Zamanın değişmesiyle hükümler de değişir ne demek?

Fıkıh Ve usul kitaplarında geçen meşhur bir kaide var: zamanın değişmesiyle hükümler de değişir. Bu sözden ne anlaşılması gerekir? Zamanın değişmesiyle İslam'ın hükmünün değişmesi söz konusu olabilir mi?

İslam'ın ana kaynakları dörttür: Kitap, Sünnet, İcma ve Kıyastır.

Kitaptan maksat Kuranı Kerimdir. Kuranı Kerim de herhangi bir meselenin hükmü belirtilmişse, O hükümle amel edilmesi kesinlik arzeder. O hükümden başkasına itibar edilmez.

Sünnet ise, Rasülullahın söz, fiil ve takriridir. Takririn manası huzurunda yapılmış veya söylenmiş her hangi bir şeye Rasülullahın müdahalede bulunmamasıdır.

İcma ise, herhangi bir asırda müctehid ve fakihlerin herhangi bir husus üzerine ittifakları kastedilmektedir.

Kıyasa gelince hakkında ayet, hadis ve icma gibi hükümlerin olmadığı herhangi bir meseleyi belirtilmiş bir meseleyle aralarındaki illet benzerlik bağlılık gibi nedenlerle benzeterek hüküm vermektir.

İslami hükümlere kaynak olan hususlar ve esaslar işte yukarda belirttiğimiz bu şeylerdir.

Ancak İslam dini bunlara ilaveten örf ve adetlere de yer vermektedir. Yani kuran ve sünnet de hükümü belirtilmemiş herhangi bir meselenin hükme bağlanmalarında Kuran ve sünnete muhalif olmayan örf ve adetlere müracaat edilir.


Dolayısıyla örf Ve adetle hükme bağlanan herhangi bir husus zaman geçipte örf ve adet değişirse o hüküm de değişir.

Mesela bir zamanlar avret olmamasına rağmen, örfe binaen erkeklerin başını açık gezmek çok çirkin ve kerih sayılmakta, hatta Şafi mezhebine göre fıska sebep olarak gösterilmekteydi. Ancak bugün değişen örfe göre baş açık gezmekte herhangi bir sakınca yoktur Ve fıska sebep teşkil etmez. Yine fulus ve kağıt paralar zekata tabi tutulmazken bugün bunlar da aynen altın Ve gümüşte olduğu gibi zekata tabi tutulmaktadır. Zamanın değişmesiyle hükümler değişir, sözünün manası yukarıda belirttiğimiz mânâlara hamledilebilir.

Yoksa maazallah, zamanın değişmesiyle Kuran ve Sünnetin hükmü değişiyor demek mümkün değildir.