Eşeysiz üreme
Bir canlıdan ayrılan hücre veya hücre grubundan yeni bireylerin oluşturulmasına eşeysiz üreme denir Eşeysiz üremede döllenme olayı olmadığından eşeysiz üreyen canlı oluştuğu canlıya kalıtsal olarak tıpa tıp benzer Çünkü eşeysiz üreme mitoz bölünme ile gerçekleşir Ancak mitoz bölünmede olabilecek bir ayrılmama ve mutasyon çeşitlilik sebebidir Eşeysiz üremeye canlıların büyüme bölgelerinden ayrılan hücre veya hücre grupları neden olduğu için aynı zamanda vejatatif üreme de denmektedir
Eşeysiz üreme çeşitleri
Tek hücrelilerde bölünerek çoğalma
Rejenerasyonla çoğalma
Tomurcuklanarak çoğalma
Çelikle çoğalma
Sporla çoğalma
Tek hücrelilerde bölünerek çoğalma
Tek hücreliler bölünerek ürerlerHücre hacim olarak belirli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra bölünerek yeni hücreler oluşturur Bu yeni hücreler genotip bakımından ana hücrenin aynısıdır Temeli mitoz bölünmeye dayanan en basit üreme şeklidir Tek hücreliler ve bazı ökaryotlar bölünerek ürerler
Rejenerasyonla(yenilenme) çoğalma
Omurgasızlarda mezoderm ve mezoglea tabakası bulunur Bu tabaka içerisinde embriyonik hücreler vardır Bu tabakayı taşıyan canlılardan ayrılan bir parça eksik kısımları tamamlayabilmektedir Örneğin; deniz yıldızından kopan bir kol ana gövdedeki hücreler tarafından tamamlandığı gibi ayrılan kolun içerisindeki hücrelerde koldan yeni bir gövde oluştururlar
Bu durum yassı solucanlarda da (Planarya) görülür
Rejenerasyon normalde bir çoğalma tipi değildir Tahrip sonucu canlıdan ayrılan parçadan yeni birey oluşturulur
Rejenerasyon, kelime anlamıyla yenileme demektir Canlılardan herhangi bir nedenle ayrılan parçalardan yeni canlılar oluşabilir Dolayısıyla rejenerasyon bu canlılar için üreme kabul edilir Omurgalılardaki rejenerasyona bir yaranın iyileşmesi veya kertenkelenin kopan kuyruğunun yenilenmesi örnek olarak verilir Çünkü kopan deriden yeni bir organizma, kopan kuyruktan da yeni bir kertenkele oluşmamaktadır
Tomurcuklanarak Çoğalma
Bazı canlılarda tomurcuk benzeri çıkıntılar gelişir Bu kısımlar ayrılarak yeni canlıyı oluşturur
Örneğin; Hidra da bira mayasında ve süngerlerde eşeysiz üremenin bu karakteristik özelliği görülür
Vejatatif çoğalma
Bazı bitkilerden koparılan bir dal parçası, toprağa dikildiğinde yeni bitki oluşturabilir Buna çeliklenme ile çoğalma denir Ayrılan dal parçasının meristem tabakası yeniden kök oluşturduğundan bu parça ayrı bir fert olarak yaşayabilir Özellikle tarımda verimliliği arttırmak, az zamanda daha çok ve daha kaliteli bitkiler yetiştirmek için kullanılan üretim metodudursonucu olarak yeni bir bitki meydana gelir
Örneğin; kavak,çınar,meyve ağaçları,asma gibi bitkiler çelikleme ile üretilir Özellikle melez olan ve eşeyli üremeyen bitkiler bu şekilde üretilir Örneğin; Çekirdeksiz üzüm, Washington portakalı, satsuma mandalini gibi
Vejatatif üremeye: Soğanların rizomla (küçük kök) üremesi, çileklerin sürüncü gövde ile çoğalması ciğer otunun yapraklarından yeni ciğer otlarının oluşmasnı örnek olarak gösterebiliriz vejetatif üreme üçe ayrılır:
1) Çelikle üreme;
gül ve söğütün kesilen dallarının toprağa dikilmesiyle yeni gül ve söğüt oluşması
2) Yumru ve soğanla üreme
atates,yer elması,sarımsak gibi depo organları olan yumru ve soğanlar nemli ortamlarda çimlenerek yeni bitkileri oluşturur
3) Sürünücü gövde ile üreme: çiçekler toprak üzerinde sürünücü gövde ile zambak ve ayrık otlarında yeraltı gövdesiyle,böğürtlenlerde dal ve gövde uçlarının köklenmesiyle vejetatif üreme olurörnek olarak çilek veririz
Sporla çoğalma
Bazı canlılarda spor adı verilen üreme hücresinden yeni bireyler oluşturulur Buna sporogoni veya sporla üreme denir
Örneğin su yosunlarından Ulotrix, Küf Mantarı
Mantarlarda sporla üreme karakteristiktir
Örneklenen canlılardan bazıları eşeysiz üremeyle beraber eşeyli olarakta ürerler Örneğin; mantarlar ve paramesyum konjugasyonla eşeyli ürediği gibi hydra ve deniz yıldızı, eşeyli üremenin en önemli yapısı olan eşey bezlerini de bulundurur Bunlara bir örnekte mikroskobik canlılardır
