Hayatimizda ve Dilimizde Su

[UzakMavi]

Su, yasamimizin en onde gelen
temel kaynaklarindan biridir,
Hic kusku yok
Su olmadan hicbir canlinin yasamini
surdurme olanagi yoktur.
Bu yuzden, su butun yasayan organizmalarin
temel yapisidir.
Su olmasaydi, gezegenimizde yasam da olmazdi.
Tabii goller, nehirler, icdenizler, denizler, kutuplar ve
kutup buzullari; hicbiri olmazdi.
Bunlar suyun yasamimizdaki fiziki varligidir...
Suyun bunlarin disinda, bir de soyut varligi vardir.
Ozellikle de Turkcemizde:
Dilimizde su sozcuguyle ilgili, su kokunden turetilmis
oylesine cok sozcuk, deyim, atasozu vardir ki,
boyle bir zenginligin baska dillerde oldugunu sanmiyorum.
İnanmazsaniz arastirabilirsiniz.
Cunku ben arastirdim...
* * *
İste, bunu size anlatirken,
“sudan sebepler” bulmayacagim;
yani bahaneler uydurmayacagim.
Yanitlarim “sudan cevaplar” olmayacak.
Karsinizda suyu anlatirken,
asla “sudan ucuz” bir su konusu da
bulmayacaksiniz.

Oylesine cok calistim ki su uzerine,
“su gibi akip gidecek” tumcelerim.
Cunku bu konuyu “su gibi” biliyorum.
“Yel ufurdu, su goturdu” diyemeyeceksiniz.
Kesinlikle “su gibi ezberlemis” diyeceginizi dusunuyorum.
Bu yaziyi yazarken “su icinde kalsam da”,
yazinin bir “su goturur” yani olacak.
Hatta tam tersine, “su katilmamis”
bir su yazisi olacak bu.
Konu bittiginde, hicbiriniz kendinizi
“sudan cikmis bir baliga donmus”
gibi duyumsamayacaksiniz.
* * *
Cocuklugumda, yetiskin birilerine su verdigimizde hep,
“Su gibi aziz ol!” derlerdi.
Babam harcliklarimiz hafta sonundan once bitince,
“Su gibi para harcadigimizi”;
annem, “Dersleri su gibi ezberlememiz gerektigini”
soylerdi.
Bize soz verdikleri bisikleti
yaz tatilinde alamadiklarinda da,
“Sizin is suya dustu!” derlerdi.
Yani her sey, ben cocukken de
“su gibi” gitmiyordu.
Hic unutmam, anneannem
yemek yapmaya zaman bulamadigi gunlerde
etsuyunun icine ekmek dograr ve
bizlere “tirit” diye yedirirdi.
Bugun de yine pek anlamini cozememis olsam da,
“Suyuna tirit banmak” diye bir deyim vardi.

Bazi insanlar vardir, sizden akillidirlar,
“Suya goturup susuz getirirler!”
Bazilari da, “Suya sabuna dokunmaz!”
“Suyu bulandiranlar” da vardir,
“Suyu gormeden pacalari sivayanlar” da.
Hatta bazen bu deyim,
“Dereyi gormeden pacalari sivamak” biciminde de
soylenir.

Kimi “suyu bastan keser”,
kimi “su koyverir”,
kimi “suya isinmaya” calisir.
Beceremeyen de, “Suyu cikti bu isin!” der;
ya da meraklisi,
“Degirmenin suyu nereden geliyor?”
diye sorar.
“Suyun basinda” olanlar da vardir,
“suyunun suyu” olanlar da,
“su yuzu gormemis”,
“su yuzune cikmamis”,
dolap beygiri gibi “suyunu ceken” de,
“suyu cekilen” de...
* * *
Boylesine su zengini olan bir dilde
“suyu bulandiranlar” da olur,
isi “sulandiranlar” da.
Bolvadin yoresinde belki de boyleleri icin,
“Suyuna pilav salinmaz!” denilir;
ya da ben boyle yorumluyorum bu deyimi.
Ama kimileri gercekten,
“Suyu gorur balik olur, pusu gorur tilki olur!”
Anlayacaginiz, “Suyu arkina bindirir!”
Su, sozcuk de olsa, “Su aka aka durulur!”
“Su bendinden baglanir.”
“Sulu sinek suyundan gider.”

Belki duymamissinizdir ama, turnalarin bacaklari
uzun oldugu icin Varta yoresinde,
“Su dize ciksa turnaya ne?” denilir.
Su sozcugune yalniz su diye bakanlar,
“suyu bardakta gorenler”dir.
* * *
Su oylesine sonsuz bir zenginlik icinde
yer alir ki dilimizde, yalnizca su kokenli
sozcukler uzerine bir kitap hazirlasak
kocaman bir sozluk cikar ortaya.
Ornek isterseniz;
“subiti, suboyasi, sucicegi, suboregi,
suibrigi, sukabagi, sukamisi, sucullugu,
sukemeri, sukusu, suluboya, sulusepken,
sumercimegi, sumermeri, suoku, suorumcegi,
susamuru, susigiri, suseridi, sutasi, suyolu,
sutavugu, suterazisi, suteresi” gibi...
Bir de “Sudoku” var, Japon bilmecesi:
Sakin Turkce sanmayin!..

Belki daha nice sozcuk vardir, kim bilir;
benim bulabildiklerim bu kadar...

***********

Yalvac Ural - MİLLİYET / PAZAR