M
Misafir
Forum Okuru
İslami terbiyede babanın görevi
islamda Aile Terbiyesinin Babanın önemi
İslami terbiyede babanın görevi
Merhaba Melek'ler, Semerkand Dergisinde yer alan ve Hüseyin Okur'un kaleme aldığı İslamda aile terbiyesi ve babanını rolü yazısını, biz de bu sayfamızda konu alıyoruz.
Abdullah b. Ömer’den (r.a) rivayet edilen bir hadis-i şerifte Rasulullah (s.a.v) söyle buyurmuştur: “Hepiniz birer çobansınız ve her biriniz sürünüzden sorumlusunuz. Devlet başkanı bir çobandır ve yönetimi altındakilerden sorumludur. Erkek, aile fertlerinin çobanıdır ve onlardan sorumludur. Kadın kocasının evinde bir çobandır ve çocuklarından mesuldür. Hizmetçi/isçi, efendisinin/işverenin çobanıdır ve ondan mesuldür. Hasılı hepiniz birer çobansınız ve her biriniz sürüsünden mesuldür.” (Buhari)
İslami terbiye denilince önce ailevi terbiyenin anlaşılması gerekir. Çünkü İslam dini bir cemiyet dinidir. Cemiyet de adeta bir bal peteğinin küçük küçük hücrelerden meydana gelmesi gibi ailelerden oluşur. Aileleri sağlam olan bir toplum sahih ve sağlam; huzursuz ve hastalıklı olan da çürük olur.
Kur’an-ı Kerim’de doğdukları zaman çocukların hiçbir şey bilmedikleri bildirilir (Nahl, 78). Yani çocuk iyi kötü, faydalı zararlı her şeyi sonradan öğrenir. Hadis-i şerifte Rasulullah Efendimiz (s.a.v), “Her çocuk (İslam hakikatini kabul edecek bir) fıtrat üzerine doğar. Ancak onu ailesi Yahudi, Hristiyan, müşrik veya mecusi yapar” buyurarak çocuğun bilgi, görgü ve alışkanlık türünden edindiği her şeyi en yakınlarından ve özellikle ailesinden kazanacağını bildirmiştir.
ÇOCUK EĞİTİMİNE DUA İLE BAŞLAMAK
Ailede çocuk terbiyesinde ilk adım, güzel bir niyetle bu işe başlamaktır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de çocuk isteme hususunda, bu işin daha temelde güzel niyetlere bina edilmesi için, anne babalara şu duayı öğrenmeleri ve okumaları tavsiye edilmiştir: “Ey Rabbimiz! Eşlerimizi ve çocuklarımızı bize göz aydınlığı kıl ve bizi Allah’a karşı gelmekten sakınanlara önder eyle.” (Furkan, 74)
Sadece dille dua edip sebeplere yapışmamak doğru değildir. Bir mümin hedeflediği her şey için dua ettikten sonra, Rabbi’nin rızası doğrultusunda beşeri bütün gayretini de gösterecektir. Bu itibarla, ailede terbiyeden öncelikle sorumlu olan babadır. Terbiye denilince bunun içine hem maddi terbiye hem de manevi terbiye girmektedir. Yani baba, ailenin terbiyesinden hem dünyevi hem de uhrevi olarak sorumludur. Pek çok ayet-i kerimede ve hadis-i şerifte bu hususa işaret edilmiştir: “Ey inananlar! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun...” (Tahrim, 6).
İslam alimleri, ayette geçen “ateşten koruma” işinin terbiye ile olacağını belirtirler. Yani ebeveynler, aile halkına İslami terbiye verdikleri takdirde, onların hem dünyevi hem de uhrevi hayatlarını ateşten korumuş olacaklardır.
Bu manada İslam alimleri şöyle derler: “Kişi ailesinden sorumludur. Kıyamet günü çocukları ona ya şefaatçi olacaktır ya da şikayetçi… Aile reisi ailesine İslami terbiyeyi verdiği takdirde onların sevaplarına aynen iştirak edecek ve böylece şefaatlerine mazhar olacak; İslami terbiyeyi vermediği takdirde de, ‘Bizim terbiyemizi neden ihmal ettin, bizim ateşe girmemize niye sebep oldun?’ diye onların şikayetleriyle karşı karşıya kalacaktır.”
BABANIN EĞİTİM SORUMLULUKLARI
Hasılı baba, aile fertlerinin dünyevi ve uhrevi sorumluluğu sırtında olan kimsedir. Elbette baba, bu sorumluluğu taşıyabilmek için kendisinde bazı şartları da bulundurmalıdır: İlim: Yeterli seviyede dini ve dünyevi ilme sahip olmayan baba, elbette terbiye noktasında eksik kalacaktır. Nafaka: Ailenin sağlıklı bir şekilde devamı ve dünyevi huzuru için nafaka temin etmelidir. Gayret: Terbiye için çalışmak, kazanmak, güzel davranışlara alıştırmak, eğlendirmek babanın görevleri arasındadır. Fiili uygulama: Aile bireyleri ve çocukların terbiyenin uygulamasını önce babadan görmelidir. Örneğin baba namaz kılmalıdır ki, çocuklarına da sözü tesirli olsun.
Babanın aileye vereceği terbiye müfredatını da çok iyi bilmelidir. Babanın çocuklarına ve ailesine kazandırması gerekenleri şöyle sıralayabiliriz:
BABA TEMEL DİNİ BİLGİLERİ ÖĞRETMELİ
Farz-ı Ayn denilen bilinmesi zaruri olan ilimler hakkında onları bilgilendirmek. Buna göre bir baba, ailesine namaz kılmayı, oruç tutmayı, gusül ve abdestin nasıl alınacağını, helal ve haram olan yiyecek ve içecekleri, oyunları, inanç esaslarıyla ilgili bilgilerin bir arada bulunduğu amentü esaslarını, kelime-i şehadeti, İslam’ın beş şartını, temel ahlak ve toplumsal uyum kurallarını, ticari hayatla ilgi minimum bilinmesi gereken faiz gibi yasakları, hırsızlık, zina, kumar gibi büyük günahları anlatmalı, öğretmelidir. Özellikle çocuklara hiç de lazım olmayan ve aslında bilgi bile sayılmayacak şeylerin öğretilmesinden sakınılmalı ve Efendimiz’in (s.a.v) “Allahım! Fayda vermeyen lüzumsuz bilgiden sana sığınırım” (Müslim) hadisi akıldan çıkarılmalıdır.
NASIL GİYİNİLECEĞİNİ ÖĞRETMEK
Yine babanın öğretmesi gereken bir başka husus da, kılık kıyafet eğitimidir. Aile reisi olarak bir baba, ailesine İslam’ın uygun gördüğü kıyafeti anlatmalı ve ona göre giydirmelidir. Nitekim Rasulullah’ın (s.a.v) yanına avret yerleri açık vaziyette bir çocuk getirilince Nebi (s.a.v) onun örtülmesini istemiş ve çocuklarda görülen haya eksikliğinin bu hususa dikkat edilmeyişten kaynaklandığını bildirmiştir.
ÇOCUK BİLE OLSALAR ARKADAŞLARINA DİKKAT EDİLMELİ
Aile terbiyesinde dikkat edilmesi gereken bir başka nokta da kız çocuk olsun erkek çocuk olsun ebeveynlerin, onların arkadaş seçiminde belirleyici rol oynamalarıdır. Günümüzde çocuklar ve aileler arasında yaş ilerlemesiyle başlayan, anne babaya itaat etmeme probleminin temelinde, ebeveynlerin vaktiyle çocuklarının arkadaşının kim olduğuna önem vermemeleri bulunur. Rasulullah (s.a.v) hadislerinde, “Kişi dostunun dini üzerinedir. O halde herkes kiminle dostluk ettiğine iyi baksın” buyurarak arkadaş seçiminin ne denli önemli olduğuna işaret etmiştir. Bu gün gençlerin bazı sapkın inançlara bağlanmasındaki yegane sebep, kötü arkadaşlarıdır. Tabi ki ebeveynlerin bu noktadaki vurdumduymazlıkları da ayrı bir acı. İmam Gazali (rh.a) ailede terbiyenin esasının çocukları kötü arkadaşlardan muhafaza etmek olduğunu söylemektedir.
Bir aile reisi olarak babanın üzerinde ailesi için yapması gereken daha pek çok görevden bahsedebiliriz. Bu yazımızda bunların bir kaçından özetle bahsettik ve bu terbiyeden öncelikle sorumlu olarak babayı gösterdik. Ancak en az baba kadar annenin de bu görevlerin takip ve tatbikinde ortak olduğunu söylemeliyiz.
semerkand dergisi Hüseyin okur
İslami terbiyede babanın görevi
Merhaba Melek'ler, Semerkand Dergisinde yer alan ve Hüseyin Okur'un kaleme aldığı İslamda aile terbiyesi ve babanını rolü yazısını, biz de bu sayfamızda konu alıyoruz.
Abdullah b. Ömer’den (r.a) rivayet edilen bir hadis-i şerifte Rasulullah (s.a.v) söyle buyurmuştur: “Hepiniz birer çobansınız ve her biriniz sürünüzden sorumlusunuz. Devlet başkanı bir çobandır ve yönetimi altındakilerden sorumludur. Erkek, aile fertlerinin çobanıdır ve onlardan sorumludur. Kadın kocasının evinde bir çobandır ve çocuklarından mesuldür. Hizmetçi/isçi, efendisinin/işverenin çobanıdır ve ondan mesuldür. Hasılı hepiniz birer çobansınız ve her biriniz sürüsünden mesuldür.” (Buhari)
İslami terbiye denilince önce ailevi terbiyenin anlaşılması gerekir. Çünkü İslam dini bir cemiyet dinidir. Cemiyet de adeta bir bal peteğinin küçük küçük hücrelerden meydana gelmesi gibi ailelerden oluşur. Aileleri sağlam olan bir toplum sahih ve sağlam; huzursuz ve hastalıklı olan da çürük olur.
Kur’an-ı Kerim’de doğdukları zaman çocukların hiçbir şey bilmedikleri bildirilir (Nahl, 78). Yani çocuk iyi kötü, faydalı zararlı her şeyi sonradan öğrenir. Hadis-i şerifte Rasulullah Efendimiz (s.a.v), “Her çocuk (İslam hakikatini kabul edecek bir) fıtrat üzerine doğar. Ancak onu ailesi Yahudi, Hristiyan, müşrik veya mecusi yapar” buyurarak çocuğun bilgi, görgü ve alışkanlık türünden edindiği her şeyi en yakınlarından ve özellikle ailesinden kazanacağını bildirmiştir.
ÇOCUK EĞİTİMİNE DUA İLE BAŞLAMAK
Ailede çocuk terbiyesinde ilk adım, güzel bir niyetle bu işe başlamaktır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de çocuk isteme hususunda, bu işin daha temelde güzel niyetlere bina edilmesi için, anne babalara şu duayı öğrenmeleri ve okumaları tavsiye edilmiştir: “Ey Rabbimiz! Eşlerimizi ve çocuklarımızı bize göz aydınlığı kıl ve bizi Allah’a karşı gelmekten sakınanlara önder eyle.” (Furkan, 74)
Sadece dille dua edip sebeplere yapışmamak doğru değildir. Bir mümin hedeflediği her şey için dua ettikten sonra, Rabbi’nin rızası doğrultusunda beşeri bütün gayretini de gösterecektir. Bu itibarla, ailede terbiyeden öncelikle sorumlu olan babadır. Terbiye denilince bunun içine hem maddi terbiye hem de manevi terbiye girmektedir. Yani baba, ailenin terbiyesinden hem dünyevi hem de uhrevi olarak sorumludur. Pek çok ayet-i kerimede ve hadis-i şerifte bu hususa işaret edilmiştir: “Ey inananlar! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun...” (Tahrim, 6).
İslam alimleri, ayette geçen “ateşten koruma” işinin terbiye ile olacağını belirtirler. Yani ebeveynler, aile halkına İslami terbiye verdikleri takdirde, onların hem dünyevi hem de uhrevi hayatlarını ateşten korumuş olacaklardır.
Bu manada İslam alimleri şöyle derler: “Kişi ailesinden sorumludur. Kıyamet günü çocukları ona ya şefaatçi olacaktır ya da şikayetçi… Aile reisi ailesine İslami terbiyeyi verdiği takdirde onların sevaplarına aynen iştirak edecek ve böylece şefaatlerine mazhar olacak; İslami terbiyeyi vermediği takdirde de, ‘Bizim terbiyemizi neden ihmal ettin, bizim ateşe girmemize niye sebep oldun?’ diye onların şikayetleriyle karşı karşıya kalacaktır.”
BABANIN EĞİTİM SORUMLULUKLARI
Hasılı baba, aile fertlerinin dünyevi ve uhrevi sorumluluğu sırtında olan kimsedir. Elbette baba, bu sorumluluğu taşıyabilmek için kendisinde bazı şartları da bulundurmalıdır: İlim: Yeterli seviyede dini ve dünyevi ilme sahip olmayan baba, elbette terbiye noktasında eksik kalacaktır. Nafaka: Ailenin sağlıklı bir şekilde devamı ve dünyevi huzuru için nafaka temin etmelidir. Gayret: Terbiye için çalışmak, kazanmak, güzel davranışlara alıştırmak, eğlendirmek babanın görevleri arasındadır. Fiili uygulama: Aile bireyleri ve çocukların terbiyenin uygulamasını önce babadan görmelidir. Örneğin baba namaz kılmalıdır ki, çocuklarına da sözü tesirli olsun.
Babanın aileye vereceği terbiye müfredatını da çok iyi bilmelidir. Babanın çocuklarına ve ailesine kazandırması gerekenleri şöyle sıralayabiliriz:
BABA TEMEL DİNİ BİLGİLERİ ÖĞRETMELİ
Farz-ı Ayn denilen bilinmesi zaruri olan ilimler hakkında onları bilgilendirmek. Buna göre bir baba, ailesine namaz kılmayı, oruç tutmayı, gusül ve abdestin nasıl alınacağını, helal ve haram olan yiyecek ve içecekleri, oyunları, inanç esaslarıyla ilgili bilgilerin bir arada bulunduğu amentü esaslarını, kelime-i şehadeti, İslam’ın beş şartını, temel ahlak ve toplumsal uyum kurallarını, ticari hayatla ilgi minimum bilinmesi gereken faiz gibi yasakları, hırsızlık, zina, kumar gibi büyük günahları anlatmalı, öğretmelidir. Özellikle çocuklara hiç de lazım olmayan ve aslında bilgi bile sayılmayacak şeylerin öğretilmesinden sakınılmalı ve Efendimiz’in (s.a.v) “Allahım! Fayda vermeyen lüzumsuz bilgiden sana sığınırım” (Müslim) hadisi akıldan çıkarılmalıdır.
NASIL GİYİNİLECEĞİNİ ÖĞRETMEK
Yine babanın öğretmesi gereken bir başka husus da, kılık kıyafet eğitimidir. Aile reisi olarak bir baba, ailesine İslam’ın uygun gördüğü kıyafeti anlatmalı ve ona göre giydirmelidir. Nitekim Rasulullah’ın (s.a.v) yanına avret yerleri açık vaziyette bir çocuk getirilince Nebi (s.a.v) onun örtülmesini istemiş ve çocuklarda görülen haya eksikliğinin bu hususa dikkat edilmeyişten kaynaklandığını bildirmiştir.
ÇOCUK BİLE OLSALAR ARKADAŞLARINA DİKKAT EDİLMELİ
Aile terbiyesinde dikkat edilmesi gereken bir başka nokta da kız çocuk olsun erkek çocuk olsun ebeveynlerin, onların arkadaş seçiminde belirleyici rol oynamalarıdır. Günümüzde çocuklar ve aileler arasında yaş ilerlemesiyle başlayan, anne babaya itaat etmeme probleminin temelinde, ebeveynlerin vaktiyle çocuklarının arkadaşının kim olduğuna önem vermemeleri bulunur. Rasulullah (s.a.v) hadislerinde, “Kişi dostunun dini üzerinedir. O halde herkes kiminle dostluk ettiğine iyi baksın” buyurarak arkadaş seçiminin ne denli önemli olduğuna işaret etmiştir. Bu gün gençlerin bazı sapkın inançlara bağlanmasındaki yegane sebep, kötü arkadaşlarıdır. Tabi ki ebeveynlerin bu noktadaki vurdumduymazlıkları da ayrı bir acı. İmam Gazali (rh.a) ailede terbiyenin esasının çocukları kötü arkadaşlardan muhafaza etmek olduğunu söylemektedir.
Bir aile reisi olarak babanın üzerinde ailesi için yapması gereken daha pek çok görevden bahsedebiliriz. Bu yazımızda bunların bir kaçından özetle bahsettik ve bu terbiyeden öncelikle sorumlu olarak babayı gösterdik. Ancak en az baba kadar annenin de bu görevlerin takip ve tatbikinde ortak olduğunu söylemeliyiz.
semerkand dergisi Hüseyin okur
