Reklamlar Ve çocuğumuz
REKLAMLAR VE ÇOCUĞUMUZ
Türk halkı, günde 4 saat televizyon izleme süresiyle dünya sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Televizyon karşısında etkiye en fazla açık durumdakiler ise çocuklar. ( 1 )
Ülkemizde TV kanlarının reklam pastasının yıllık 2,5-3 Milyar Dolardır. Bu rakamlar reklamcılığın çok önemli bir endüstri olduğunu göstermektedir.
Reklam, gazete, dergi, radyo, televizyon, afiş, tabela gibi medyalar aracılığıyla çeşitli mal ve hizmetlerin geniş halk kitlelerine tanıtımıdır. Bu mal ve hizmetlerin nereden, nasıl, ne fiyata alınacağı ve nasıl kullanılacağı hakkında tüketiciye bilgi veren, ona parasını en iyi şekilde değerlendirme yolunu gösteren bir araçtır. Aynı zamanda üreticinin, iş adamının iyi bir pazar bulmasına, sermaye ve çabasını değerlendirmesine, yeni üretim ve yatırımlara yönelmesine büyük bir destek unsurudur.
Reklamcılıkta amaç bir malın ya da hizmetin,bir yeniliğin düşüncenin halka tanıtılmasıdır. Günümüzde sanayiciler çok iyi bilmektedirler ki reklama yatırım yapmak üredikleri mal ve hizmetlerden daha önemlidir.
Reklamların ekonomik acıdan önemini vurgularken,reklamların en önemli hedef kitlelerin den biri olan çocuklara etkisi üzerinde önemli araştırmalar yapılması gerekir.
Reklamların çocuklar üzerine etkisin ele aldığımızda bulundukları dönemsel yaş özellikleri önemlidir. Burada çocuklarımızın psiko-sosyal gelişiminde yaş özeliklerini ebeveynlerin bilmesi gerekir. Psiko-sosyal gelişim dönemi içinde “bilişsel gelişme aşamaları” dikkate almak gerekir.
Piaget’ye göre, 2-7 yaş arası çocukların bilişsel gelişimi “işlem öncesi evre” denilen bir aşamadır. Bu aşamada çocuğun düşüncesi benmerkezcidir, başkalarının görüş açılarını anlamakta zorluk çeker, nesneleri bir özelliğe göre sınıflandırır. Onun için de söylenilenlerin “abartılı, tek yanlı, yönlendirici” olduğunu kavrayamaz. Bu nedenlerle de etki altında kalır, reklamlarda gördüğünü tutturur ve karşısına çıkarılan açıklamaları kabul etmekte direnir. 7-11 yaş arasında bilişsel gelişim “somut işlem” evresindedir. Somut olayları anlar, kavrar, ancak soyut işlemleri yapmakta zorlanır, olayların arkasında yatan nedenleri yeterince düşünmesi kolay değildir, bu nedenle reklamlara yönelir. Daha da önemlisi tam bu evrede 10-11 yaşlarında kimlik arayışı başladığı için reklamların önerdiği nesnelerle marka kimliği gibi, cep telefonu, kredi kartı gibi önerilere son derece açıktır.(2 )
Çocukların, kar amaçlı ve yetişkinler için tasarlanmış televizyon reklamlarının kötü etkilerinden korunması şardır. Televizyonda milyonlarca reklam izleyen çocuğun, eklentileri, tavırları, oyunları ve hatta aile ilişkilerinin değişmeyeceğini düşünmek olanaksızdır.
"Brandchild" olarak bilinen dünyanın sayılı marka dahilerinden Martin Lindstrom 'un yaptığı bir araştırmaya göre, sekiz-on dört yaşlarındaki çocukların oluşturduğu pazar 1.88 trilyon doları aştı. Örneğin; çocukların cep telefonu almak isteyen bir ebeveyn üzerinde yüzde 57 oranında etkili olduğu belirlenmiş durumda. Bu oranın zaman zaman yüzde 67 etkileme gücüne eriştiği de görülüyor. İlk kez reklamların ulaştığı bu hedef kitlede, etkilenme yaşı da akıl almaz ölçüde düşüyor. Lindstrom'a göre, etkilenme bir buçuk yaşında başlıyor.Beş yaşında çocuklar markaların bir bedeli olduğunu öğreniyor. Altı yaşında paranın farkını biliyor ve on yaşında da marka bilinci yerleşiyor. Her çocuk ünlü ve zengin olmak istiyor.
Ülkemizde yaklaşık 18 milyon çocuk ve genç var. Yüzde 28'in içinde sekiz-on beş yaş grubu çocuklar yüzde 19'luk paya sahip. Çocuk pazarı her geçen gün daha fazla şirketin ilgisini çekiyor. Yetişkinler için üretim ve satış yapan bir çok şirket, önceleri reyonlarında az yer ayırdıkları çocuk ürünlerinin çeşidini artırdı. Ardından ayrı bölümler açtı ve yeni koleksiyonlar sunmaya başladı. Son olarak yalnızca çocuklara yönelik marketler açılmaya başladı, çocuk ve anneye yönelik tekstil şirketleri hızla gelişti.Gelişen diğer bir sektör olan eğlencenin yanı sıra yetişkinler için üretim yapan şirketlerin çocuk ürünlerine yönelmesi de yine son yıllarda hızlandı.
( 3 )
Reklamlarda çocukların kullanılması önemli konulardan biridir. Burada reklamın amacı çok önemlidir. Çocuklara yönelik reklamlarda çocuklar ve bebekler görev almaktadır. Reklam şirketleri etkili reklam için bir çok tekniği kullanmaktadır. Önemli olan bu aşamada reklamlarda oynayan çocuğu psiko-sosyal sağlığıdır. Çocukları reklamlarda oynayan anne ve babaların çocukların psiko-sosyal sağlığına dikkat etmeli gerektiğinde profesyonel yardım almalıdırlar.
OLUMSUZ REKLAMLAR
1-Besin Sektörü ; bu sektörde yer alan özellikle tatlı maddelere ilişkin reklamlardır. Bu reklamların çocuklarımızın beslenmesini olumsuz şekilde etkilemektedir. Çikolatalar,tatlılar,gofret türleri vb yiyecekler çocuklarımızın beslenme alışkanlıklarını değiştirmekte özellikle fast-food türü beslenme modelinin yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Aileler ise çocuklarını mutlu ettiklerini düşünerek bu tür yerlere götürmektedirler. Son zamanlarda ülkemizde de obezite önemli bir sorun olarak görülmektedir. Bunda ise beslenme alışkanlıklarımızın değiştirilmesi çök önemlidir. Reklamlarda bunun önemli nedenlerindir.
2-Reklamlar bilinçsiz tüketimi artırmakta bu da çocuklarımızın erken yaşlarda hedefsiz bir tüketime yöneltmektedir. Anne ve babalar bu durum karşısında çaresiz kalmakta,çocuklarının tüketim alışkanlıklarının değişmesini engelleyememektedirler.
3-Reklamlar çocuklarımızın benciliğin artmasını körüklemektedir. Bu benciliğinin ileriki dönemlerde kişiliğine yerleşmesi söz konusudur. Anne ve babaların çocuklarının bu yönde taleplerini karşılayamama durumunda ise çocukların anne ve babalarının kendilerini sevmediğini düşünmesine neden olmakta bu da “duygu dengesini olumsuz etkilemektedir.
OLUMLU REKLAMLAR
Reklamlar hedef kitleye yönelik amaçları çok önemlidir. Bu bağlamda çocukların eğitim,sağlık,aile içi iletişim konularında bilinçlendirilmeye yönelik kampanyalar ilk akla gelenlerdir. Çocuk programları şeklinde hazırlanan reklamlar. Çocuk Müzikleri ve çocuğun dil gelişimine yardımcı olacak diyalogları söylenebilinir.
Sonuç olarak, Hedef kitlesi çocuk olan reklamların nasıl olması, çocukların reklamlarda nasıl yer alması gerektiği geçmişten günümüze hala tartışılmaktadır.Çocuklarla ilgili reklamlar olsun, reklamlarda çocukların yer alması olsun sıkı bir denetim altında olmalıdır. Anne babalar hem reklamlarla ilgili tavır almalı hem çocuklarını reklamlar konusunda aydınlatmalı, onları bilinçlendirmelidir. Asıl görevin RTÜK ve İlgili kamu yöneticilerine düştüğünü belirtmek gereklidir.
Türk halkı, günde 4 saat televizyon izleme süresiyle dünya sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Televizyon karşısında etkiye en fazla açık durumdakiler ise çocuklar. ( 1 )
Ülkemizde TV kanlarının reklam pastasının yıllık 2,5-3 Milyar Dolardır. Bu rakamlar reklamcılığın çok önemli bir endüstri olduğunu göstermektedir.
Reklam, gazete, dergi, radyo, televizyon, afiş, tabela gibi medyalar aracılığıyla çeşitli mal ve hizmetlerin geniş halk kitlelerine tanıtımıdır. Bu mal ve hizmetlerin nereden, nasıl, ne fiyata alınacağı ve nasıl kullanılacağı hakkında tüketiciye bilgi veren, ona parasını en iyi şekilde değerlendirme yolunu gösteren bir araçtır. Aynı zamanda üreticinin, iş adamının iyi bir pazar bulmasına, sermaye ve çabasını değerlendirmesine, yeni üretim ve yatırımlara yönelmesine büyük bir destek unsurudur.
Reklamcılıkta amaç bir malın ya da hizmetin,bir yeniliğin düşüncenin halka tanıtılmasıdır. Günümüzde sanayiciler çok iyi bilmektedirler ki reklama yatırım yapmak üredikleri mal ve hizmetlerden daha önemlidir.
Reklamların ekonomik acıdan önemini vurgularken,reklamların en önemli hedef kitlelerin den biri olan çocuklara etkisi üzerinde önemli araştırmalar yapılması gerekir.
Reklamların çocuklar üzerine etkisin ele aldığımızda bulundukları dönemsel yaş özellikleri önemlidir. Burada çocuklarımızın psiko-sosyal gelişiminde yaş özeliklerini ebeveynlerin bilmesi gerekir. Psiko-sosyal gelişim dönemi içinde “bilişsel gelişme aşamaları” dikkate almak gerekir.
Piaget’ye göre, 2-7 yaş arası çocukların bilişsel gelişimi “işlem öncesi evre” denilen bir aşamadır. Bu aşamada çocuğun düşüncesi benmerkezcidir, başkalarının görüş açılarını anlamakta zorluk çeker, nesneleri bir özelliğe göre sınıflandırır. Onun için de söylenilenlerin “abartılı, tek yanlı, yönlendirici” olduğunu kavrayamaz. Bu nedenlerle de etki altında kalır, reklamlarda gördüğünü tutturur ve karşısına çıkarılan açıklamaları kabul etmekte direnir. 7-11 yaş arasında bilişsel gelişim “somut işlem” evresindedir. Somut olayları anlar, kavrar, ancak soyut işlemleri yapmakta zorlanır, olayların arkasında yatan nedenleri yeterince düşünmesi kolay değildir, bu nedenle reklamlara yönelir. Daha da önemlisi tam bu evrede 10-11 yaşlarında kimlik arayışı başladığı için reklamların önerdiği nesnelerle marka kimliği gibi, cep telefonu, kredi kartı gibi önerilere son derece açıktır.(2 )
Çocukların, kar amaçlı ve yetişkinler için tasarlanmış televizyon reklamlarının kötü etkilerinden korunması şardır. Televizyonda milyonlarca reklam izleyen çocuğun, eklentileri, tavırları, oyunları ve hatta aile ilişkilerinin değişmeyeceğini düşünmek olanaksızdır.
"Brandchild" olarak bilinen dünyanın sayılı marka dahilerinden Martin Lindstrom 'un yaptığı bir araştırmaya göre, sekiz-on dört yaşlarındaki çocukların oluşturduğu pazar 1.88 trilyon doları aştı. Örneğin; çocukların cep telefonu almak isteyen bir ebeveyn üzerinde yüzde 57 oranında etkili olduğu belirlenmiş durumda. Bu oranın zaman zaman yüzde 67 etkileme gücüne eriştiği de görülüyor. İlk kez reklamların ulaştığı bu hedef kitlede, etkilenme yaşı da akıl almaz ölçüde düşüyor. Lindstrom'a göre, etkilenme bir buçuk yaşında başlıyor.Beş yaşında çocuklar markaların bir bedeli olduğunu öğreniyor. Altı yaşında paranın farkını biliyor ve on yaşında da marka bilinci yerleşiyor. Her çocuk ünlü ve zengin olmak istiyor.
Ülkemizde yaklaşık 18 milyon çocuk ve genç var. Yüzde 28'in içinde sekiz-on beş yaş grubu çocuklar yüzde 19'luk paya sahip. Çocuk pazarı her geçen gün daha fazla şirketin ilgisini çekiyor. Yetişkinler için üretim ve satış yapan bir çok şirket, önceleri reyonlarında az yer ayırdıkları çocuk ürünlerinin çeşidini artırdı. Ardından ayrı bölümler açtı ve yeni koleksiyonlar sunmaya başladı. Son olarak yalnızca çocuklara yönelik marketler açılmaya başladı, çocuk ve anneye yönelik tekstil şirketleri hızla gelişti.Gelişen diğer bir sektör olan eğlencenin yanı sıra yetişkinler için üretim yapan şirketlerin çocuk ürünlerine yönelmesi de yine son yıllarda hızlandı.
( 3 )
Reklamlarda çocukların kullanılması önemli konulardan biridir. Burada reklamın amacı çok önemlidir. Çocuklara yönelik reklamlarda çocuklar ve bebekler görev almaktadır. Reklam şirketleri etkili reklam için bir çok tekniği kullanmaktadır. Önemli olan bu aşamada reklamlarda oynayan çocuğu psiko-sosyal sağlığıdır. Çocukları reklamlarda oynayan anne ve babaların çocukların psiko-sosyal sağlığına dikkat etmeli gerektiğinde profesyonel yardım almalıdırlar.
OLUMSUZ REKLAMLAR
1-Besin Sektörü ; bu sektörde yer alan özellikle tatlı maddelere ilişkin reklamlardır. Bu reklamların çocuklarımızın beslenmesini olumsuz şekilde etkilemektedir. Çikolatalar,tatlılar,gofret türleri vb yiyecekler çocuklarımızın beslenme alışkanlıklarını değiştirmekte özellikle fast-food türü beslenme modelinin yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Aileler ise çocuklarını mutlu ettiklerini düşünerek bu tür yerlere götürmektedirler. Son zamanlarda ülkemizde de obezite önemli bir sorun olarak görülmektedir. Bunda ise beslenme alışkanlıklarımızın değiştirilmesi çök önemlidir. Reklamlarda bunun önemli nedenlerindir.
2-Reklamlar bilinçsiz tüketimi artırmakta bu da çocuklarımızın erken yaşlarda hedefsiz bir tüketime yöneltmektedir. Anne ve babalar bu durum karşısında çaresiz kalmakta,çocuklarının tüketim alışkanlıklarının değişmesini engelleyememektedirler.
3-Reklamlar çocuklarımızın benciliğin artmasını körüklemektedir. Bu benciliğinin ileriki dönemlerde kişiliğine yerleşmesi söz konusudur. Anne ve babaların çocuklarının bu yönde taleplerini karşılayamama durumunda ise çocukların anne ve babalarının kendilerini sevmediğini düşünmesine neden olmakta bu da “duygu dengesini olumsuz etkilemektedir.
OLUMLU REKLAMLAR
Reklamlar hedef kitleye yönelik amaçları çok önemlidir. Bu bağlamda çocukların eğitim,sağlık,aile içi iletişim konularında bilinçlendirilmeye yönelik kampanyalar ilk akla gelenlerdir. Çocuk programları şeklinde hazırlanan reklamlar. Çocuk Müzikleri ve çocuğun dil gelişimine yardımcı olacak diyalogları söylenebilinir.
Sonuç olarak, Hedef kitlesi çocuk olan reklamların nasıl olması, çocukların reklamlarda nasıl yer alması gerektiği geçmişten günümüze hala tartışılmaktadır.Çocuklarla ilgili reklamlar olsun, reklamlarda çocukların yer alması olsun sıkı bir denetim altında olmalıdır. Anne babalar hem reklamlarla ilgili tavır almalı hem çocuklarını reklamlar konusunda aydınlatmalı, onları bilinçlendirmelidir. Asıl görevin RTÜK ve İlgili kamu yöneticilerine düştüğünü belirtmek gereklidir.
