Özel Eğitimciler İçin ETİK Kurallar
aile içi etik kurallar aile içi etik değerler içinde değerler nelerdir içinde nelerdir
Giriş
Meslek dallarının, temel standartlarını belirleyip en üst seviyede uygulamak ve mesleğin kötü amaçlara hizmet etmesini önlemek amacıyla çeşitli etik ilkeleri ve kuralları ortaya konulmuştur. Mesleki etik ilkeleri, meslek mensuplarının ortak hareket etmelerine yardımcı olurken aynı zamanda bu ilkeleri yaşamlarının birer parçaları haline getirmelerini sağlar. Ayrıca mesleki değerlerini ortaya koyarak mesleki yönde gelişmelerinin önünü açar. Birçok çelişkili durumda etik ilkeleri çıkış yolları sunar. Etik ilke ve yasaları, meslek elemanlarını sınırlama, suçlama ve yargılama amacı taşımaz.
Etik ilkelerinin en önemli işlevlerinden biri de, ilgili alanlardan hizmet alan bireyleri korumayı amaçlamasıdır; çünkü birçok insan mesleğinin verdiği gücü kullanarak insanların aleyhinde ve kendi çıkarları doğrultusunda kullanabilmektedir. Aksine bu ilkeler doğrultusunda hareket eden ve bu ilkeleri mesleki yaşam prensibi haline getiren kişileri, dışarıdan gelebilecek suçlamalara karşı koruyucu ve savunucu bir niteliğe sahiptir.
Etik ilkeler, mesleğin çalışma alanları ve koşulları ile dünyada genel kabul gören kurallar ve kültürel değerler dikkate alınarak belirlenir. Özel eğitim özellikle ülkemizde yeni gelişen bir alan olduğu için etik kurallarına aykırı davranışların neler olabileceği konusunda çalışanların bilgilendirilmesi gerekmektedir. Eğitimci, özel eğitimin her hangi bir veya daha fazla alanında hizmet veren bireyi;Kurum, (özel/resmi) özel eğitim okul /kurumlarının yöneticilerini ifade eder.
ÖZEL EĞİTİMCİLER İÇİN ETİK KURALLAR
Genel ilkeler
1. Özel eğitim, diğer birçok mesleğe göre daha çok çaba ve özveri gerektiren, sabır isteyen bir meslektir. Eğitimci kendini mecbur hissettiği için bu alanda çalışmaz. İsteyerek ve severek bu meslekte çalışır. Bu meslekte insanlara verdiği hizmetin daha doğrusu topluma yaptığı katkının bilincindedir.
2. Eğitimci, uluslararası veya hizmetin sunulduğu ülkenin belirlediği kriterlerde eğitim alır ve uzmanlık alanındaki yetkinliği ve yeterliliği olması gereken düzeydedir. (Ancak ülkemizde özel eğitim alanında yeterince personel bulunmamaktadır. Bundan dolayı çok farklı meslek sahibi insanlar özel eğitimde çalışmaktadır. Bu durum da bu etik kuralın ciddi boyutlarda ihlal edildiğini göstermektedir. Özel eğitim alanındaki ihtiyaç, gerçek eğitimcilerle dolduruluncaya kadar, bu alana farklı mesleklerden kaymalar kaçınılmaz olacaktır. Bu fahri özel eğitimciler, kendi mesleki bilgilerini özel eğitime uyarlamaya çalışmaz, özel eğitimle ilgili kurs ve seminerlere katılarak özel eğitimi anlamaya ve bu alanda yeterli olmak çalışırlar. Kendilerini geliştirmek için yayınları takip eder ve özel eğitimcilerden gerekli desteği almaktan geri durmazlar.)
3. Eğitimci, uzmanlık alanındaki bilgi ve tecrübelerini daima yenilemeye ve üst düzeyde tutmaya çalışır. Yeni gelişmeleri yakından takip eder ve bu yenilikleri deneyimleriyle bütünleştirir. Özel eğitim ile ilgili güncel yayınları takip eder. Çalışma hayatı süresince bilimsel ve mesleki kaynaklardan yararlanarak alanında kendini yetiştirir.
4. Diğer meslektaşlarıyla dayanışma ve işbirliği içine girer. Tecrübelerini onlarla paylaşmaktan kaçınmaz. Her çocukla çalışamayacağını ve bazı çocuklara karşı yetersiz kalabileceğini kabul eder ve bu tür olgularla karşılaştığında diğer meslektaşlarından yardım almaktan kaçınmaz. Kendi uzmanlık alanıyla ilgili kendini yetersiz gördüğü durumlarda çaba gösterir ve gerekli eğitimi alır.
5. Özel eğitimdeki çalışma alanını ve sınırlarını bilir. Yetkinlik ve yeterlilik düzeyini aşan hizmetlerden uzak durur. Örneğin, psikolojik desteğe gereksinimi olan bireye psikoterapi yapmaz; dil ve konuşma problemi olan bireye, dil ve konuşma terapistinin verdiği hizmeti vermeye çalışmaz.
6. Özel gereksinimli bireyler, birden fazla engele veya birçok gelişimsel alanda yetersizlik yaşayabilir. Bu da birçok farklı uzmanlık alanında çalışanların koordineli çalışmasını gerektirebilir. Bu durumlarda eğitimci diğer uzmanlarla işbirliği içinde hareket eder.
7. Eğitimci, hizmet sunduğu bireylere en üst düzeyde yarar sağlamaya çalışır. Görevini ihmal etmez ve sorumluluklarının bilincinde olur. Eğitime zamanında başlar ve zamanında bitirir. Eğitim sırasında çocuğu oyalayıcı ve yarar sağlamayan çalışmalardan uzak durur. Bireylerin yaşamını olumsuz etkileyebilecek davranış ve tutumlardan kaçınır.
8. Mesleki statüsünün verdiği gücü ve imtiyazları başkalarına zarar verecek biçimde kullanmaz. Haksız kazanç elde etmeye çalışmaz. Özel gereksinimli bireyleri kazanç kaynağı olan birer meta olarak görmez.
9. Her eğitimci, mesleğinden önce çocukluktan itibaren edindiği kişisel bir kimliğe sahiptir. Bu kimliği cinsel tercihler, dini duygu ve inançlar, ideolojik fikirler ve kültürel-etnik unsurlar oluşturur. Mesleki yaşamında kişisel kimliği ile eğitimci kimliği arasındaki ayırımın çok iyi farkında olur ve her iki kimliği birbirine karıştırmaz. Hizmet verdiği bireyinin cinsel, dinsel, ideolojik tercihleri ile bağlı olduğu etnik kimlik, sosyoekonomik düzeyi, fiziksel yapısı vb nitelikler, eğitimciyi asla bir ayrımcılığa götürmez. Eğitimcinin kişisel kimliği ile hizmet verdiği bireyin kimliği arasında belirgin zıtlıklar olsa bile, eğitimci onun kişisel haklarına ve insani onuruna ve kişisel kimliğine saygı gösterir; bunları değiştirme yönünde bireye psikolojik baskı yapmaz veya telkinde bulunmaz. Bireyin dini, yöresel ve etnik değerlerine karşı aşağılayıcı tutum içinde olmaz. Dini ve siyasi inanç ve görüşlerinin mesleğini olumsuz etkilemesini önler. Her zaman insancıl bir tutum içinde olur. İnsanları inanç ve değerleriyle yargılamaz. Her bireye eşit şartlarda yaklaşır ve eğitimini sürdürür. Örneğin, ekonomik veya soysal statüsü yüksek ailelerden gelen bireylere ve ekonomik olanakları sınırlı olan ailelerden gelen bireylere karşı aynı duyarlılığı gösterir.
10. Eğitimci, gerektiği durumlarda aldığı eğitim düzeyini, eğitim aldığı kurumu, çalışma süresini, çalıştığı yerleri ve mesleki tecrübelerini abartmadan anlatır. Diğer meslektaşlarını yerici ifadeler asla kullanmaz.
11. Eğitimci, bireysel farkındalığını en üst düzeyde tutmaya çalışır. Güçlü ve zayıf yanlarını ve diğer kişisel özelliklerinin farkındadır. Mesleki çalışmalarını olumsuz etkileyen özelliklerini bilir ve bunların mesleğini olumsuz etkilememesi için gerekli çözüm yollarını arar. Örneğin, özel eğitim çalışmalarını önleyici kişilik özellikleri veya ruhsal sorunları söz konusuysa, psikolojik destek alır.
12. Eğitimci, dürüstlük ilkesini elden bırakmaz. Her zaman doğruları söylemeye çalışır ve doğru olandan yana olur. Çelişkili konuşma ve davranışlardan kaçınır. İlişkilerinde daima şeffaf olmaya özen gösterir.
13. Eğitimci, özel eğitime gereksinimi kalmayan bireye hizmet vermeyi sürdürmez. Ayrıca özel eğitimden yarar sağlamadığına veya faydalı olmadığına inandığı bireylerle çalışmayı durdurur. Eğer başka eğitimciyle çalışması yarar sağlayacaksa, gerekli yönlendirmeyi yapar.
14. Her bireyin mutlaka gelişmeye açık olan bir veya daha fazla alanları vardır. Eğitimci, bireyin sahip olduğu becerileri maksimum düzeyde kullanmasını sağlar.
15. Özel eğitimde çok sayıda program, yöntem ve teknik geliştirilmiş ve alt uzmanlık alanları bulunmaktadır. Bunların bir kısmı bilimsel temellere dayanırken, bir kısmı da bilimsel geçerliliğe sahip değil. Eğitimci, uygulayacağı program, yöntem ve tekniklerinin bilimsel bağlamda yararlılığını araştırır ve uygun yöntemleri kullanır.
16. Bazı program, yöntem ve tekniklerin uygulanabilmesi için, söz konusu programların bazıları için ek eğitim alma zorunluluğu vardır (örneğin, PECS). Bu eğitimler genellikle kısa süreli sertifika programı biçiminde uzmanlar tarafından verilir. Eğitimci bunları uygulamadan önce, gerekli eğitimi ehliyetli kişilerden alır ve bu kişilerin gözetiminde yeteri miktarda uygulama yaptıktan sonra, bu program, yöntem ve teknikleri kullanmaya başlar.
17. Hizmet verilen birey, altını ıslatabilir, altına kaçırabilir, sümüğü ve salyası akabilir. Eğitimci, bu olumsuz durumlardan dolayı tiksinti duyabilir; ancak bunu bireye yansıtmamaya ve hissettirmemeye çalışır.
18. Çocuk nadir de olsa, özel gereksinimli bireylerin saldırgan davranışları olabilir. Eğitimci, birey tarafından şiddete maruz kalsa bile, bireye şiddet uygulamaz. Uygu yöntem ve teknikleri kullanarak söz konusu problem davranışları yok eder veya azaltır.
19. Eğitim sürecinde, özellikle davranışçı yöntemlerle yapılan eğitim çalışmalarına ceza yöntemlerine yer verilir. Eğitimci bu yöntemleri kullanırken, bireyi en az sınırlayıcı yöntemleri tercih eder. Ceza yöntemlerini kullanmadan önce ailenin onayını alır. Bireye karşı daima sevgi dolu olur ve şefkatle yaklaşır. Aşırı otoriter ve baskıcı bir tutum yerine, bireye değer veren ve kararlarını önemseyen demokratik bir tutuma sahiptir.
20. Daha çok kazanç elde etmek için performansını aşan aşırı çalışmadan kaçınır. Örneğin, günlük 5–6 saatten sonra çalışma performansı düşüyorsa ve bireye daha az yararlı olduğunu düşünüyorsa çalışma süresini sınırlar.
21. Eğitimci, meslektaşlarıyla işbirliği yaparak etik ilkelere aykırı davranan kişi ve kurumlara karşı önlem çareleri ararlar.
Planlama, Ölçme ve Değerlendirmede Etik
1. Özel eğitimde standart öğretim planları bulunmaz. Her bireyin farklı bir gelişim düzeyi var ve her birinin algılama seviyesi, dikkat süresi, beceriyi kavrama yeteneği, var olan becerileri ve bu becerileri kullanabilme düzeyi bir diğerinden ayrıdır. Bu nedenle bu bireylerin eğitimi için gerekli olan programların hazırlanabilmesi için geniş çaplı ve bir ekip çalışmasına dayanan derlendirmeler yapılır. Bireylerin yapabildikleri ve yapamadıkları ortaya çıkarılır ve öncelikli gereksinimleri belirlenir. Bütün değerlendirme sonuçları bir araya getirilir ve bireyin eğitimden üst düzeyde yarar elde etmesi için bireye özgü plan ve programlar hazırlanır.
2. Eğitimci, planları hazırlamadan önce kaba ve ayrıntılı değerlendirmeyi yapar, eğitsel, tıbbi ve psikolojik tanılama ve değerlendirme sonuçlarını dikkate alır. Asla başka bireyler için hazırlanmış standart programlar kullanmaz.
3. Planların hazırlanmasında, uygulanmasında ve sonuçların değerlendirmesinde ekipte görevli diğer uzmanlarla belirlenmiş zamanlarda bir araya gelir. Programın hedeflerini engelleyen etkenler varsa ortadan kaldırır. Programın kendisinde engele dönüşen maddeler varsa değiştirilir.
4. Özel eğitim alanında kullanılan çok sayıda standart testler (zekâ, başarı, kişilik vb.) gelişimsel ölçekler ve değerlendirme araçları bulunmaktadır. Bunların birçoğu lisans eğitiminde yer almaz, lisans eğitimi sırasında veya sonrasında ehliyetli kişiler tarafından kısa süreli sertifika programı biçiminde verilir (örneğin, Denver Gelişim Ölçeği). Eğitimci bu test ve ölçme araçlarıyla ilgili eğitimi aldıktan sonra uygular.
5. Eğitimci, ailenin isteği veya maddi kazanç elde etmek için bireye test uygulamaz ve değerlendirme yapmaz. Sadece bireyin ihtiyacı olduğunda ve bireye yarar sağlayacağına inandığında testleri uygular.
6. Plan ve programların hazırlanması sırasında ailenin, bireyin istek ve görüşlerini alır, önemser.
7. Bilimsel dayanağı olmayan test ve ölçme araçlarını uygulamaz.
8. Objektif olur ve tarafsız davranır.
9. Geçmişte uygulanan ancak geçerliliğini yitirmiş test ve ölçme araçlarını uygulamaz.
10. Test ve ölçüm araçlarıyla ilgili bilgi ve materyalleri yetkinliği olmayan kişilerle paylaşmaz; bu tür durumlarda zararlı sonuçların ortaya çıkabileceğini ve kötüye kullanımın olabileceğini bilir.
11. Eğitimci, posta, telefon, internet gibi iletişim araçlarıyla aracılığıyla problem davranışların çözümü için yöntem belirlemez; eğitsel tanılama yapmaz; test ve ölçme araçlarının uygulamaz, değerlendirme yapmaz; program hazırlamaz. Söz konusu uygulamaları çocukla bire bir çalışarak yapar.
12. Eğitimci, hizmet verdiği birey ve bireyin ailesi ile ilgili bilgilerin korunmasına özen gösterir. Ses ve görüntü kaydedilecekse, bireyin ve ailesinin iznini alır. Gerekli durumlarda ailenin onayını almadan, hiçbir bilgiyi başkasıyla paylaşmaz ve yayınlamaz.
Aile Eğitiminde ve Aile İlişkilerinde Etik
1. Programın uygulanmasında ve eğitimin her aşamasında ortaya çıkan gelişmelerden aileye bilgi verir.
2. Bireyin eğitimden yarar görmeyeceğini düşünüyorsa, bunu ailesine belirtmeli ve eğitimi sonlandırmalıdır.
3. Aileye karşı önyargılar geliştirmez, daima tarafsız davranış ve her konuda objektif olur. Anlayışını ve sabrını sonuna kadar muhafaza eder. Empati yeteneğini en üst düzeyde tutar.
4. Eğitimci, eğitim sürecinde, gerek özel gereksinimli bireyin yakınlarının kendisine yakınlık duymasını sağlayacak kadar samimi ilişkilerden uzak durur ve böyle bir ilginin ortaya çıkmasını sağlayıcı koşulların oluşmasına imkân vermez. Ayrıca birey yakınları ile cinsel ve duygusal bir ilişki içine girmez.
5. Eğitimci bireyin ailesine karşı dürüstlük ilkesinde uzaklaşmaz; aileyi yanıltacak bilgilerden kaçınır ve sonucu kesin olmayan konularda güvence vermez, aileyi boş yere umutlandırmaz.
6. Birey ve ailenin sahip olduğu yasal ve sosyal hakların neler olduğunu araştırıp öğrenir ve bunları aileye aktarır.
7. Aile eğitimine gereken özeni gösterir ve ailenin eğitimdeki önemi çok iyi bilir. Aile bilinçlendikçe ve öğretim sürecine katıldıkça kendi işinin de çok kolaylaşacağını bilir. Bu nedenle belli aralıklarla aile eğitim toplantıları düzenler ve ailenin eğitim sürecinde aktif olmasını sağlar.
8. Ailenin eğitimi aksatmayacak bir biçimde eğitim etkinliklerini izlemesine olanak tanır. Gerekirse, kurumdaki eğitim uygulamalarının video kaydı yapılıp aileye verilir, böylece aile neyi, nasıl öğreteceğini daha iyi anlar.
9. Gerektiğinde ev ziyareti düzenler; ev ortamında uygulanabilecek yöntemler ve yapılabilecek eğitim hakkında aileye bilgi verir. Ayrıca fiziksel koşulları bireye uygun hale getirir.
10. Bireye uygulayacağı yöntem ve tekniklerin süresi, bilimsel olup olmadığı, avantaj ve dezavantajları, olası riskleri, maliyeti vb konularda aileye bilgi verir.
11. Eğitimci, bireyle ücretli çalışıyorsa, eğitimin başında eğitim süresi, sıklığı ve ücret gibi konular hakkında gerekli bilgileri anlaşılır ifadelerle aileye verir.
12. Aile içi ilişkilere karışmaz, aileye psikoterapi uygulamaz. Böyle bir gereksinim durumunda aileyi psikolog, psikoterapist veya psikiyatra yönlendirir.13. Eğitim için gerekli olan bilgiden fazlasını aileden öğrenmeye çalışmaz. Çok özel konularla ilgili sorular sormaz.
Giriş
Meslek dallarının, temel standartlarını belirleyip en üst seviyede uygulamak ve mesleğin kötü amaçlara hizmet etmesini önlemek amacıyla çeşitli etik ilkeleri ve kuralları ortaya konulmuştur. Mesleki etik ilkeleri, meslek mensuplarının ortak hareket etmelerine yardımcı olurken aynı zamanda bu ilkeleri yaşamlarının birer parçaları haline getirmelerini sağlar. Ayrıca mesleki değerlerini ortaya koyarak mesleki yönde gelişmelerinin önünü açar. Birçok çelişkili durumda etik ilkeleri çıkış yolları sunar. Etik ilke ve yasaları, meslek elemanlarını sınırlama, suçlama ve yargılama amacı taşımaz.
Etik ilkelerinin en önemli işlevlerinden biri de, ilgili alanlardan hizmet alan bireyleri korumayı amaçlamasıdır; çünkü birçok insan mesleğinin verdiği gücü kullanarak insanların aleyhinde ve kendi çıkarları doğrultusunda kullanabilmektedir. Aksine bu ilkeler doğrultusunda hareket eden ve bu ilkeleri mesleki yaşam prensibi haline getiren kişileri, dışarıdan gelebilecek suçlamalara karşı koruyucu ve savunucu bir niteliğe sahiptir.
Etik ilkeler, mesleğin çalışma alanları ve koşulları ile dünyada genel kabul gören kurallar ve kültürel değerler dikkate alınarak belirlenir. Özel eğitim özellikle ülkemizde yeni gelişen bir alan olduğu için etik kurallarına aykırı davranışların neler olabileceği konusunda çalışanların bilgilendirilmesi gerekmektedir. Eğitimci, özel eğitimin her hangi bir veya daha fazla alanında hizmet veren bireyi;Kurum, (özel/resmi) özel eğitim okul /kurumlarının yöneticilerini ifade eder.
ÖZEL EĞİTİMCİLER İÇİN ETİK KURALLAR
Genel ilkeler
1. Özel eğitim, diğer birçok mesleğe göre daha çok çaba ve özveri gerektiren, sabır isteyen bir meslektir. Eğitimci kendini mecbur hissettiği için bu alanda çalışmaz. İsteyerek ve severek bu meslekte çalışır. Bu meslekte insanlara verdiği hizmetin daha doğrusu topluma yaptığı katkının bilincindedir.
2. Eğitimci, uluslararası veya hizmetin sunulduğu ülkenin belirlediği kriterlerde eğitim alır ve uzmanlık alanındaki yetkinliği ve yeterliliği olması gereken düzeydedir. (Ancak ülkemizde özel eğitim alanında yeterince personel bulunmamaktadır. Bundan dolayı çok farklı meslek sahibi insanlar özel eğitimde çalışmaktadır. Bu durum da bu etik kuralın ciddi boyutlarda ihlal edildiğini göstermektedir. Özel eğitim alanındaki ihtiyaç, gerçek eğitimcilerle dolduruluncaya kadar, bu alana farklı mesleklerden kaymalar kaçınılmaz olacaktır. Bu fahri özel eğitimciler, kendi mesleki bilgilerini özel eğitime uyarlamaya çalışmaz, özel eğitimle ilgili kurs ve seminerlere katılarak özel eğitimi anlamaya ve bu alanda yeterli olmak çalışırlar. Kendilerini geliştirmek için yayınları takip eder ve özel eğitimcilerden gerekli desteği almaktan geri durmazlar.)
3. Eğitimci, uzmanlık alanındaki bilgi ve tecrübelerini daima yenilemeye ve üst düzeyde tutmaya çalışır. Yeni gelişmeleri yakından takip eder ve bu yenilikleri deneyimleriyle bütünleştirir. Özel eğitim ile ilgili güncel yayınları takip eder. Çalışma hayatı süresince bilimsel ve mesleki kaynaklardan yararlanarak alanında kendini yetiştirir.
4. Diğer meslektaşlarıyla dayanışma ve işbirliği içine girer. Tecrübelerini onlarla paylaşmaktan kaçınmaz. Her çocukla çalışamayacağını ve bazı çocuklara karşı yetersiz kalabileceğini kabul eder ve bu tür olgularla karşılaştığında diğer meslektaşlarından yardım almaktan kaçınmaz. Kendi uzmanlık alanıyla ilgili kendini yetersiz gördüğü durumlarda çaba gösterir ve gerekli eğitimi alır.
5. Özel eğitimdeki çalışma alanını ve sınırlarını bilir. Yetkinlik ve yeterlilik düzeyini aşan hizmetlerden uzak durur. Örneğin, psikolojik desteğe gereksinimi olan bireye psikoterapi yapmaz; dil ve konuşma problemi olan bireye, dil ve konuşma terapistinin verdiği hizmeti vermeye çalışmaz.
6. Özel gereksinimli bireyler, birden fazla engele veya birçok gelişimsel alanda yetersizlik yaşayabilir. Bu da birçok farklı uzmanlık alanında çalışanların koordineli çalışmasını gerektirebilir. Bu durumlarda eğitimci diğer uzmanlarla işbirliği içinde hareket eder.
7. Eğitimci, hizmet sunduğu bireylere en üst düzeyde yarar sağlamaya çalışır. Görevini ihmal etmez ve sorumluluklarının bilincinde olur. Eğitime zamanında başlar ve zamanında bitirir. Eğitim sırasında çocuğu oyalayıcı ve yarar sağlamayan çalışmalardan uzak durur. Bireylerin yaşamını olumsuz etkileyebilecek davranış ve tutumlardan kaçınır.
8. Mesleki statüsünün verdiği gücü ve imtiyazları başkalarına zarar verecek biçimde kullanmaz. Haksız kazanç elde etmeye çalışmaz. Özel gereksinimli bireyleri kazanç kaynağı olan birer meta olarak görmez.
9. Her eğitimci, mesleğinden önce çocukluktan itibaren edindiği kişisel bir kimliğe sahiptir. Bu kimliği cinsel tercihler, dini duygu ve inançlar, ideolojik fikirler ve kültürel-etnik unsurlar oluşturur. Mesleki yaşamında kişisel kimliği ile eğitimci kimliği arasındaki ayırımın çok iyi farkında olur ve her iki kimliği birbirine karıştırmaz. Hizmet verdiği bireyinin cinsel, dinsel, ideolojik tercihleri ile bağlı olduğu etnik kimlik, sosyoekonomik düzeyi, fiziksel yapısı vb nitelikler, eğitimciyi asla bir ayrımcılığa götürmez. Eğitimcinin kişisel kimliği ile hizmet verdiği bireyin kimliği arasında belirgin zıtlıklar olsa bile, eğitimci onun kişisel haklarına ve insani onuruna ve kişisel kimliğine saygı gösterir; bunları değiştirme yönünde bireye psikolojik baskı yapmaz veya telkinde bulunmaz. Bireyin dini, yöresel ve etnik değerlerine karşı aşağılayıcı tutum içinde olmaz. Dini ve siyasi inanç ve görüşlerinin mesleğini olumsuz etkilemesini önler. Her zaman insancıl bir tutum içinde olur. İnsanları inanç ve değerleriyle yargılamaz. Her bireye eşit şartlarda yaklaşır ve eğitimini sürdürür. Örneğin, ekonomik veya soysal statüsü yüksek ailelerden gelen bireylere ve ekonomik olanakları sınırlı olan ailelerden gelen bireylere karşı aynı duyarlılığı gösterir.
10. Eğitimci, gerektiği durumlarda aldığı eğitim düzeyini, eğitim aldığı kurumu, çalışma süresini, çalıştığı yerleri ve mesleki tecrübelerini abartmadan anlatır. Diğer meslektaşlarını yerici ifadeler asla kullanmaz.
11. Eğitimci, bireysel farkındalığını en üst düzeyde tutmaya çalışır. Güçlü ve zayıf yanlarını ve diğer kişisel özelliklerinin farkındadır. Mesleki çalışmalarını olumsuz etkileyen özelliklerini bilir ve bunların mesleğini olumsuz etkilememesi için gerekli çözüm yollarını arar. Örneğin, özel eğitim çalışmalarını önleyici kişilik özellikleri veya ruhsal sorunları söz konusuysa, psikolojik destek alır.
12. Eğitimci, dürüstlük ilkesini elden bırakmaz. Her zaman doğruları söylemeye çalışır ve doğru olandan yana olur. Çelişkili konuşma ve davranışlardan kaçınır. İlişkilerinde daima şeffaf olmaya özen gösterir.
13. Eğitimci, özel eğitime gereksinimi kalmayan bireye hizmet vermeyi sürdürmez. Ayrıca özel eğitimden yarar sağlamadığına veya faydalı olmadığına inandığı bireylerle çalışmayı durdurur. Eğer başka eğitimciyle çalışması yarar sağlayacaksa, gerekli yönlendirmeyi yapar.
14. Her bireyin mutlaka gelişmeye açık olan bir veya daha fazla alanları vardır. Eğitimci, bireyin sahip olduğu becerileri maksimum düzeyde kullanmasını sağlar.
15. Özel eğitimde çok sayıda program, yöntem ve teknik geliştirilmiş ve alt uzmanlık alanları bulunmaktadır. Bunların bir kısmı bilimsel temellere dayanırken, bir kısmı da bilimsel geçerliliğe sahip değil. Eğitimci, uygulayacağı program, yöntem ve tekniklerinin bilimsel bağlamda yararlılığını araştırır ve uygun yöntemleri kullanır.
16. Bazı program, yöntem ve tekniklerin uygulanabilmesi için, söz konusu programların bazıları için ek eğitim alma zorunluluğu vardır (örneğin, PECS). Bu eğitimler genellikle kısa süreli sertifika programı biçiminde uzmanlar tarafından verilir. Eğitimci bunları uygulamadan önce, gerekli eğitimi ehliyetli kişilerden alır ve bu kişilerin gözetiminde yeteri miktarda uygulama yaptıktan sonra, bu program, yöntem ve teknikleri kullanmaya başlar.
17. Hizmet verilen birey, altını ıslatabilir, altına kaçırabilir, sümüğü ve salyası akabilir. Eğitimci, bu olumsuz durumlardan dolayı tiksinti duyabilir; ancak bunu bireye yansıtmamaya ve hissettirmemeye çalışır.
18. Çocuk nadir de olsa, özel gereksinimli bireylerin saldırgan davranışları olabilir. Eğitimci, birey tarafından şiddete maruz kalsa bile, bireye şiddet uygulamaz. Uygu yöntem ve teknikleri kullanarak söz konusu problem davranışları yok eder veya azaltır.
19. Eğitim sürecinde, özellikle davranışçı yöntemlerle yapılan eğitim çalışmalarına ceza yöntemlerine yer verilir. Eğitimci bu yöntemleri kullanırken, bireyi en az sınırlayıcı yöntemleri tercih eder. Ceza yöntemlerini kullanmadan önce ailenin onayını alır. Bireye karşı daima sevgi dolu olur ve şefkatle yaklaşır. Aşırı otoriter ve baskıcı bir tutum yerine, bireye değer veren ve kararlarını önemseyen demokratik bir tutuma sahiptir.
20. Daha çok kazanç elde etmek için performansını aşan aşırı çalışmadan kaçınır. Örneğin, günlük 5–6 saatten sonra çalışma performansı düşüyorsa ve bireye daha az yararlı olduğunu düşünüyorsa çalışma süresini sınırlar.
21. Eğitimci, meslektaşlarıyla işbirliği yaparak etik ilkelere aykırı davranan kişi ve kurumlara karşı önlem çareleri ararlar.
Planlama, Ölçme ve Değerlendirmede Etik
1. Özel eğitimde standart öğretim planları bulunmaz. Her bireyin farklı bir gelişim düzeyi var ve her birinin algılama seviyesi, dikkat süresi, beceriyi kavrama yeteneği, var olan becerileri ve bu becerileri kullanabilme düzeyi bir diğerinden ayrıdır. Bu nedenle bu bireylerin eğitimi için gerekli olan programların hazırlanabilmesi için geniş çaplı ve bir ekip çalışmasına dayanan derlendirmeler yapılır. Bireylerin yapabildikleri ve yapamadıkları ortaya çıkarılır ve öncelikli gereksinimleri belirlenir. Bütün değerlendirme sonuçları bir araya getirilir ve bireyin eğitimden üst düzeyde yarar elde etmesi için bireye özgü plan ve programlar hazırlanır.
2. Eğitimci, planları hazırlamadan önce kaba ve ayrıntılı değerlendirmeyi yapar, eğitsel, tıbbi ve psikolojik tanılama ve değerlendirme sonuçlarını dikkate alır. Asla başka bireyler için hazırlanmış standart programlar kullanmaz.
3. Planların hazırlanmasında, uygulanmasında ve sonuçların değerlendirmesinde ekipte görevli diğer uzmanlarla belirlenmiş zamanlarda bir araya gelir. Programın hedeflerini engelleyen etkenler varsa ortadan kaldırır. Programın kendisinde engele dönüşen maddeler varsa değiştirilir.
4. Özel eğitim alanında kullanılan çok sayıda standart testler (zekâ, başarı, kişilik vb.) gelişimsel ölçekler ve değerlendirme araçları bulunmaktadır. Bunların birçoğu lisans eğitiminde yer almaz, lisans eğitimi sırasında veya sonrasında ehliyetli kişiler tarafından kısa süreli sertifika programı biçiminde verilir (örneğin, Denver Gelişim Ölçeği). Eğitimci bu test ve ölçme araçlarıyla ilgili eğitimi aldıktan sonra uygular.
5. Eğitimci, ailenin isteği veya maddi kazanç elde etmek için bireye test uygulamaz ve değerlendirme yapmaz. Sadece bireyin ihtiyacı olduğunda ve bireye yarar sağlayacağına inandığında testleri uygular.
6. Plan ve programların hazırlanması sırasında ailenin, bireyin istek ve görüşlerini alır, önemser.
7. Bilimsel dayanağı olmayan test ve ölçme araçlarını uygulamaz.
8. Objektif olur ve tarafsız davranır.
9. Geçmişte uygulanan ancak geçerliliğini yitirmiş test ve ölçme araçlarını uygulamaz.
10. Test ve ölçüm araçlarıyla ilgili bilgi ve materyalleri yetkinliği olmayan kişilerle paylaşmaz; bu tür durumlarda zararlı sonuçların ortaya çıkabileceğini ve kötüye kullanımın olabileceğini bilir.
11. Eğitimci, posta, telefon, internet gibi iletişim araçlarıyla aracılığıyla problem davranışların çözümü için yöntem belirlemez; eğitsel tanılama yapmaz; test ve ölçme araçlarının uygulamaz, değerlendirme yapmaz; program hazırlamaz. Söz konusu uygulamaları çocukla bire bir çalışarak yapar.
12. Eğitimci, hizmet verdiği birey ve bireyin ailesi ile ilgili bilgilerin korunmasına özen gösterir. Ses ve görüntü kaydedilecekse, bireyin ve ailesinin iznini alır. Gerekli durumlarda ailenin onayını almadan, hiçbir bilgiyi başkasıyla paylaşmaz ve yayınlamaz.
Aile Eğitiminde ve Aile İlişkilerinde Etik
1. Programın uygulanmasında ve eğitimin her aşamasında ortaya çıkan gelişmelerden aileye bilgi verir.
2. Bireyin eğitimden yarar görmeyeceğini düşünüyorsa, bunu ailesine belirtmeli ve eğitimi sonlandırmalıdır.
3. Aileye karşı önyargılar geliştirmez, daima tarafsız davranış ve her konuda objektif olur. Anlayışını ve sabrını sonuna kadar muhafaza eder. Empati yeteneğini en üst düzeyde tutar.
4. Eğitimci, eğitim sürecinde, gerek özel gereksinimli bireyin yakınlarının kendisine yakınlık duymasını sağlayacak kadar samimi ilişkilerden uzak durur ve böyle bir ilginin ortaya çıkmasını sağlayıcı koşulların oluşmasına imkân vermez. Ayrıca birey yakınları ile cinsel ve duygusal bir ilişki içine girmez.
5. Eğitimci bireyin ailesine karşı dürüstlük ilkesinde uzaklaşmaz; aileyi yanıltacak bilgilerden kaçınır ve sonucu kesin olmayan konularda güvence vermez, aileyi boş yere umutlandırmaz.
6. Birey ve ailenin sahip olduğu yasal ve sosyal hakların neler olduğunu araştırıp öğrenir ve bunları aileye aktarır.
7. Aile eğitimine gereken özeni gösterir ve ailenin eğitimdeki önemi çok iyi bilir. Aile bilinçlendikçe ve öğretim sürecine katıldıkça kendi işinin de çok kolaylaşacağını bilir. Bu nedenle belli aralıklarla aile eğitim toplantıları düzenler ve ailenin eğitim sürecinde aktif olmasını sağlar.
8. Ailenin eğitimi aksatmayacak bir biçimde eğitim etkinliklerini izlemesine olanak tanır. Gerekirse, kurumdaki eğitim uygulamalarının video kaydı yapılıp aileye verilir, böylece aile neyi, nasıl öğreteceğini daha iyi anlar.
9. Gerektiğinde ev ziyareti düzenler; ev ortamında uygulanabilecek yöntemler ve yapılabilecek eğitim hakkında aileye bilgi verir. Ayrıca fiziksel koşulları bireye uygun hale getirir.
10. Bireye uygulayacağı yöntem ve tekniklerin süresi, bilimsel olup olmadığı, avantaj ve dezavantajları, olası riskleri, maliyeti vb konularda aileye bilgi verir.
11. Eğitimci, bireyle ücretli çalışıyorsa, eğitimin başında eğitim süresi, sıklığı ve ücret gibi konular hakkında gerekli bilgileri anlaşılır ifadelerle aileye verir.
12. Aile içi ilişkilere karışmaz, aileye psikoterapi uygulamaz. Böyle bir gereksinim durumunda aileyi psikolog, psikoterapist veya psikiyatra yönlendirir.13. Eğitim için gerekli olan bilgiden fazlasını aileden öğrenmeye çalışmaz. Çok özel konularla ilgili sorular sormaz.
