Uzman SühaN
Administrator
Şafi mezhebine göre kredi kartıyla alışverişin hükmü nedir?
Kredi kartı ile yapılan mal ve hizmet alımları ve bunların bedellerinin tahsili ile ilgili işlemler, kefalet ve vekâlet konularına girmektedir.Kredi kartını veren kurumun, aralarında anlaşma bulunan kurumlardan kredi kartı ile satın alınan mal ve hizmet bedellerini ödemeyi üstlenme ve bu bedelleri onlar adına tahsil etme gibi hizmetler karşılığında, satış bedelinden, -aralarındaki anlaşmaya göre- belirli bir ücret alması caiz olduğu gibi kredi kartı hamillerinin bedelini süresi içinde ödemek üzere kredi kartı ile mal ve hizmet satın almaları da caizdir.
Borçlarını zamanında ödemeyerek, satın aldıkları mal ve hizmetin bedeli dışında, kredi kartını vermiş olan kuruma ödedikleri fazlalık ise faizdir. Çünkü bu fazlalıkta, ekonomik istikrarsızlıktan kaynaklanan enflasyon oranında paranın değer kaybı var ise de belirli bir miktarın tesbitiyle ilgili önceden -kredi kartını veren kurumla bu kartı kullanan müşteri arasında- bir sözleşme yapıldığı için, ödenen fazlalık faiz hükmüne girmektedir.
LEASİNG
Kira müddetinin bitiminde kiracının mülkiyetine geçmek üzere bir malın kiraya verilmesine leasing denmektedir. Örneğin otomobile ihtiyacı olan bir kişinin otomobil satan bir şahıs veya şirketten aylık 200 dolar taksitle bir otomobili beş yıllığına kiralaması ve taksitleri düzenli olarak ödemesi şartıyla kira müddetinin bitiminde otomobilin mülkiyetinin kiracıya devredilmesine leasing muamelesi denmektedir.
Kısaca "mülk edinmekle sonuçlanan kira akdi" diyebileceğimiz leasing muamelesi, kendi içinde bazı fıkhî sakıncalar bulundurmaktadır. Şöyle ki:
1. Kira müddetinin sonuna kadar kiracı bütün taksitleri düzenli ve tam olarak ödemezse kira sözleşmesi feshedilir ve kiralanan mal, sahibinin mülkiyetinde kalır. Kiracının ödemiş olduğu paralar da âdeta boşa gitmiş olur.
2. Kiralanan mal, kira müddetince sigorta ettirilir. Sigorta primlerini kiracı öder. Rizikonun gerçekleşmesi durumunda sigorta şirketinin ödeyeceği tazminatı, primleri ödemiş olan kiracı değil de malın mülkiyetini hâlâ elinde bulundurmakta olan sahibi alır.
Bu gibi sakıncaları taşıdığından dolayı leasing muamelesine sıcak bakmayan İslâm Fıkıh Kurulu şu alternatifleri ileri sürmüştür:
a) Leasing muamelesi yapmaktansa, müşteriden yeterince teminat alarak mal, taksitli olarak ona satılmalıdır.
b) Malı kiraya vermek. Kira taksitleri ödenip kira müddeti sona erdiğinde mal sahibinin kiracıya şu seçenekleri sunması uygun olur:
ba) Kira müddetinin uzatılması.
bb) Kira sözleşmesi sona erdirilip kiradaki malın sahibine iade edilmesi.
be) Kiralanan malın, kira müddetinin bitiminde piyasa fiyatıyla kiracıya satılması. (Zühaylî, el-Fıkhü'l-İslâmi, 7/5161-5162.)
TEMİNAT MEKTUBU
Bankaların müşterilerine kefil olduklarını bildiren yazılı belgelerine teminat mektubu denmektedir.
Müteşebbis kişi bir işi alacağı zaman bankadan aldığı bu mektubu bir güvence unsuru olarak iş verene verir ve böylece işe koyulur. İşi sözleşmedeki şartlara uygun olarak yapıp tamamladığında mektup, işleme konmadan sahibine iade edilir. İşi alan müteahhit, sözleşmedeki şartlara uymadığı takdirde iş veren bu mektubu devreye koyar ve uğradığı zararı karşılaması için mektubu veren bankaya müracaat eder.Teminat mektubunun üzerinde yazılı olan meblağ bankaya bazan yatırılmış bazan da yatırılmamış olur. Yatırılmış ise bu durumda mektubu veren banka, müteahhidin vekili; yatırılmamış ise kefili konumunda olur.Teminat mektubunun üzerinde yazılı olan meblağ bankaya yatırılmış ise mektubu veren bankanın, müteahhidin vekili konumunda olduğu için teminat mektubu karşılığında müteahitten ücret almasında sakınca yoktur. Çünkü vekâletin ücretsiz yapılması caiz olduğu gibi ücretli yapılması da caizdir.Teminat mektubu üzerinde yazılı olan meblağ bankaya yatırılmamış ise bu durumda banka, kendisine teminat mektubu verdiği müteahhidin kefili konumundadır. Kefaletin ücretle yapılması caiz olmadığından, bu durumda teminat mektubu karşılığında bankanın müteahhitten ücret alması caiz olmaz.
Borçlarını zamanında ödemeyerek, satın aldıkları mal ve hizmetin bedeli dışında, kredi kartını vermiş olan kuruma ödedikleri fazlalık ise faizdir. Çünkü bu fazlalıkta, ekonomik istikrarsızlıktan kaynaklanan enflasyon oranında paranın değer kaybı var ise de belirli bir miktarın tesbitiyle ilgili önceden -kredi kartını veren kurumla bu kartı kullanan müşteri arasında- bir sözleşme yapıldığı için, ödenen fazlalık faiz hükmüne girmektedir.
LEASİNG
Kira müddetinin bitiminde kiracının mülkiyetine geçmek üzere bir malın kiraya verilmesine leasing denmektedir. Örneğin otomobile ihtiyacı olan bir kişinin otomobil satan bir şahıs veya şirketten aylık 200 dolar taksitle bir otomobili beş yıllığına kiralaması ve taksitleri düzenli olarak ödemesi şartıyla kira müddetinin bitiminde otomobilin mülkiyetinin kiracıya devredilmesine leasing muamelesi denmektedir.
Kısaca "mülk edinmekle sonuçlanan kira akdi" diyebileceğimiz leasing muamelesi, kendi içinde bazı fıkhî sakıncalar bulundurmaktadır. Şöyle ki:
1. Kira müddetinin sonuna kadar kiracı bütün taksitleri düzenli ve tam olarak ödemezse kira sözleşmesi feshedilir ve kiralanan mal, sahibinin mülkiyetinde kalır. Kiracının ödemiş olduğu paralar da âdeta boşa gitmiş olur.
2. Kiralanan mal, kira müddetince sigorta ettirilir. Sigorta primlerini kiracı öder. Rizikonun gerçekleşmesi durumunda sigorta şirketinin ödeyeceği tazminatı, primleri ödemiş olan kiracı değil de malın mülkiyetini hâlâ elinde bulundurmakta olan sahibi alır.
Bu gibi sakıncaları taşıdığından dolayı leasing muamelesine sıcak bakmayan İslâm Fıkıh Kurulu şu alternatifleri ileri sürmüştür:
a) Leasing muamelesi yapmaktansa, müşteriden yeterince teminat alarak mal, taksitli olarak ona satılmalıdır.
b) Malı kiraya vermek. Kira taksitleri ödenip kira müddeti sona erdiğinde mal sahibinin kiracıya şu seçenekleri sunması uygun olur:
ba) Kira müddetinin uzatılması.
bb) Kira sözleşmesi sona erdirilip kiradaki malın sahibine iade edilmesi.
be) Kiralanan malın, kira müddetinin bitiminde piyasa fiyatıyla kiracıya satılması. (Zühaylî, el-Fıkhü'l-İslâmi, 7/5161-5162.)
TEMİNAT MEKTUBU
Bankaların müşterilerine kefil olduklarını bildiren yazılı belgelerine teminat mektubu denmektedir.
Müteşebbis kişi bir işi alacağı zaman bankadan aldığı bu mektubu bir güvence unsuru olarak iş verene verir ve böylece işe koyulur. İşi sözleşmedeki şartlara uygun olarak yapıp tamamladığında mektup, işleme konmadan sahibine iade edilir. İşi alan müteahhit, sözleşmedeki şartlara uymadığı takdirde iş veren bu mektubu devreye koyar ve uğradığı zararı karşılaması için mektubu veren bankaya müracaat eder.Teminat mektubunun üzerinde yazılı olan meblağ bankaya bazan yatırılmış bazan da yatırılmamış olur. Yatırılmış ise bu durumda mektubu veren banka, müteahhidin vekili; yatırılmamış ise kefili konumunda olur.Teminat mektubunun üzerinde yazılı olan meblağ bankaya yatırılmış ise mektubu veren bankanın, müteahhidin vekili konumunda olduğu için teminat mektubu karşılığında müteahitten ücret almasında sakınca yoktur. Çünkü vekâletin ücretsiz yapılması caiz olduğu gibi ücretli yapılması da caizdir.Teminat mektubu üzerinde yazılı olan meblağ bankaya yatırılmamış ise bu durumda banka, kendisine teminat mektubu verdiği müteahhidin kefili konumundadır. Kefaletin ücretle yapılması caiz olmadığından, bu durumda teminat mektubu karşılığında bankanın müteahhitten ücret alması caiz olmaz.
