Multipl Skleroz
Multipl Skleroz (MS), beyin ve omirilikten oluşan santral sinir sistemindeki sinir klıflarının harabiyeti sonucu oluşan bir hastalıktır.
Hastalık çeşitli cğrafi bölgelerde daha sık görülmektedir. Örneğin, en sık görüldüğü bölgeler Kanada ve Kuzey Avrupa'dır. Ülkemiz, MS açısından orta riskli bir bölgedir. Hastalığın tam irsi geçişi olmamakla birlikte, ailesel yakınlık söz konusudur. MS hastalarının % 15'inin MS'li bir akrabası vardır.
Hastalık en sık olarak 20-40 yaşlarında başlar. Kadınlarda erkeklerden 2-3 kat daha fazla görülür.
Hastalar sıklıkla sinir sistemi ile ilgili belirtilerin başlamasından haftalar, aylar önce yorgunluk, halsizlik, kilo kaybı, kas ve eklem ağrıları tanımlar. Sinir sistemi ile ilgili belirtiler dakikalar, saatler, günler ya da haftalar içinde, nadiren de yıllar içinde sinsi bir biçimde gelişebilir. Hastaların yaklaşık yarısında başlangıçta kollar ve bacaklardan bir ya da daha fazlasında güçsüzlük ve/veya uyuşukluk görülür. Her iki bacakta felç biçiminde güçsüzlük olabilir; spastisite denilen kollarda ya da bacaklarda sertlikler oluşabilir. Saatler, günler içerisinde bir gözde, nadiren her iki gözde tam ya da kısmi görme kaybı olabilir. Yürürken dengesizlik, çift görme, baş dönmesi, idrar yapmada bozukluklar olabilir. Hastaların az bir kısmında bedenin sağ ya da sol yarısında felç, yüz felci, sağırlık ve sara nöbetleri gelişebilir. Göz bebeklerinde atma haraketi, başta ya da bir cisme uzanırken ellerde titreme, sarhoş vari konuşma şeklinde konuşma bozuklukları olabilir. Mutsuzluk, isteksizlik, duygusal tepkilerde dengesizlik gibi ruhsal belirtiler ya da unutkanlık bulunabilir.
MS alevlenmeler ve iyileşme dönemleri ile seyreden uzun süreli, çok uzun yıllar boyu devam edebilen bir hastalıklardır. Hastalığın iyi ve kötü gidişli şekilleri vardır. Bir hastanın kolunda kısa süreli ve geçici bir uyuşukluk şeklinde başlayıp, çok uzun yıllar boyu bir daha hiç atak olmayabilirken; başka bir hastada iki yada üç ayda bir tekrarlayan sık ataklar ortaya çıkar ve hastayı giderek özürlü ve bağımlı hale getirebilir.
Benzer şikayeti olan hastanın bir nöroloji hekimine başvurması gerekir. Hastalığın teşhis edilmesinde, magnetik rezonans görüntüleme denilen bir teknikle beyin ve bazen omurilik görüntülenmesi gerekir. Belden beyin omurlik sıvısı denilen sıvının alınarak incelenmesi de gerekebilir.
Atakların yatıştırılıp, belirtilerin düzelmesi için ağızdan ya da damardan bağışıklık baskılayıcı bir takım ilaçlar verilebilir. Çoğu kez bunun için hastanın hastaneye yatırılması gerekir.
Tedavi
Günümüzde MS hastalığının kesin tedavi yöntemi yoktur. Ancak son yıllarda geliştirilmiş olan bazı tedavilerle hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması ve özürlülük oranının bir miktar azaltılabilmesimümkün olmuştur.
MS hastalarının kendilerini tedavi eden bir hekim tarafından yakından takip edilmesi ve düzenli bir biçimde kontrollere gelmesi gerekir. Hastalık için kullanılan ilaçlar genellikle bağışıklık sistemini baskıladığından geçirilen bir enfeksiyon, hastalık üzerine olumsuz etki edeceğinden, bu hastaların çok kalabalık ortamlara girmemesi ve bulaşıcı mikrobik hastalıklardan özellikle korunması gerekir. Özgürlüğün gelişmiş olduğu durumlarda bu hastaların fizik ve tedavi ve rehabilitasyon programlarına alınması gerekir
Hastalık çeşitli cğrafi bölgelerde daha sık görülmektedir. Örneğin, en sık görüldüğü bölgeler Kanada ve Kuzey Avrupa'dır. Ülkemiz, MS açısından orta riskli bir bölgedir. Hastalığın tam irsi geçişi olmamakla birlikte, ailesel yakınlık söz konusudur. MS hastalarının % 15'inin MS'li bir akrabası vardır.
Hastalık en sık olarak 20-40 yaşlarında başlar. Kadınlarda erkeklerden 2-3 kat daha fazla görülür.
Hastalar sıklıkla sinir sistemi ile ilgili belirtilerin başlamasından haftalar, aylar önce yorgunluk, halsizlik, kilo kaybı, kas ve eklem ağrıları tanımlar. Sinir sistemi ile ilgili belirtiler dakikalar, saatler, günler ya da haftalar içinde, nadiren de yıllar içinde sinsi bir biçimde gelişebilir. Hastaların yaklaşık yarısında başlangıçta kollar ve bacaklardan bir ya da daha fazlasında güçsüzlük ve/veya uyuşukluk görülür. Her iki bacakta felç biçiminde güçsüzlük olabilir; spastisite denilen kollarda ya da bacaklarda sertlikler oluşabilir. Saatler, günler içerisinde bir gözde, nadiren her iki gözde tam ya da kısmi görme kaybı olabilir. Yürürken dengesizlik, çift görme, baş dönmesi, idrar yapmada bozukluklar olabilir. Hastaların az bir kısmında bedenin sağ ya da sol yarısında felç, yüz felci, sağırlık ve sara nöbetleri gelişebilir. Göz bebeklerinde atma haraketi, başta ya da bir cisme uzanırken ellerde titreme, sarhoş vari konuşma şeklinde konuşma bozuklukları olabilir. Mutsuzluk, isteksizlik, duygusal tepkilerde dengesizlik gibi ruhsal belirtiler ya da unutkanlık bulunabilir.
MS alevlenmeler ve iyileşme dönemleri ile seyreden uzun süreli, çok uzun yıllar boyu devam edebilen bir hastalıklardır. Hastalığın iyi ve kötü gidişli şekilleri vardır. Bir hastanın kolunda kısa süreli ve geçici bir uyuşukluk şeklinde başlayıp, çok uzun yıllar boyu bir daha hiç atak olmayabilirken; başka bir hastada iki yada üç ayda bir tekrarlayan sık ataklar ortaya çıkar ve hastayı giderek özürlü ve bağımlı hale getirebilir.
Benzer şikayeti olan hastanın bir nöroloji hekimine başvurması gerekir. Hastalığın teşhis edilmesinde, magnetik rezonans görüntüleme denilen bir teknikle beyin ve bazen omurilik görüntülenmesi gerekir. Belden beyin omurlik sıvısı denilen sıvının alınarak incelenmesi de gerekebilir.
Atakların yatıştırılıp, belirtilerin düzelmesi için ağızdan ya da damardan bağışıklık baskılayıcı bir takım ilaçlar verilebilir. Çoğu kez bunun için hastanın hastaneye yatırılması gerekir.
Tedavi
Günümüzde MS hastalığının kesin tedavi yöntemi yoktur. Ancak son yıllarda geliştirilmiş olan bazı tedavilerle hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması ve özürlülük oranının bir miktar azaltılabilmesimümkün olmuştur.
MS hastalarının kendilerini tedavi eden bir hekim tarafından yakından takip edilmesi ve düzenli bir biçimde kontrollere gelmesi gerekir. Hastalık için kullanılan ilaçlar genellikle bağışıklık sistemini baskıladığından geçirilen bir enfeksiyon, hastalık üzerine olumsuz etki edeceğinden, bu hastaların çok kalabalık ortamlara girmemesi ve bulaşıcı mikrobik hastalıklardan özellikle korunması gerekir. Özgürlüğün gelişmiş olduğu durumlarda bu hastaların fizik ve tedavi ve rehabilitasyon programlarına alınması gerekir
