Bebekte Dil ve İletişim Gelişimi

ARWEN

Yeni Üye
Üye
Bebekte Dil ve İletişim Gelişimi
bebek dilinden sözler
Bebeklerde; Dil ve iletişim gelişimi üç farklı gelişim boyutunda incelenebilir:

  • [*]Semantik (içerik) veya anlam
    [*]Sentaks (yapı) veya gramer
    [*]Pragmatik ( dilin sosyal iletişim için kullanılması)
“İlk kelime” ebeveynler tarafından iletişimde ilk adım olarak görülür fakat, iletişim doğumdan hemen sonra başlayan aktif bir işlemdir. Bebekler pasif alıcılar değildir. Hayatın ilk günlerinden itibaren insan sesinin frekans aralığındaki sesler için bir tercih söz konusudur. Diğer ritmik veya müzikal seslerden ziyade konuşma sesi için bir tercih edilir. İnsan sesi olmayan işitsel bir uyarana, insan sesine olan reaksiyonu vermezler.
Üç günlük bebekler annelerinin seslerini diğer kadınların seslerinden ayırt edebiliyor. Yeni doğanlar yüze bakmayı tercih ederler ve yüzden etkilenirler. 8 aylık oluncaya kadar gerçek bir anlama söz konusu değildir. 8-12 aylık bebeklerin anlaması da bağlamsal bir anlama (annenin baktığına bakma gibi) olarak düşünülebilir. Birinci yaşın sonlarına doğru, kelimeleri anlamasalar da, semantik (anlam bilimsel) sınıflamalar için bir temel oluşmaya başlar.
3 yaş altı çocuklarda anlama becerilerinin özeti:
8-12 ay: Rutin bağlamlardaki birkaç tek kelimeyi anlar
12-18 ay: Rutin dışındaki tek kelimeleri anlar
18-24 ay: Ortamda olmayan nesneler için konuşulan kelimeleri; bir miktar 2’li kombinasyonları anlar.
24-36 ay: 3 kelimeli cümleleri anlar; kelime sırasını anlamaz

Bebeğin Ses Üretmesi
Ağlama yenidoğanın temel ses çıkarma davranışıdır. Doğumdan 1 ay sonra duygusal durumlara göre değişen ağlamalar üretme becerisi kazanır. Hayatın ilk haftasında ağrı ve açlık ağlamaları farklılaşmıştır. İlk 1 ayda memnuniyet sesleri sıkıntı seslerinden ayrılabilir.
Bebeğin çıkardığı seslerin kalitesi ilk 1 yıl boyunca değişir. Stark (1979): 5 evre tanımlamış
0-2 ay: Refleks ağlamalar ve vejetatif (yaşamsal) sesler
2-5 ay: Gıgıldama (cooing) ve gülme
4-8 ay: Ses oyunları ve agulama (babbling)
6-9 ay: Tekrarlayan agulama
9-18 ay: Jargon agulama

0-2 aylık dönemdeki ağlamalar erişkinin dikkatini çekmek niyetiyle yapılmamaktadır. Ağlamak bu dönemde daha içgüdüsel bir şeydir. Bebek büyüdükçe boyun ve baş anatomisi değişir ve çıkarılabilecek seslerin çeşitliliği artar. İki – beşinci aylarda; gıgıldama “k”, ”g” ve “oo” sesleri ağırlıklıdır. Gülme, sosyal gülümseme başlar. Ağlama sıklığı azalır. Dört- sekizinci aylarda; “ ses oyunları” ve agulama görülür. Ağzın ön tarafından çıkan sesler belirir (“b”, “p”, “m”, “n”, “t”, ”d”).
Bebek Etkileşimi ve İletişimi
Bir aylıkken göz teması, 3 aylıkken konuşmaya cevap olarak gülümsemek, 4 aylıkken seslere ses çıkararak cevap vermek etkileşim formlarıdır. Ebeveynlerin vurgulama tarzlarını taklit etmeye çalışırlar. Üç aylıkken annelerine karşı daha fazla sesli cevaplılık gösterirler. Daha iyi motor (hareket) koordinasyon kazanınca, “ce-e” oyunu, güle güle için el sallama veya konuşmaları önce bir kişiye sonra diğerine bakarak takip etme gibi etkileşimler oluşur. Bebekler bakışı, etkileşimleri düzenlemek için kullanırlar. Etkileşimle ilgilendiklerinde ebeveyne bakar, yorulduklarında bakışlarını çevirirler. Ebeveynin işaret ettiği nesneye dikkatlerini çevirmek için ebeveynin bakışını takip ederler.
Sekiz aylıkken, temsili ve niyet içeren beceriler geliştirmeye başlarlar. İletişim temel olarak mimiklerle, vücut diliyle ifade edilir. İlk kelimelerle ilişkilendirilen anlamlar erişkin sözlüğündeki anlamlarla aynı değildir. Önceleri anlama bağlama bağlıdır (tanıdık rutinler). 18 aylıkken anlama bağlamdan sıyrılmaya başlar. 15-16 aylıkken çocuk kendi vücut parçalarını istek üzerine gösterebilir. 20 aylıkken oyuncak bebek veya başka biri üzerinde vücut parçalarını gösterebilir.
12 aylık bir çocuk her şeyi anlar mı? Dili anlama hala kısıtlı, sadece ebeveynler her şeyi anladıklarını sanıyor, çünkü duydukları dile cevap vermek için çocuklar bir dizi strateji ve kısa yollar kullanıyorlar. “Saçını tara” dendiğinde talimatı tam anlamadan, “tara” kelimesini tanıyarak ve tarağın ne için kullanıldığını bilerek, buna uyar.
Konuşma Sesi Üretimi
İlk kelimelerde kullanılan sesler: “b”, “p”, “m”, “n”, “t”, ”d” (ağzın önünden çıkan). İlk doğru şekilde telaffuz edilen ünsüzler nazal olanlardır (“m”, ”n” gibi), daha sonra değme sesleri (“p”, “b”, “t”, “d”, “k”, “g”) ve kayma sesleridir (“h”, “y”). İlk kelimeler basit hece şekillerine sahiptir. 24 aylık çocuk 9-10 farklı ses çıkarabilir. İlk kelimeler nesnelerin isimleri olma eğilimindedir. “Merhaba” ve “güle güle” de ilk kelimeler arasındadır (sosyal etkileşim rutinleri). İlk 50 kelime döneminde cümleler tek kelimeliktir. Bu tek kelimeler cümle gibi fonksiyon görür (“Anne”=“Anne gel” anlamında). 12 aylıkken ortalama “ifade edilen” kelime hazinesi 3 kelimedir, 15 aylıkken 10 kelime, 18 aylıkken 50 kelime, 20 aylıkken 150 kelimedir. 24 aylık çocuk 300 farklı kelime söyler. Bu sayılarda önemli bireysel varyasyon vardır. Ancak 24 aylıkken 50 kelimeden az olması dil gelişiminde olası bir risk anlamı taşıyabilir. İkinci yılın sonuna doğru 3-4 kelimelik cümleler (“Baba topu at”) başlar.
Pragmatik Gelişim (Biriyle Konuşmayı Öğrenme)
İlk kelime söylendiğinde, çocuk duygudurumunu sesle ifade etmeyi öğrenmiştir. Çocuk tipik olarak, dinleyiciye yönelmeyen, arka arkaya söylenen ifadeler kullanır. 1-2 kelimelik söylemler boyunca egosentrik (kendini dünyanın merkezinde gören) dil, ihtiyaçları dile getiren dille karışır ve çocuk çevreyle ilgili gözlem yapmaya başlar. Bu dönemde perseveratif (sürekli aynı şeyi tekrarlama) konuşma anormal değil. Oyun çocukları erişkinin konuşmalarına mimiklerle, seslerle ve kelimelerle cevap veriyor gibi görünseler de, bu çok güvenilir değildir. İkinci yılın 2. yarısında,dilin “yargılama” fonksiyonu ortaya çıkar. 12-18 aylık çocuklar genellikle “şimdi ve burada” ile ilgili konuşurlar. Daha büyük çocuklar dili dünya ile ilgili bir şey öğrenmek için kullanırlar. Dilin yargılama yoluyla ilk kullanımı soru sormakla başlar. “Ne?” nesnelerin isimlerini öğrenmek için sorduğu ilk soru ifadesidir. 3. yılda çocuğun konuşmada bir konuya bağlı kalma becerisi gelişir. 2 yaşındaki çocuk konuşmadaki kırılmalarla nasıl baş edeceğini öğrenir.
879-22621149.jpg
İki yaşında bile çocuk farklı insanlarla farklı şekilde konuştuğumuzu fark eder. İki yaşındaki çocuk babasıyla daha nazik konuşur. Bu yaşta, erişkinin her şeyi bildiği düşünülür ve gerekli bilgiler verilmez. Bir şeyi kibarca isteme, ebeveynlerin hatırlatmalarıyla öğrenilecek bir şeydir (Lütfen…). Üçüncü yılda, dili, yeni bilgi aktarmak, geçmiş olaylarla ilgili konuşmak, hayal etmek veya taklit etmek için kullanabileceklerini öğrenirler. 3 yaşında egosentrik konuşma ve ekolali (söylenen sözleri tekrar etme) yavaş yavaş kaybolur. 3-5 yaş arasında, dil geçmişteki olayları anlatma ve onları şimdiki olaylarla ilişkilendirmek için kullanılır.

Dil gelişimi her bir aşaması çeşitli bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimin paralel olarak gelişmesini gerekli kılan oldukça karmaşık bir süreçtir. Her aşamada ortaya çıkabilecek sorunların ayrıntılı olarak ele alınması, olası biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin incelenmesi gerekli olabilmektedir. Her bir birey benzer dil-iletişim sorunlarını çok farklı nedenlerle yaşayabilir, ya da çok benzer nedenler çok farklı sorunlara yol açabilir.
Dr. Koray Karabekiroğlu,
 
Geri
Üst