Uzman SühaN
Administrator
Huzursuz bacak sendromu nasıl geçer?
Hastalar bu hisler sonucu bacaklarını istemsiz bir şekilde oynatırlar. Genel nüfusun % 5’i, 65 yaşın üzerindekilerin % 10’u huzursuz bacak sendromundan şikayetçidir.
HBS’de genellikle her iki bacak birden etkilenir ama belirtilerin sadece tek bacakta ortaya çıktığı kişilerin sayısı da az değildir. Bazı kişilerde belirtiler hafif seyrederken bazı kişilerde günlük işlerini aksatacak kadar şiddetli olabilir. Yine kimi hastalarda belirtiler her gün ortaya çıkarken kimi hastalar ara sıra bu sorunları yaşar.
Çeşitli faktörler belirlenmişse de, HBS’ye tam olarak neyin yol açtığı bilinmemektedir diyebiliriz. Genler ve demir eksikliği bu konuda başlıca şüpheliler olarak tespit edilmiştir. Huzursuz bacak sendromu herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
Huzursuz Bacak Sendromunun Ana Özellikleri ve Belirtileri
Rahatsızlık veren olağan dışı bir his sonucu bacağı oynatma ihtiyacı: Sözünü ettiğimiz bu olağan dışı hisleri kişiler farklı şekillerde tarif edebilir. Bacaklarda hissedilen uyuşma, zonklama, üşüme, karıncalanma, baldırlarda kramp, yanma, gıdıklanma, ağrı, ‘bacaklarda böcekler dolaşıyor’, ‘damarlarda gazlı içecek dolaşıyor’ gibi benzetmelerle belirtilerin anlatıldığı olur. Bu hisler sadece huzursuzluk vermekle kalmayıp ağrıya da neden olabilir. Ancak hastalarda görülen ortak bir nokta, bu sendromdan muzdarip olan kişilerin önüne geçilmesi zor bir dürtü ile veya istemsiz şekilde bacaklarını oynatmaları, oynatma ihtiyacı duymalarıdır.
Geceleri belirtilerin artması: Belirtiler sadece yatma saatinde veya gece belli bir süre hareketsiz oturulması sonucu başlayabilir. Uykuya dalmayı zorlaştırdığı için HBS şikayeti olan kişilerde uykusuzluk problemi de sık görülür. Sadece geceleri değil gün içerisinde huzursuz bacak sendromu yaşayan kişiler de olabilir ama yine de belirtiler gece saatlerinde gündüze göre daha da kötüleşecektir.
Belirtilerin dinlenmeyle, gevşemeyle ortaya çıkması: Akşam saatlerinde dinlenmek üzere uzandığınızda veya gece saatlerinde bir uçak yolculuğu yaparken belirtilerin ortaya çıkacak olması muhtemeldir. Yatmadan önce bir film izlemek için yerinizi almışken veya kitap okumak için koltuğunuza yerleştiğinizde HBS belirtileri keyfinizi bölebilir. Dinlenmeniz, rahatlamanız mümkün olmaz ve uykusuz bir gece daha sizi bekliyor olabilir.
Belirtilerin bacağı hareket ettirdikten sonra ortadan kalkması: Bu sendromdan muzdarip kişiler kısa zamanda ayağa kalıp yürümenin belirtileri geçirdiğini öğrenecektir. Ancak yeniden dinlenme veya oturma pozisyonuna geçildiğinde ne yazık ki belirtiler de geri dönecektir. Sonuç olarak bacağı herhangi bir şekilde hareket ettirmek geçici de olsa rahatlık sağlar. Huzursuz bacak sendromunda kişilerin çoğu gece uyurken ritmik ya da yarı ritmik hareketlerle bacaklarını oynatır. HBS’den muzdarip kişiler uyurken bu hareketleri yaptıklarının farkında olmayabilirler ama yanlarında yatan kişiler genellikle fark eder.
Bacakta rahatsızlık veren hisler kalça ve ayak bileği arasında herhangi bir bölgede hissedilebilir. Bu hislerin ayakta ortaya çıkması nadirdir. Bazı kişiler aynı hisleri kollarında da hissedebilir.
Huzursuz Bacak Sendromunun Nedenleri
20 yılı aşkın bir süredir devam eden araştırmalara göre, huzursuz bacak sendromuna yol açtığı düşünülen birkaç ana faktör belirlenmiştir. Yine de halen daha çoğu kişide huzursuz bacak sendromunun kaynağı tespit edilememektedir. Şimdi araştırmaların öne çıkardığı olası nedenlere bir göz atalım:
Demir eksikliği: Huzursuz bacak sendromunun nedenlerini araştıran çalışmaların tutarlı bir şekilde kabul ettiği başlıca risk faktörü demir eksikliğidir. Anemi demir eksikliğinin başlıca nedenlerinden biridir. Anemi (kansızlık) söz konusu olmasa bile mide ya da bağırsaklarda kanama, ağır geçen adet kanamaları veya kan bağışı gibi nedenler de vücutta demir eksikliğine yol açabilir.
Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği olan kişilerde, böbrek yetmezliği çoğu kez demir eksikliğine ve demir eksikliği anemisine yol açtığı için kandaki demir değerleri düşebilir. Bu ve vücuttaki diğer kimyasal değişimler birlikte HBS’nin ortaya çıkmasına veya belirtilerin kötüleşmesine neden olabilir.
Dopamin Hormonu: Dopamin, beyinde salgılanan hormonlardan biridir. Dopamin seviyelerindeki dengesizliklerin HBS’ye yol açabileceği belirtilir. Huzursuz bacak sendromu için değil, farklı nedenlerle kullanılan ve beyinde dopamin hormonu üzerinde etkisi olan bazı ilaçların HBS belirtilerini kötüleştirdiği veya benzer belirtilere yol açtığı görülmüştür. Dopamin kasların kontrolünde rol oynayan bir kimyasaldır ve HBS belirtileri arasında yer alan istemsiz bacak hareketleriyle bağlantısı olabilir.
Hamilelik: HBS ile hamilelik ve hormonal değişimler arasında bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Beş hamile kadından biri, hamileliğin son 3 ayında huzursuz bacak sendromu belirtilerini yaşar. Bu durumun neden kaynaklandığı ise henüz tam olarak bilinmemektedir. Genellikle de bebeğin doğumunun ardından tüm belirtiler kaybolmaktadır.
Kalıtım: Huzursuz bacak sendromu olan kişilerden yarısından fazlasında, rahatsızlık ailede görülmektedir. Özellikle erken yaşta belirtilerin ortaya çıktığı kişilerde sendromun kalıtımsal olarak ortaya çıkmış olması muhtemeldir.
Kronik Hastalıklar: Kronik böbrek yetmezliği, diyabet, Parkinson hastalığı, romatoid artrit, tiroid sorunları ve fibromiyalji gibi kronik hastalıklar huzursuz bacak sendromunun ortaya çıkmasında etkili olabilir.
Tetikleyiciler: Tetikleyici diyeceğimiz bazı faktörler huzursuz bacak sendromuna neden olmazlar ama belirtilerin kötüleşmesine neden olabilirler. Bazı antidepresanlar, bazı alerji ilaçları, bazı tansiyon ilaçları, sigara tiryakiliği, kahve veya alkolü fazla tüketmek, stres, hareket azlığı, fazla kilolar veya obezite bu tetikleyiciler arasındadır.
Yukarıda sayılan nedenlere ek olarak psikolojik sorunlar, B12 eksikliği, ağır metal zehirlenmesi gibi nedenler de huzursuz bacak sendromu nedenleri veya tetikleyicileri olarak araştırılabilir.
Huzursuz Bacak Sendromu Tedavisi
HBS’nin tedavisi için ilk olarak sendroma yol açan neden bulunmaya çalışılır. Altta yatan nedenin tedavisi belirtilerin kaybolmasını sağlayabilir. Örneğin hastada demir eksikliği tespit edilmişse, demir takviyesi ile hem demir eksikliği hem HBS tedavi edilmiş olur.
Herhangi belirli bir neden tespit edilemediğinde ise tedavi için iki seçenek öne çıkar. Bunlardan biri yaşam biçiminde değişikliklere gidilmesi diğeri de ilaç tedavisidir.
Belirtilerin Hafiflemesi İçin Yaşam Biçiminde Yapabileceğiniz Değişiklikler
Kafein, tütün ve alkol gibi uyarıcılardan geceleri uzak durulmalıdır.
Sigaradan sadece geceleri uzak durmak yetmez, sigarayı tamamen bırakmak en iyisidir.
Her güz düzenli egzersiz yapılmalı ancak akşam saatlerinde, yatmaya yakın egzersiz yapılmamalıdır.
Düzenli bir uyku düzeni oluşturulmalıdır. Her gün aynı saatte yatağa girmek, aynı saatte uyanmak, yatmadan önce gevşemek için zaman ayırmak önemlidir.
Ağrı kesici veya magnezyum ya da B12 destekleri belirtileri hafifletebilir.
İlaç Tedavisi
Yaşam biçimindeki değişiklikler fayda etmiyorsa huzursuz bacak sendromu belirtilerini azaltmak üzere bazı ilaç tedavileri uygulanabilir. Huzursuz bacak sendromunda kullanılan ilaçlar genellikle Parkinson ta da epilepsi gibi farklı rahatsızlıklar için kullanılan ilaçlardır. Bunların dışında sakinleştirici haplar, uyku hapları veya kas gevşeticiler doktor tarafından reçete edilebilir.
Ancak ne yazık ki tamamen HBS’ye yönelik, hastalığı ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi henüz bulunmamaktadır.
HBS Atakları Sırasında Neler Yapabilirsiniz?
Bacaklarınıza masaj yapın.
Gece sıcak bir duş alın.
Bacak kaslarınıza sıcak ya da soğuk kompres uygulayın.
Kitap okumak ya da film izlemek gibi dikkatinizi dağıtacak bir işle uğraşın.
Yoga gibi rahatlatıcı egzersizler yapın.
Yürüyün veya esneme hareketleri yapın.
HBS’de genellikle her iki bacak birden etkilenir ama belirtilerin sadece tek bacakta ortaya çıktığı kişilerin sayısı da az değildir. Bazı kişilerde belirtiler hafif seyrederken bazı kişilerde günlük işlerini aksatacak kadar şiddetli olabilir. Yine kimi hastalarda belirtiler her gün ortaya çıkarken kimi hastalar ara sıra bu sorunları yaşar.
Çeşitli faktörler belirlenmişse de, HBS’ye tam olarak neyin yol açtığı bilinmemektedir diyebiliriz. Genler ve demir eksikliği bu konuda başlıca şüpheliler olarak tespit edilmiştir. Huzursuz bacak sendromu herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
Huzursuz Bacak Sendromunun Ana Özellikleri ve Belirtileri
Rahatsızlık veren olağan dışı bir his sonucu bacağı oynatma ihtiyacı: Sözünü ettiğimiz bu olağan dışı hisleri kişiler farklı şekillerde tarif edebilir. Bacaklarda hissedilen uyuşma, zonklama, üşüme, karıncalanma, baldırlarda kramp, yanma, gıdıklanma, ağrı, ‘bacaklarda böcekler dolaşıyor’, ‘damarlarda gazlı içecek dolaşıyor’ gibi benzetmelerle belirtilerin anlatıldığı olur. Bu hisler sadece huzursuzluk vermekle kalmayıp ağrıya da neden olabilir. Ancak hastalarda görülen ortak bir nokta, bu sendromdan muzdarip olan kişilerin önüne geçilmesi zor bir dürtü ile veya istemsiz şekilde bacaklarını oynatmaları, oynatma ihtiyacı duymalarıdır.
Geceleri belirtilerin artması: Belirtiler sadece yatma saatinde veya gece belli bir süre hareketsiz oturulması sonucu başlayabilir. Uykuya dalmayı zorlaştırdığı için HBS şikayeti olan kişilerde uykusuzluk problemi de sık görülür. Sadece geceleri değil gün içerisinde huzursuz bacak sendromu yaşayan kişiler de olabilir ama yine de belirtiler gece saatlerinde gündüze göre daha da kötüleşecektir.
Belirtilerin dinlenmeyle, gevşemeyle ortaya çıkması: Akşam saatlerinde dinlenmek üzere uzandığınızda veya gece saatlerinde bir uçak yolculuğu yaparken belirtilerin ortaya çıkacak olması muhtemeldir. Yatmadan önce bir film izlemek için yerinizi almışken veya kitap okumak için koltuğunuza yerleştiğinizde HBS belirtileri keyfinizi bölebilir. Dinlenmeniz, rahatlamanız mümkün olmaz ve uykusuz bir gece daha sizi bekliyor olabilir.
Belirtilerin bacağı hareket ettirdikten sonra ortadan kalkması: Bu sendromdan muzdarip kişiler kısa zamanda ayağa kalıp yürümenin belirtileri geçirdiğini öğrenecektir. Ancak yeniden dinlenme veya oturma pozisyonuna geçildiğinde ne yazık ki belirtiler de geri dönecektir. Sonuç olarak bacağı herhangi bir şekilde hareket ettirmek geçici de olsa rahatlık sağlar. Huzursuz bacak sendromunda kişilerin çoğu gece uyurken ritmik ya da yarı ritmik hareketlerle bacaklarını oynatır. HBS’den muzdarip kişiler uyurken bu hareketleri yaptıklarının farkında olmayabilirler ama yanlarında yatan kişiler genellikle fark eder.
Bacakta rahatsızlık veren hisler kalça ve ayak bileği arasında herhangi bir bölgede hissedilebilir. Bu hislerin ayakta ortaya çıkması nadirdir. Bazı kişiler aynı hisleri kollarında da hissedebilir.
Huzursuz Bacak Sendromunun Nedenleri
20 yılı aşkın bir süredir devam eden araştırmalara göre, huzursuz bacak sendromuna yol açtığı düşünülen birkaç ana faktör belirlenmiştir. Yine de halen daha çoğu kişide huzursuz bacak sendromunun kaynağı tespit edilememektedir. Şimdi araştırmaların öne çıkardığı olası nedenlere bir göz atalım:
Demir eksikliği: Huzursuz bacak sendromunun nedenlerini araştıran çalışmaların tutarlı bir şekilde kabul ettiği başlıca risk faktörü demir eksikliğidir. Anemi demir eksikliğinin başlıca nedenlerinden biridir. Anemi (kansızlık) söz konusu olmasa bile mide ya da bağırsaklarda kanama, ağır geçen adet kanamaları veya kan bağışı gibi nedenler de vücutta demir eksikliğine yol açabilir.
Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği olan kişilerde, böbrek yetmezliği çoğu kez demir eksikliğine ve demir eksikliği anemisine yol açtığı için kandaki demir değerleri düşebilir. Bu ve vücuttaki diğer kimyasal değişimler birlikte HBS’nin ortaya çıkmasına veya belirtilerin kötüleşmesine neden olabilir.
Dopamin Hormonu: Dopamin, beyinde salgılanan hormonlardan biridir. Dopamin seviyelerindeki dengesizliklerin HBS’ye yol açabileceği belirtilir. Huzursuz bacak sendromu için değil, farklı nedenlerle kullanılan ve beyinde dopamin hormonu üzerinde etkisi olan bazı ilaçların HBS belirtilerini kötüleştirdiği veya benzer belirtilere yol açtığı görülmüştür. Dopamin kasların kontrolünde rol oynayan bir kimyasaldır ve HBS belirtileri arasında yer alan istemsiz bacak hareketleriyle bağlantısı olabilir.
Hamilelik: HBS ile hamilelik ve hormonal değişimler arasında bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Beş hamile kadından biri, hamileliğin son 3 ayında huzursuz bacak sendromu belirtilerini yaşar. Bu durumun neden kaynaklandığı ise henüz tam olarak bilinmemektedir. Genellikle de bebeğin doğumunun ardından tüm belirtiler kaybolmaktadır.
Kalıtım: Huzursuz bacak sendromu olan kişilerden yarısından fazlasında, rahatsızlık ailede görülmektedir. Özellikle erken yaşta belirtilerin ortaya çıktığı kişilerde sendromun kalıtımsal olarak ortaya çıkmış olması muhtemeldir.
Kronik Hastalıklar: Kronik böbrek yetmezliği, diyabet, Parkinson hastalığı, romatoid artrit, tiroid sorunları ve fibromiyalji gibi kronik hastalıklar huzursuz bacak sendromunun ortaya çıkmasında etkili olabilir.
Tetikleyiciler: Tetikleyici diyeceğimiz bazı faktörler huzursuz bacak sendromuna neden olmazlar ama belirtilerin kötüleşmesine neden olabilirler. Bazı antidepresanlar, bazı alerji ilaçları, bazı tansiyon ilaçları, sigara tiryakiliği, kahve veya alkolü fazla tüketmek, stres, hareket azlığı, fazla kilolar veya obezite bu tetikleyiciler arasındadır.
Yukarıda sayılan nedenlere ek olarak psikolojik sorunlar, B12 eksikliği, ağır metal zehirlenmesi gibi nedenler de huzursuz bacak sendromu nedenleri veya tetikleyicileri olarak araştırılabilir.
Huzursuz Bacak Sendromu Tedavisi
HBS’nin tedavisi için ilk olarak sendroma yol açan neden bulunmaya çalışılır. Altta yatan nedenin tedavisi belirtilerin kaybolmasını sağlayabilir. Örneğin hastada demir eksikliği tespit edilmişse, demir takviyesi ile hem demir eksikliği hem HBS tedavi edilmiş olur.
Herhangi belirli bir neden tespit edilemediğinde ise tedavi için iki seçenek öne çıkar. Bunlardan biri yaşam biçiminde değişikliklere gidilmesi diğeri de ilaç tedavisidir.
Belirtilerin Hafiflemesi İçin Yaşam Biçiminde Yapabileceğiniz Değişiklikler
Kafein, tütün ve alkol gibi uyarıcılardan geceleri uzak durulmalıdır.
Sigaradan sadece geceleri uzak durmak yetmez, sigarayı tamamen bırakmak en iyisidir.
Her güz düzenli egzersiz yapılmalı ancak akşam saatlerinde, yatmaya yakın egzersiz yapılmamalıdır.
Düzenli bir uyku düzeni oluşturulmalıdır. Her gün aynı saatte yatağa girmek, aynı saatte uyanmak, yatmadan önce gevşemek için zaman ayırmak önemlidir.
Ağrı kesici veya magnezyum ya da B12 destekleri belirtileri hafifletebilir.
İlaç Tedavisi
Yaşam biçimindeki değişiklikler fayda etmiyorsa huzursuz bacak sendromu belirtilerini azaltmak üzere bazı ilaç tedavileri uygulanabilir. Huzursuz bacak sendromunda kullanılan ilaçlar genellikle Parkinson ta da epilepsi gibi farklı rahatsızlıklar için kullanılan ilaçlardır. Bunların dışında sakinleştirici haplar, uyku hapları veya kas gevşeticiler doktor tarafından reçete edilebilir.
Ancak ne yazık ki tamamen HBS’ye yönelik, hastalığı ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi henüz bulunmamaktadır.
HBS Atakları Sırasında Neler Yapabilirsiniz?
Bacaklarınıza masaj yapın.
Gece sıcak bir duş alın.
Bacak kaslarınıza sıcak ya da soğuk kompres uygulayın.
Kitap okumak ya da film izlemek gibi dikkatinizi dağıtacak bir işle uğraşın.
Yoga gibi rahatlatıcı egzersizler yapın.
Yürüyün veya esneme hareketleri yapın.
