Akıl gerilemesi
Organik ve bazı fonksiyonel psikozların akıl fonksiyonlarında yarattığı ilerleyici bir hasardır, öncelikle zekâ fonksiyonları etkilenir. Genel gerileme durumlarında da IQ (zekâ katsayısı) hastalıktan önceki temel düzeye göre düşme gösterir ve hafıza fonksiyonlarında hasar belirtileri açıkça görülebilir. Hastalıktan önceki zekâ (bkz.) bulguları genellikle mevcut olmadığından, halihazırdaki ve geçmişteki zekâ yeteneğinin ölçülmesi amacıyla birkaç test hazırlanmıştır. Örneğin, Wechsler cetvelindeki (bkz. WAIS) çeşitli alt-test puanları, yaş ilerledikçe düşmektedir. Oldukça, yetersiz bir gerileme indeksini hesaplamak için, bu «tutan» ve «tutmayan» puanlar karşılaştırılabilir. «Tutan» ve «tutmayan» puanlar arasındaki fark, yeni sorunlara uygulamak için mevcut «akışkan» zekâ ve geçmişteki öğrenimi yansıtan «billurlaşmış» zekâ arasındaki farkla ilgilidir. Bir kimsenin kelime bilgisi, onun «billurlaşmış» yeteneğinin iyi bir işaretidir. Babcock-Levy cetveli (bkz.) ve diğer bazı psikolojik gerileme testlerinde, kelime bilgisi puanıyla daha duyarlı olan «akışkan» zekâ puanlan karşılaştırılır. Bu yaklaşımın tehlikesi, bazı spesifik beyin hasarı tiplerinde verbal fonksiyonların etkilenmesidir. Spesifik bozukluk gösterebilen diğer fonksiyonlar ise hafıza, akıl fonksiyonlarıyla ilgili fonksiyonlardır. Mekân yeteneğini değerlendirmek için çeşitli çizgi testleri hazırlanmıştır. Öğrenme yeteneği ise çok kere kelimelerin eşleştirildiği «çağrışımla eşleştirme» testleriyle ölçülür. Psikiyatrist, akıl durumunu muayene ederken, hastanın hayatıyla ilgili olarak anlattıklarından, sorulara verdiği cevaplardan ve çeşitli testler yoluyla performansını ölçerek, akıl gerilemesini değerlendirir. Bkz. Akıl muayenesi, Hafıza, Zangwill testi
