolu gibi görünse de bu yöntem başlı başına bir yanlıştır. Hem onun doktor ziyareti için hazırlanmasına zaman bırakmamış, hem de korkusunu arttırmış olursunuz. Doktorun korkulacak bir şey olduğu için gidişin gizlendiğini düşünebilir. Belki de en kötüsü onun size karşı olan güvenini zedelersiniz. Sıkça tekrarlanan bu kandırmalardan sonra size inanmamaya her dışarı çıkışta size kuşku duyup sorunlar çıkarmaya başlayabilir. Bu yüzden doktora gidileceğini çocuğunuzdan gizlemeyin. Merakla nereye gideceğiz diye soran çocuğunuza doğruyu söyleyin. Tepki göstermeye o anda başlasa da bu en iyisidir.
Ona sorular sorun. Sık sık konuşun. Rahatlatın. Çocuğunuzun sorunlar karşısında duygularını açıklayabilmesi çok önemlidir. Çocuğunuzun nelerden korktuğunu daha iyi anlayabilmek için sorun; “Sence doktor sana ne yapacak?” “Kulağına bakılırken gıdıklanıyor musun?” gibi sorular sorarak onun duygularını anlatmasına yardımcı olun. Korkularını anlatırsa ayıplamayın. Onu onayladığınızı, anladığınızı ama sağlıklı ve mutlu olabilmesi için doktora gitmenin şart olduğunu ona anlatın. Sıkıldığını, canının acıdığını rahatlıkla söyleyebileceğini, bunun yanlış olmadığını bilmesini sağlayın.
Kendi korkularınızı kontrol edin. Korku ve kaygı bulaşıcıdır. Çocuğunuz sizdeki tasayı hemen fark edecektir. Sizin doktor ziyaretlerinden korkmadığınızı görmek, çocuğunuzun korkusunu yenmesine yardımcı olacaktır. Sizin neşeli haliniz onu da mutlaka etkileyecektir. İğneden siz de korksanız bile bunu çocuğunuza belli etmeyin. Gözlerinizi kapamak veya “ayy” gibi sesler çıkarmanız onun korkularını tetikler.
Doktorla, iğneyle onu korkutmayın. Ne yazık en çok yaptığımız hataların başında çocuğumuzu yapmasını istemediğimiz şeyler konusunda korkutmak geliyor. Bu korkutma araçlarının başında da iğne ve doktor gelir. “şapkanı takmazsan hasta olursun, doktor da sana iğne yapar” “Yaramaz çocuklara iğne yapıyorlar” gibi sözler, çocuğunuzu anlık olarak yapmasını istemediğiniz davranıştan men etse de, içinde doktor korkusu oluşmasına yol açıyor. Yakınlarınızı da bu konu da uyarın. Kendi elinizle çocuğunuzu etkilemeyin.
Rahat ortamlar yaratın. Çocuğunuzun normal uyku, yemek, dinlenme ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra doktora götürün. Randevu alarak gitmeye özen gösterin ki, fazla beklemekten çocuğunuz sıkılmasın. Muayene sırasında mutlu ve rahat olması için sevdiği bir oyuncağı veya battaniyeyi de götürebilirsiniz. Sizin kucağınızda kendini daha rahat ve güvende hissediyorsa muayenenin büyük bir kısmını bu şekilde yapması için doktorunuzla işbirliği yapın. Muayene sırasında yapılanları ona anlatın. Rahatlatıcı şeyler söyleyin. Rahat durduğunda onu övün, aferin deyin. Ağlarsa sabırsızlanmayın, panik yapıp, kızmayın.
Doktorunuzu uyarın. Çocuğunuz doktora gitmemek için çok şiddetli tepkiler veriyorsa önceden doktorunuzu bu durum hakkında bilgilendirin. Ondan da yardım isteyin.
İstediği şeyleri yapın. Doktora gittikten sonra onun hoşuna gidecek şeyler planlayın. Bunu ona da söyleyin. Sevdiği bir yere gitmek, hoşlandığı bir yiyeceği almak onu mutlu edecektir. Muayene sırasında ağlasa da, huysuzluk yapsa da bu planı uygulayın. Her muayeneden sonra da yapın ki çocuğunuz için hoş anılar çoğalsın.
Evden çıkmamak için türlü bahaneler üretiyor. Ama siz onu doktora götürmekte kararlısınız... Sonunda muayene bitip evinize vardığınızda, çocuğunuzda siz de gerginlikten, üzüntüden yorgun düşmüş oluyorsunuz. Belki de kendinizi suçlamaya, sorgulamaya başladınız bile. “Neden böyle yapıyor, hatayı ben mi yapıyorum?” diye. Boşuna kendinizi de, çocuğunuzu da sorgulamayın. İki yaş döneminde birçok çocuk doktor korkusu yaşıyor. Doğru ve açıklayıcı bilgiler verip, onun korkularını anladığınızı belirterek bu korkularını yenmesine yardımcı olabilirsiniz. Çocuğunuz neden doktora gitmesi gerektiğini anladıkça duygularını ve acısını daha iyi dile getirmeye başladıkça korkusuyla baş etmeyi de öğrenecektir.
Gelişen bellek, artan korkular
Henüz birkaç aylıkken bebeğinizi doktora götürmenin ne kadar rahat olduğunu hatırlayın. Hiçbir şeyin farkında olmayan, olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kuramayan, hafızası henüz gelişmemiş bebeğiniz için doktor kontrolleri, parkta gezintiye çıkmak ya da anneanneye yapılan bir ziyaretle eşdeğerdir. Muayene sırasında canı acısa da bunu o anlık yaşayan, birkaç dakika sonra acısını unutup tekrar gülücükler dağıtmaya başlayan bebeğinizin, aylar geçip büyümeye ve hatırlamaya başladıkça davranışları da değişmeye başlayacaktır.
Bunun nedeni daha önce yaşadığı deneyimler, ona ürkütücü gelen olaylardır. Ağzına sokulan çubuğun verdiği rahatsızlığı ya da iğne yapılırken ağladığını belleğine yerleştirmiş olan çocuğunuz, bu olumsuz duyguları hayal gücüyle de birleştirerek doktora gitmemek için her türlü ayak diremeyi yapıyor olabilir. Tabi çocuk eğitiminde yapılan bazı yanlışlar da bu korkuları perçinleştirir. “uslu durmazsan doktor gelir iğne yapar”, “yemeğini ye, yoksa doktor sana acı ilaçlar verir” gibi sözlerle daha önceden çocuğunuzu “disipline” etmeye çalışırsanız, bu olası doktor korkusunu artıracaktır. Büyük ihtimalle de vermek istediğiniz “disiplin”de başarılı olmayacaktır.
Bu korkuyu en aza indirmek, mümkünse hiç yaşatmamak için henüz bebeklik dönemindeyken dikkatli davranmak, çevrenizdekilerin de bu konuda yardımcı olmalarını sağlamak zorundasınız. Çocuğun duygularının ve korkularının mantıklı ve anlaşılır olduğunu kabul etmelisiniz. Çocuğunuzun kendisi için değişik olan her şeye tepki gösterebileceğini, kendisine zarar verileceğini düşünebileceğini bilmelisiniz. Bu tepkiyi de en büyük savunma mekanizması olan bağıra bağıra ağlama ile vermesi de en doğalıdır. Sabırlı ve anlayışlı olun. Ona kızmayın, azarlayarak korkularını artırmayın. Ona sevecen, güven verici sözler söyleyin. Bu korkularını yenmesi için yapacağınız ilk adımdır.
Korkusunu yenmesi için yapabilecekleriniz
Kitaplarla onu bilgilendirin. Çocuğunuzla doktor ve odası hakkında ne kadar çok konuşursanız korkularını yenmesi için o kadar yardımcı olacaktır. Bu konuşmaları basit hikaye kitapları ve fotoğraflarla da destekleyin. Kitapların onun anlayabileceği nitelikte, resimlerin sempatik ve ilgi çekici olmasına dikkat edin. Kitabı okurken, çocuğunuzu rahatlatıcı yorumlar da yapın. Ama konuşmalarınız fazla uzun, sıkıcı olmamalı. Eğlendirici basit örnekler, yaşamında yer alan mini hikayelerle bu konuşmaları zenginleştirebilirsiniz. Üzerinde önemle durulması gereken nokta; doktorun iyi, onu seven ve sağlığını korumak için çalışan biri olduğu ve muayene odasının güvenli ve eğlendirici bir yer olduğunun vurgulanmasıdır.
Doktorculuk oynayın. Oyun, çocuk için çok önemli gelişim aracıdır. Oyunla hem öğrenir, hem de iç dünyası ile ilgili ipuçları verir. Onu oyun oynarken izlerseniz, korkularını, sevgilerini, kızgınlıklarını, çevresinden görüp öğrendiği veya taklit ettiklerini öğrenebilirsiniz. Çocuğunuza bir şeyler öğretmenin en etkili yolu olan oyuna doktorculuğu da ekleyin. Ona küçük çocuklar için tasarlanmış oyuncak bir doktor çantası alabilirsiniz. Sizinle, büyük kardeşiyle ya da arkadaşlarıyla doktorculuk oynaması için onu teşvik edin. Bu oyunlarda o doktor siz de hasta olun. İğne vursun. Ağzınıza, kulaklarınıza baksın. Hangi aletle ne yapıldığını ona anlatın ve gösterin. Onun bu aletlerle sizi muayene etmesi için cesaretlendirin. Doktor rolünü alan çocuk, kendisini rahatsız eden ve ürküten şeyler üzerinde denetim kurmaktan mutlu olacaktır. Bu oyunlar sırasında mutlu ve keyifli bir hasta portresi çizin ki, çocuğunuza da endişe duyulacak bir şey olmadığı mesajını verebilesiniz. Sıkça oynanan bu oyunlar sayesinde çocuğunuzu, doktor odasında yaşayacakları konusunda hazırlayabilirsiniz. Gerekirse bu oyun çantasını muayeneye de götürebilir, doktorunu kendi aletleri ile muayene etmesi için doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.
Onu kandırmayın. Çocuğunuz doktordan korkuyorsa, onu götüreceğinizi gizlemek sizin için daha uygun ya da daha az yıpratıcı olabilir. Nereye gittiğinizi söylemeden evden çıkmak, ya da “Parka gidelim” diye yola çıkıp, “Parka giderken bir de doktora gidelim olur mu?” diye bahaneler uydurmak, çocuğunuzda aldatılmışlık duygusu yaratır. Ya da, “iğne canını hiç acıtmaz ki”, “Doktor seninle sadece konuşacak başka bir şey yapmayacak” gibi doğru olmayan sözlerle onu yatıştırmaya çalişmak, kontrol sırasında daha çok hırçınlaşmasından başka işe yaramaz. Sizin için çocuğunuzu üzmemenin bir yolu gibi görünse de bu yöntem başlı başına bir yanlıştır. Hem onun doktor ziyareti için hazırlanmasına zaman bırakmamış, hem de korkusunu arttırmış olursunuz. Doktorun korkulacak bir şey olduğu için gidişin gizlendiğini düşünebilir. Belki de en kötüsü onun size karşı olan güvenini zedelersiniz. Sıkça tekrarlanan bu kandırmalardan sonra size inanmamaya her dışarı çıkışta size kuşku duyup sorunlar çıkarmaya başlayabilir. Bu yüzden doktora gidileceğini çocuğunuzdan gizlemeyin. Merakla nereye gideceğiz diye soran çocuğunuza doğruyu söyleyin. Tepki göstermeye o anda başlasa da bu en iyisidir.
Ona sorular sorun. Sık sık konuşun. Rahatlatın. Çocuğunuzun sorunlar karşısında duygularını açıklayabilmesi çok önemlidir. Çocuğunuzun nelerden korktuğunu daha iyi anlayabilmek için sorun; “Sence doktor sana ne yapacak?” “Kulağına bakılırken gıdıklanıyor musun?” gibi sorular sorarak onun duygularını anlatmasına yardımcı olun. Korkularını anlatırsa ayıplamayın. Onu onayladığınızı, anladığınızı ama sağlıklı ve mutlu olabilmesi için doktora gitmenin şart olduğunu ona anlatın. Sıkıldığını, canının acıdığını rahatlıkla söyleyebileceğini, bunun yanlış olmadığını bilmesini sağlayın.
Kendi korkularınızı kontrol edin. Korku ve kaygı bulaşıcıdır. Çocuğunuz sizdeki tasayı hemen fark edecektir. Sizin doktor ziyaretlerinden korkmadığınızı görmek, çocuğunuzun korkusunu yenmesine yardımcı olacaktır. Sizin neşeli haliniz onu da mutlaka etkileyecektir. İğneden siz de korksanız bile bunu çocuğunuza belli etmeyin. Gözlerinizi kapamak veya “ayy” gibi sesler çıkarmanız onun korkularını tetikler.
Doktorla, iğneyle onu korkutmayın. Ne yazık en çok yaptığımız hataların başında çocuğumuzu yapmasını istemediğimiz şeyler konusunda korkutmak geliyor. Bu korkutma araçlarının başında da iğne ve doktor gelir. “şapkanı takmazsan hasta olursun, doktor da sana iğne yapar” “Yaramaz çocuklara iğne yapıyorlar” gibi sözler, çocuğunuzu anlık olarak yapmasını istemediğiniz davranıştan men etse de, içinde doktor korkusu oluşmasına yol açıyor. Yakınlarınızı da bu konu da uyarın. Kendi elinizle çocuğunuzu etkilemeyin.
Rahat ortamlar yaratın. Çocuğunuzun normal uyku, yemek, dinlenme ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra doktora götürün. Randevu alarak gitmeye özen gösterin ki, fazla beklemekten çocuğunuz sıkılmasın. Muayene sırasında mutlu ve rahat olması için sevdiği bir oyuncağı veya battaniyeyi de götürebilirsiniz. Sizin kucağınızda kendini daha rahat ve güvende hissediyorsa muayenenin büyük bir kısmını bu şekilde yapması için doktorunuzla işbirliği yapın. Muayene sırasında yapılanları ona anlatın. Rahatlatıcı şeyler söyleyin. Rahat durduğunda onu övün, aferin deyin. Ağlarsa sabırsızlanmayın, panik yapıp, kızmayın.
Doktorunuzu uyarın. Çocuğunuz doktora gitmemek için çok şiddetli tepkiler veriyorsa önceden doktorunuzu bu durum hakkında bilgilendirin. Ondan da yardım isteyin.
İstediği şeyleri yapın. Doktora gittikten sonra onun hoşuna gidecek şeyler planlayın. Bunu ona da söyleyin. Sevdiği bir yere gitmek, hoşlandığı bir yiyeceği almak onu mutlu edecektir. Muayene sırasında ağlasa da, huysuzluk yapsa da bu planı uygulayın. Her muayeneden sonra da yapın ki çocuğunuz için hoş anılar çoğalsın.
