*MeleK*
♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Urartular
urartular
Urartuların, Başkenti Tuşpa (Van) idi. Urartu Devleti en güçlü döneminde (M.Ö. 8-7.yy), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi. Sınırları kuzeyde Erzurum-Kars Yaylası, güneyde Toroslar, doğuda Urmiye Gölü havzası, batıda Fırat Nehri (şimdiki Karakaya baraj alanı) olarak çizilebilir. Bu geniş ve çoğu zaman dağlar ve vadilerle birbirinden ayrılmış engebeli bölgede özellikle tarım alanları ve buralara ulaşan bölgelerde büyük inşa projeleri yürütmüş ve önemli kentler kurmuşlardı. Urartu orduları bu sınırların ötelerine daha çok yağma seferleri yapmak için ilerlemişlerdi.Ünlü "Van Kalesi"gibi yapıtları vardır.Ünlü kanalları olan " Şamran Kanalı" da bunlardan bir tanesidir.
Urartu ülkesinin kuzeyinde Diauehi (Erzurum bölgesi), Qulha ve Tariu yerel krallıkları (Ardahan yaylasında) ile bozkırlı Isqugulu (Güney Kafkasya'da) toplumları, batısında Hatti (Melitea, Qumaha), güneyinde Assur (Kuzey Mezopotamya'da) doğusunda Mana ve Parşua (İran'da) ülkeleri bulunmaktaydı.
Köken ve Dil
Urartular, eklemeli dil yapıları ortak özellikler gösteren Hurriler ile aynı kökenden gelmekteydiler. Urartuca günümüzde ise Doğu Kafkas dil ailesinden Çeçence, İnguşça ve Tuşça ile benzerlikler göstermektedir.
Urartu Krallığı'nın tarih sahnesinden kalkmasından oldukça sonra aynı coğrafyada konuşulan Hint-Avrupa dil grubuna ait Ermenice ve onu izleyen Kürtçe ile Urartuca farklı dil ailelerine mensupturlar ve aralarında akrabalık söz konusu değildir.
Kronoloji
Urartu adına ilk kez M.Ö. XIII. yy'da Assur yazıtlarında Uruatri biçiminde rastlanır. Bu belgelerden anlaşıldığına göre M.Ö. XIII yy ile IX. yy arasında Uruatri ve Nairi gibi toplumlar Doğu Anadolu'da beylik ve aşiretler halinde yaşamaktaydılar.
Krallık M.Ö. IX. yy ortasında I. Sarduri ile ilan edilir. İlk Urartu yazıtı ve Van Kalesi'ndeki ilk anıtsal mimari bu krala aittir. M.Ö. VII. yy'daki en güçlü krallardan biri olan II. Rusa'dan sonra ise gittikçe zayıflamış ve M.Ö. VI. yy başlarında tarih sahnesinden çekilmiştir. Urartu krallarının sıradüzeni ve tarihlendirilmesi, daha iyi belgelendirilmiş Assur kralları listesi ile kurulabilen paralellikler yardımıyla sağlıklı hale getirilebilmektedir.
Kazılarla İncelenmiş Önemli Merkezler
Van Kalesi (Tuşpa): Başkent, stadel ve aşağı şehirden oluşuyor. Stadelde yöneticilerin oturduğu saraylar, tapınak, anıtsal kaya mezarları gibi yapılar var. Aşağı şehirde halkın oturduğu sivil yapılar vardı.
Aşağı ve Yukarı Anzaf: Yukarı Anzaf’ta Haldi tapınağı, büyük depolar ve surlar
Çavuştepe (Sardurihinili): Büyük bir saray yapısı, Haldi ve Irmuşini tapınakları, depolar, atölyeler ve surlar
Toprakkale (Qilbani önündeki Rusahinili): Haldi tapınağı
Ayanıs (Eiduru önündeki Rusahinili): Tapınak, depolar, surlar, aşağı şehir
Karagündüz: Höyükte sivil yerleşme, mezarlıkta içinde 80’i bulan sayıda gömü olan 9 oda mezar
Altıntepe: Başkent Tuşpa’nın mezarlığı
Dilkaya: Höyükte sivil yerleşme, mezarlıkta 3 sandık-oda mezar, küp mezarlar ve kum mezarlar
Altıntepe/Erzincan: Tapınak, yönetici yapıları, oda mezarlar
Habibuşağı (Tumeişki)/Elazığ: Sınır kalesi, mezarlar, en batıdaki Urartu yazıtı
Giyimli: Mezarlık ve giyimli ev planları mevcuttur
Kefkalesi: Saray, tapınak
Kayalıdere: Kale, tapınak, kaya mezarları
Iğdır: Mezarlık
Oşakan/Ermenistan:
Arin-Berd (Erebuni):
Armavir-Blur (Argiştihinili):
Karmir Blur (Teişeba URU)
Horom
Bastam (Rusai URU.TUR)
Haftavan Tepe
Urartuların, Başkenti Tuşpa (Van) idi. Urartu Devleti en güçlü döneminde (M.Ö. 8-7.yy), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi. Sınırları kuzeyde Erzurum-Kars Yaylası, güneyde Toroslar, doğuda Urmiye Gölü havzası, batıda Fırat Nehri (şimdiki Karakaya baraj alanı) olarak çizilebilir. Bu geniş ve çoğu zaman dağlar ve vadilerle birbirinden ayrılmış engebeli bölgede özellikle tarım alanları ve buralara ulaşan bölgelerde büyük inşa projeleri yürütmüş ve önemli kentler kurmuşlardı. Urartu orduları bu sınırların ötelerine daha çok yağma seferleri yapmak için ilerlemişlerdi.Ünlü "Van Kalesi"gibi yapıtları vardır.Ünlü kanalları olan " Şamran Kanalı" da bunlardan bir tanesidir.
Urartu ülkesinin kuzeyinde Diauehi (Erzurum bölgesi), Qulha ve Tariu yerel krallıkları (Ardahan yaylasında) ile bozkırlı Isqugulu (Güney Kafkasya'da) toplumları, batısında Hatti (Melitea, Qumaha), güneyinde Assur (Kuzey Mezopotamya'da) doğusunda Mana ve Parşua (İran'da) ülkeleri bulunmaktaydı.
Köken ve Dil
Urartular, eklemeli dil yapıları ortak özellikler gösteren Hurriler ile aynı kökenden gelmekteydiler. Urartuca günümüzde ise Doğu Kafkas dil ailesinden Çeçence, İnguşça ve Tuşça ile benzerlikler göstermektedir.
Urartu Krallığı'nın tarih sahnesinden kalkmasından oldukça sonra aynı coğrafyada konuşulan Hint-Avrupa dil grubuna ait Ermenice ve onu izleyen Kürtçe ile Urartuca farklı dil ailelerine mensupturlar ve aralarında akrabalık söz konusu değildir.
Kronoloji
Urartu adına ilk kez M.Ö. XIII. yy'da Assur yazıtlarında Uruatri biçiminde rastlanır. Bu belgelerden anlaşıldığına göre M.Ö. XIII yy ile IX. yy arasında Uruatri ve Nairi gibi toplumlar Doğu Anadolu'da beylik ve aşiretler halinde yaşamaktaydılar.
Krallık M.Ö. IX. yy ortasında I. Sarduri ile ilan edilir. İlk Urartu yazıtı ve Van Kalesi'ndeki ilk anıtsal mimari bu krala aittir. M.Ö. VII. yy'daki en güçlü krallardan biri olan II. Rusa'dan sonra ise gittikçe zayıflamış ve M.Ö. VI. yy başlarında tarih sahnesinden çekilmiştir. Urartu krallarının sıradüzeni ve tarihlendirilmesi, daha iyi belgelendirilmiş Assur kralları listesi ile kurulabilen paralellikler yardımıyla sağlıklı hale getirilebilmektedir.
Kazılarla İncelenmiş Önemli Merkezler
Van Kalesi (Tuşpa): Başkent, stadel ve aşağı şehirden oluşuyor. Stadelde yöneticilerin oturduğu saraylar, tapınak, anıtsal kaya mezarları gibi yapılar var. Aşağı şehirde halkın oturduğu sivil yapılar vardı.
Aşağı ve Yukarı Anzaf: Yukarı Anzaf’ta Haldi tapınağı, büyük depolar ve surlar
Çavuştepe (Sardurihinili): Büyük bir saray yapısı, Haldi ve Irmuşini tapınakları, depolar, atölyeler ve surlar
Toprakkale (Qilbani önündeki Rusahinili): Haldi tapınağı
Ayanıs (Eiduru önündeki Rusahinili): Tapınak, depolar, surlar, aşağı şehir
Karagündüz: Höyükte sivil yerleşme, mezarlıkta içinde 80’i bulan sayıda gömü olan 9 oda mezar
Altıntepe: Başkent Tuşpa’nın mezarlığı
Dilkaya: Höyükte sivil yerleşme, mezarlıkta 3 sandık-oda mezar, küp mezarlar ve kum mezarlar
Altıntepe/Erzincan: Tapınak, yönetici yapıları, oda mezarlar
Habibuşağı (Tumeişki)/Elazığ: Sınır kalesi, mezarlar, en batıdaki Urartu yazıtı
Giyimli: Mezarlık ve giyimli ev planları mevcuttur
Kefkalesi: Saray, tapınak
Kayalıdere: Kale, tapınak, kaya mezarları
Iğdır: Mezarlık
Oşakan/Ermenistan:
Arin-Berd (Erebuni):
Armavir-Blur (Argiştihinili):
Karmir Blur (Teişeba URU)
Horom
Bastam (Rusai URU.TUR)
Haftavan Tepe