Narkotik Analjezikler
Bu bileşiklerin özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgiler genel farmakoloji metinlerinden bulunabilir. Psikiyatrik ilgiyse, bu bileşiklerin ilaç bağımlılığına (bkz.) yol açma eğilimleri ve bu gibi durumların tedavisine yöneliktir. Bu açıdan, güçlü narkotik analjeziklerin hepsi tehlikeli sayılabilirse de, bağımlılığın gelişme kolaylığı ve çabukluğuyla abstinans semptomlarının şiddeti oldukça değişkendir. Özellikle diamorfin (eroin) her iki bakımdan da ünlüdür. Ancak, belli bir bileşiğe karşı gelişen iptilâ insidansı, doktor reçetesiyle verilme sıklığı ve bulunma kolaylığı gibi başka faktörler kadar bu bileşiğin özel niteliklerine göre de değişir. Narkotik analjezikler üç ana gruba ayrılır. Morfin ve öteki opium türevleri; 
don ve bu grup bileşikleri; pelidin ve benzeri bileşikler (bkz. Tablo). Bu bileşikler üzerinde yoğunlaştırılan büyük çalışmalara rağmen, etki mekanizmaları hâlâ bilinmemektedir. Bugün yirmiden fazla sayıda etkin narkotik analjezik mevcuttur. Bunlar kimyasal bakımdan oldukça değişken olmakla birlikte, farmakolojik etkileri kayda değer bir benzerlik gösterir. Başlıca narkotik etki analjezi, uyku hali, ruhsal durum değişimleri ve akıl bulutlanması biçiminde aaaahür eder; solunum yolu depresyonuna sık rastlanır. Ruhsal durum değişimi genellikle öfori niteliğindedir; zaten bu etkinin, kolayca gelişen ilaç toleransıyla birleşmesi, ilaç bağımlılığı tehlikesine yol açmaktadır. Çapraz tolerans da görülür ve sözkonusu bileşikler abstinans semptomlarının kontrolunda kısmen ya da tamamen birbirlerinin yerini alabilirler. don abstinansı, öteki bileşiklerdekine göre daha az rahatsızlık verir ve bu nedenle eroin yahut morfin iptilâsının tedavisine genellikle eşit dozda don verilerek başlandıktan sonra bu doz giderek azaltılır. Narkotik analjeziklerin yan etkileri de yine ortak bir spektrum gösterir; bunlar arasında bulantı, kusma, uyku hali, baş dönmesi ve konstipasyon vardır. Birkaç psikotrop madde, narkotik analjeziklerin etkinliğini artırma özelliği gösterir; bunların en önemlileri fenotiazinler (bkz.), monoamin oksidaz inhibitörleri (bkz.) ve trisiklik antidepresanlardır (bkz.). Narkotik ilaç kullanımının nedeni ne olursa olsun, hastanın ilacı kendi kendine uygulayabilmesi ve dolayısıyla ruhsal durumunda değişim yaratması, bağımlılığın gelişmesinde rol oynayan kritik faktörlerdir. Hekimin, hastalarını tedavi ederken bunları göz önünde bulundurması şarttır. Sık kullanılan bazı narkotik analjezikler Opium alkaloidleri don grubu Petidin grubu ve benzeri bileşikler bileşikler bileşikler ___ Bağımlılığa yol Morfin don Petidin açma eğilimli Diasetilmorfin (eroin) Dekstromoramid Alfaprodin güçlü bileşikler Dihidromorfinon Dipipanon Anileridin Metopon Fenadokson Pimonidin Levorfanol Fenazosin Pentazosin Bağımlılık Kodein Dekstropropoksifen Etoheptazin potansiyel Dihidrokodeinon düşük,hafi Oksikodon analjezikler Folkodin
don ve bu grup bileşikleri; pelidin ve benzeri bileşikler (bkz. Tablo). Bu bileşikler üzerinde yoğunlaştırılan büyük çalışmalara rağmen, etki mekanizmaları hâlâ bilinmemektedir. Bugün yirmiden fazla sayıda etkin narkotik analjezik mevcuttur. Bunlar kimyasal bakımdan oldukça değişken olmakla birlikte, farmakolojik etkileri kayda değer bir benzerlik gösterir. Başlıca narkotik etki analjezi, uyku hali, ruhsal durum değişimleri ve akıl bulutlanması biçiminde aaaahür eder; solunum yolu depresyonuna sık rastlanır. Ruhsal durum değişimi genellikle öfori niteliğindedir; zaten bu etkinin, kolayca gelişen ilaç toleransıyla birleşmesi, ilaç bağımlılığı tehlikesine yol açmaktadır. Çapraz tolerans da görülür ve sözkonusu bileşikler abstinans semptomlarının kontrolunda kısmen ya da tamamen birbirlerinin yerini alabilirler. don abstinansı, öteki bileşiklerdekine göre daha az rahatsızlık verir ve bu nedenle eroin yahut morfin iptilâsının tedavisine genellikle eşit dozda don verilerek başlandıktan sonra bu doz giderek azaltılır. Narkotik analjeziklerin yan etkileri de yine ortak bir spektrum gösterir; bunlar arasında bulantı, kusma, uyku hali, baş dönmesi ve konstipasyon vardır. Birkaç psikotrop madde, narkotik analjeziklerin etkinliğini artırma özelliği gösterir; bunların en önemlileri fenotiazinler (bkz.), monoamin oksidaz inhibitörleri (bkz.) ve trisiklik antidepresanlardır (bkz.). Narkotik ilaç kullanımının nedeni ne olursa olsun, hastanın ilacı kendi kendine uygulayabilmesi ve dolayısıyla ruhsal durumunda değişim yaratması, bağımlılığın gelişmesinde rol oynayan kritik faktörlerdir. Hekimin, hastalarını tedavi ederken bunları göz önünde bulundurması şarttır. Sık kullanılan bazı narkotik analjezikler Opium alkaloidleri don grubu Petidin grubu ve benzeri bileşikler bileşikler bileşikler ___ Bağımlılığa yol Morfin don Petidin açma eğilimli Diasetilmorfin (eroin) Dekstromoramid Alfaprodin güçlü bileşikler Dihidromorfinon Dipipanon Anileridin Metopon Fenadokson Pimonidin Levorfanol Fenazosin Pentazosin Bağımlılık Kodein Dekstropropoksifen Etoheptazin potansiyel Dihidrokodeinon düşük,hafi Oksikodon analjezikler Folkodin
