Kavramsal Düşünce
Kavram nesneler, olaylar, nitelikler veya ilişkilerle ilgili genel bir soyut fikirdir. Tümevarım yoluyla, bir genelleme proçesiyle kavrama ulaşılır. Belli olaylar karşılaştırılır, ortak özellikleri soyutlanarak bir kavram oluşturulur ve sonra bu kavram aynı sınıftan bütün olayları kapsayacak biçimde genelleştirilir. Böylece birkaç kül tablasına ilişkin sınırlı bir deneyim, bizi bütün kül tablalarına uygulanabilir genel bir kavrama götürür ve aynı zamanda «yuvarlak» veya «kare» gibi daha soyut kavramlar sağlar. Bu gibi kavramlar belli bir sıraya göre düzenlenir. Örneğin, «köpek» kavramı, daha genel olan «memeliler» kavramı kapsamına girebileceği gibi, «kaniş» veya «buldog» gibi daha alt kavramlara ayrılabilir. Düşüncelerimizde, kavramlar simgelerle, genellikle sözcüklerle kodlandırılmıştır. İnsanların kolaylıkla kavramlar oluşturmaları ve dili (bkz.) kullanmaları hem zamansal, hem de uzaysal bakımdan kendi çevrelerinin çok ötesindeki bir olaylar âlemine simgesel bakımdan katılmalarını sağlar. Dolayısıyla, psikotik hastaların düşünce bozukluklarında, kavram bozukluklarının büyük bir rol oynaması şaşırtıcı bir husus değildir. Organik beyin lezyonları, daha soyut ve esnek tipte kavram proçeslerini bozarak düşünceyi somut düzeye düşürür. Bu çeşit anomalileri aydınlatmak amacıyla «ayrım» testleri hazırlanmıştır. Böylece bir hasta, bir grup nesneyi renklerine göre ayırdettikten sonra, biçimlerine göre ayırdedemeyebilir. Ayrıca, bazı nesneleri kullanma alanları bakımından (örneğin, «yemekle» ilgili) doğru olarak ayırsa bile, büyüklük, madde, vb, gibi daha soyut kavramlar kullanmayı başaramayabilir. Düşünce bozukluğu olan şizofreniklerde de, bu gibi anomaliler ve ayrıca hastalıklarına özgü kişisel fantazilerin karışmasıyla kavram sistemlerinin genişlemesi görülmektedir. Şizofreniklerin kavramsal düşünce proçesleri, «aşırı geniş», «gevşek», veya «belirsiz» olarak tanımlanmaktadır. Yakın zamanlarda bu karakteristikler için spesifik testler hazırlanmıştır. Bkz. Düşünce, düşünme, somut düşünce, psikozlar, şizofreni ve dereistik düşünce.
