Psikolojik Ilkyardim
Kriz nedir?
Slaikeu krizi bireyin daha önce karşılaştığı durumlarla baş etmede başarılı olduğu problem çözme becerilerinin artık etkili olmadığı geçici bir organizasyonsuzluk, kötülük durumu olarak tanımlar
Yaşama düşen bir bomba gibi de tanımlanabilecek kriz durumunda kişi çok çabuk doğru bir şey yapmak gerektiğini hissetmesine rağmen ne yapacağını bilememe durumu yaşar. Diğer bir ifade ile de var olan dengenin bozulduğu durumdur. Denge ne kadar şiddetli bozulursa yeni dengenin kurulması yani krizin atlatılması da o oranda uzun olur. Herkesin bir gün bir yerde yaşayacağı kriz durumunda ilk saatler ve ilk birkaç gün en zor zamandır. Temel amaç zaman kazanmak ve hayati tehlikenin ortadan kaldırılmasıdır.
Kriz yaşanırken bilinmesi ve/veya dikkat edilmesi gereken bir durum her şeyin anormal anormal ortamda normal olma ve davranma beklentisinin bir haksızlık olduğudur. Gelişimsel ve durumsal olarak iki genel. kategoride düşünülebilecek krizin yukarıda verilen bilgiler ışığında sadece olumsuzluk içerdiğini düşünmemek gerekir. Krizin iki yüzü vardır; kötü yüzü ve iyi yüzü. Yalnız iyi yüzü görebilmek kolay ve alışılmış olmadığı için bir çabayı gerektirir.
Psikolojik ilkyardım kriz sürecinde atılması gereken ilk adımdır. Psikolojik ilkyardım, uzun süre içeren, konusunda uzman olan kişilerce sunulan ve amacın krizin psikolojik çözümünün sağlanması olan kriz terapisinden farklıdır. Psikolojik ilkyardım hemen sunulmalıdır ve krizde olan kişi ile ilk temasa geçen tarafından yapılmalıdır. Dolayısı ile değişik kaynaklar tarafından sağlanabilir. Zaman açısında kısa sürelidir (zaman sınırlıdır-dk./saat).
Psikolojik İlkyardımın Üç temel amacı vardır:
1. Destek,
2. Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
3. Destek kaynakları ile ilişkinin kurulması.
Bir anlamda amaç ilk adımın atılmasının sağlamaktır.
Psikolojik ilkyardımın 5 evresi vardır
Bu evreler ve her evrenin amacı, psikolojik ilkyardımı veren kişinin davranışları ile doğrular-yanlışlar şunlardır:
I. Evre: Psikolojik ilişki kurmak
Amaç:
· Duyulduğunun - anlaşıldığının - desteklendiğinin hissettirilmesi.
· Duygusal yoğunluğun azaltılması.
· Problem çözme becerilerinin yeniden canlandırılması.
Yardım Edenin Davranışları:
· Konuşmayı sağlamak-davet
· Durum ve duyguların dinlenmesi
· Durum ve duyguların anlaşıldığının iletilmesi · İlgilenildiğinin iletilmesi
· Fiziksel temas
· Uygun - sakin şekilde kontrolün sağlanması Doğrular:
· Dikkatle dinlemek
· Anlaşıldığının-kabul edildiğinin belirtilmesi Yanlışlar:
· Başka hikayenin (kendi hikayemiz) anlatılması · Durum veya duygunun gözardı edilmesi
· Yargılamak-taraf tutmakII. Evre: Problemin boyutlarının araştırılması Amaç:
· Acil olan - olmayan gereksinimlerim saptanması Yardım Edenin Davranışları:
· Araştırma:
· Açık uçlu soru sormak/somuta indirgeme,
· Hayati tehlikenin değerlendirilmesi. Yanlışlar:
· Kapalı uçlu sorulara güvenmek, · Soyutta kalmayı kabul etmek,
· Tehlike işaretlerini gömemezlikten gelmek.
III. Evre: Olası çözümlerin araştırılması Amaç:
· Acil olan - olmayan gereksinimlere yönelik çözümlerin belirlenmesi.
Yardım Edenin Davranışları:
· Bu ana kadar yapılanlarının sorulması,
· Yapılabileceklerin araştırılması,
· Alternatiflerin sunulması,
· Yeni davranış / yeni tanım / dış yardım / çevre değişikliği.
Doğrular:
· Farklı görüşlerin toplanmasını desteklemek, · Öncelikleri belirlemek,
· Engellerle doğrudan mücadele etmek. Yanlışlar:
· Sınırlı görüş ile yetinmek · Engellerin araştırılmaması
· Karışık gereksinimlere tolerans göstermekIV. Evre: Somut adımların atılmasına yardımcı olmak Amaç:
· Acil gereksinimlere acil çözümler uygulamak
Yardım Edenin Davranışları:
Hayati tehlikenin önlenmesi
Birey kendi davranışlarını yönlendirebilecek güçte ise:
- Destekleyici yaklaşım (davranışa yönelik anlaşma iki tarat arasında dinlemekten-yönlendirmeye kadar uzanabilir)
Birey kendi davranışlarını yönlendirebilecek güçte değilse:
- Yönlendirici yaklaşım (davranışa yönelik anlaşma aile ve diğer destek kaynaklarını içerebilir/ kaynakları harekete geçirmekten- kontrole kadar uzanabilir)
Doğrular:
· Adım adım ilerlemek
· Kısa dönemli amaçlar oluşturmak · Gerektiğinde yönlendirici olmak Yanlışlar:
· Her şeyi birden çözme girişimi
· Bağlayıcı uzun vadeli amaçlar saptamak · Gerektiğinde sorumluluktan kaçınmak
· Çekingen olmakV. Evre: İzlemeAmaç:
· Psikolojik ilkyardımın 3 amacına ulaşıldığından emin olmak
· Acil olmayan hedeflere yönelmek (acil hedeflere ulaşıldı ve kaynaklarla ilişkiler kuruldu ise burada durulur, eğer durum tersi ise problemin çalışıldığı ikinci evreye dönülür)
Yardım Edenin Davranışları:
Tanımlayıcı bilgilerin net olması
Olası izleme yollarının aranması
Tekrar görüşmenin planlanması
Doğrular:
İzleme için anlaşmanın yapılması
Yapılanların değerlendirmesini yapmak
Yanlışlar:
· Detayları havada bırakmak bunları kişinin kendisinin yapacağını varsaymak
· Değerlendirmeyi başkasına bırakmak
Özetle, krize müdahalenin ilk basamağı olan "Psikolojik İlkyardım" psikolojik ilişki kurmak, problemin boyutlarının araştırılması, olası çözümlerin araştırılması, somut adımların atılmasına yardımcı olmak ve izleme olmak üzere değişik evreleri içerir.
Slaikeu krizi bireyin daha önce karşılaştığı durumlarla baş etmede başarılı olduğu problem çözme becerilerinin artık etkili olmadığı geçici bir organizasyonsuzluk, kötülük durumu olarak tanımlar
Yaşama düşen bir bomba gibi de tanımlanabilecek kriz durumunda kişi çok çabuk doğru bir şey yapmak gerektiğini hissetmesine rağmen ne yapacağını bilememe durumu yaşar. Diğer bir ifade ile de var olan dengenin bozulduğu durumdur. Denge ne kadar şiddetli bozulursa yeni dengenin kurulması yani krizin atlatılması da o oranda uzun olur. Herkesin bir gün bir yerde yaşayacağı kriz durumunda ilk saatler ve ilk birkaç gün en zor zamandır. Temel amaç zaman kazanmak ve hayati tehlikenin ortadan kaldırılmasıdır.
Kriz yaşanırken bilinmesi ve/veya dikkat edilmesi gereken bir durum her şeyin anormal anormal ortamda normal olma ve davranma beklentisinin bir haksızlık olduğudur. Gelişimsel ve durumsal olarak iki genel. kategoride düşünülebilecek krizin yukarıda verilen bilgiler ışığında sadece olumsuzluk içerdiğini düşünmemek gerekir. Krizin iki yüzü vardır; kötü yüzü ve iyi yüzü. Yalnız iyi yüzü görebilmek kolay ve alışılmış olmadığı için bir çabayı gerektirir.
Psikolojik ilkyardım kriz sürecinde atılması gereken ilk adımdır. Psikolojik ilkyardım, uzun süre içeren, konusunda uzman olan kişilerce sunulan ve amacın krizin psikolojik çözümünün sağlanması olan kriz terapisinden farklıdır. Psikolojik ilkyardım hemen sunulmalıdır ve krizde olan kişi ile ilk temasa geçen tarafından yapılmalıdır. Dolayısı ile değişik kaynaklar tarafından sağlanabilir. Zaman açısında kısa sürelidir (zaman sınırlıdır-dk./saat).
Psikolojik İlkyardımın Üç temel amacı vardır:
1. Destek,
2. Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
3. Destek kaynakları ile ilişkinin kurulması.
Bir anlamda amaç ilk adımın atılmasının sağlamaktır.
Psikolojik ilkyardımın 5 evresi vardır
Bu evreler ve her evrenin amacı, psikolojik ilkyardımı veren kişinin davranışları ile doğrular-yanlışlar şunlardır:
I. Evre: Psikolojik ilişki kurmak
Amaç:
· Duyulduğunun - anlaşıldığının - desteklendiğinin hissettirilmesi.
· Duygusal yoğunluğun azaltılması.
· Problem çözme becerilerinin yeniden canlandırılması.
Yardım Edenin Davranışları:
· Konuşmayı sağlamak-davet
· Durum ve duyguların dinlenmesi
· Durum ve duyguların anlaşıldığının iletilmesi · İlgilenildiğinin iletilmesi
· Fiziksel temas
· Uygun - sakin şekilde kontrolün sağlanması Doğrular:
· Dikkatle dinlemek
· Anlaşıldığının-kabul edildiğinin belirtilmesi Yanlışlar:
· Başka hikayenin (kendi hikayemiz) anlatılması · Durum veya duygunun gözardı edilmesi
· Yargılamak-taraf tutmakII. Evre: Problemin boyutlarının araştırılması Amaç:
· Acil olan - olmayan gereksinimlerim saptanması Yardım Edenin Davranışları:
· Araştırma:
- Yakın geçmiş -> Tetikleyici olay, Kriz öncesi temel işleyiş.
- Bugün -> Temel işleyiş, Bireysel kaynaklar, Sosyal kaynaklar, Hayati tehlike.
- Yakın gelecek -> Verilmesi gereken kararlar (bugün, bu gece )
· Açık uçlu soru sormak/somuta indirgeme,
· Hayati tehlikenin değerlendirilmesi. Yanlışlar:
· Kapalı uçlu sorulara güvenmek, · Soyutta kalmayı kabul etmek,
· Tehlike işaretlerini gömemezlikten gelmek.
III. Evre: Olası çözümlerin araştırılması Amaç:
· Acil olan - olmayan gereksinimlere yönelik çözümlerin belirlenmesi.
Yardım Edenin Davranışları:
· Bu ana kadar yapılanlarının sorulması,
· Yapılabileceklerin araştırılması,
· Alternatiflerin sunulması,
· Yeni davranış / yeni tanım / dış yardım / çevre değişikliği.
Doğrular:
· Farklı görüşlerin toplanmasını desteklemek, · Öncelikleri belirlemek,
· Engellerle doğrudan mücadele etmek. Yanlışlar:
· Sınırlı görüş ile yetinmek · Engellerin araştırılmaması
· Karışık gereksinimlere tolerans göstermekIV. Evre: Somut adımların atılmasına yardımcı olmak Amaç:
· Acil gereksinimlere acil çözümler uygulamak
Yardım Edenin Davranışları:
Hayati tehlikenin önlenmesi
Birey kendi davranışlarını yönlendirebilecek güçte ise:
- Destekleyici yaklaşım (davranışa yönelik anlaşma iki tarat arasında dinlemekten-yönlendirmeye kadar uzanabilir)
Birey kendi davranışlarını yönlendirebilecek güçte değilse:
- Yönlendirici yaklaşım (davranışa yönelik anlaşma aile ve diğer destek kaynaklarını içerebilir/ kaynakları harekete geçirmekten- kontrole kadar uzanabilir)
Doğrular:
· Adım adım ilerlemek
· Kısa dönemli amaçlar oluşturmak · Gerektiğinde yönlendirici olmak Yanlışlar:
· Her şeyi birden çözme girişimi
· Bağlayıcı uzun vadeli amaçlar saptamak · Gerektiğinde sorumluluktan kaçınmak
· Çekingen olmakV. Evre: İzlemeAmaç:
· Psikolojik ilkyardımın 3 amacına ulaşıldığından emin olmak
· Acil olmayan hedeflere yönelmek (acil hedeflere ulaşıldı ve kaynaklarla ilişkiler kuruldu ise burada durulur, eğer durum tersi ise problemin çalışıldığı ikinci evreye dönülür)
Yardım Edenin Davranışları:
Tanımlayıcı bilgilerin net olması
Olası izleme yollarının aranması
Tekrar görüşmenin planlanması
Doğrular:
İzleme için anlaşmanın yapılması
Yapılanların değerlendirmesini yapmak
Yanlışlar:
· Detayları havada bırakmak bunları kişinin kendisinin yapacağını varsaymak
· Değerlendirmeyi başkasına bırakmak
Özetle, krize müdahalenin ilk basamağı olan "Psikolojik İlkyardım" psikolojik ilişki kurmak, problemin boyutlarının araştırılması, olası çözümlerin araştırılması, somut adımların atılmasına yardımcı olmak ve izleme olmak üzere değişik evreleri içerir.
