Yaratıcı Dramanın Yöntem Olarak Kullanılması
Yaratıcı drama,Türkiye'de batıda olduğu gibi değişik zamanlarda değişik tanımlarıyla eğitim sürecinde yer almıştır.1908'lerde tarihi temsiller adıyla gerçekleştirilen tiyatro etkinlikleri dramanın başlangıcı olarak görülebilir.Cumhuriyet döneminde 1926 tarihli İlkokul Programı'nda dramatizasyon sözcüğü ile karşılaşılmaktadır.1950'lerde ilkokullardan ortaokula değin yararlanılması gereken gösteriler drama etkinliklerinin bir bölümünü kapsar.1962'de Ortaokul Programı'nda dramayı temsil yoluyla canlandırma olarak görmekteyiz. 1965'de bir yöntem olarak derslerin öğretiminde ve 1968 İlkokul Programı'nda da dramatize etme sözcüğü ile karşılaşmaktayız.
1980'li yıllardan bugünlere ise yaratıcı drama çağdaş yaklaşımlarla ve bilimsel olarak ele alınmış,özellikle yüksek lisans ve doktora düzeyindeki tezlerle kuramsal olarak geliştirilmeye çalışılmıştır.Kuramsal çalışmaların yanı sıra seminerler,kurslar ve atölye etkinleriyle yaratıcı drama günümüz ilköğretim sürecinin önemli bir parçasını oluşturmuştur.
Eğitimde dramatizasyon,rol oynama,dramatize etme,eğitimde drama,gelişimsel drama,tiyatro,eğitbilimi,pedagojik oyun ve sonunda bugünkü yaygın kullanımı ile "Yaratıcı Drama" kimi zaman yöntem,kimi zaman alan ve kimi zaman da disiplin olarak ele alınan bir kavramdır.
Heatcote ve Herbert'e göre drama;sahneye çıkmadan ve bir oyunda rol yapmadan yaşam deneyimini genişletmek, O Neill'e göre düşgücünün alabildiğine genişletilebildiği bir alan,Nixon'a göre bir öğrenme yolu,San'a göreyaratıcı drama;önceden yazılmış hazır bir metin olmaksızın,katılımcıların kendi yaratıcı buluşları,özgün düşünceleri,öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluşturdukları eylem durumları,doğaçlama canlandırmalarıdır.
Yaratıcı dramanın bir yöntem olarak kullanılmasında eylem durumları ya da doğaçlama canlandırmalar derslerin üniteleri ve konularına koşut olarak düzenlenebilir.Bu düzenleme öğrencilere kazandırılması düşünülen hedef davranışların daha etkili biçimde öğretilmesine yardımcı olabilir.Alanyazında bu konuda yapılmış pek çok araştırma vardır.Araştırmalarda yaratıcı drama yönteminin etkililiği ile çeşitli örnekler yer almaktadır.Bu örneklerde yaratıcı dramanın derslerin ünite ve konularına koşut olarak belirlenen hedef-davranışlarıkazandırmanın yanı sıra,yaratıcılığı geliştirme,eleştirel düşünme yeteneği kazandırma,birlikte çalışma alışkanlığı oluşturma,kendine güven duyma ve karar verme becerilerini geliştirme,dil ve iletişim becerileri kazandırma,soyut kavramları ya da yaşantıları somutlaştırma gibi temel becerilerin geliştirilmesinde de önemli bir yeri olduğuna yer verilmiştir.
Yaratıcı drama çalışmaları sınıftaki tüm öğrencilerin katılımıyla sürdürülür.Katılımdan anlaşılması gereken,öğrencilerin birbiriyle ve küçük gruplarla tartışması,duygularını ve düşüncelerini paylaşması,eleştirme,yorum yapma gibi düşünsel becerilerini geliştirmesi demektir.Sözü edilen çalışmalarda,birbirinden biçim açısından farklılaşan ve her bir çalışmada biri.bir kaçı ya da tümünün yer aldığı aşamalar bulunur.Bu aşamalar Isınma,Oyun,Doğaçlama ve Oluşumlardır.
ISINMA:Yaratıcı drama yönteminin kullanılmasında ilk olarak yer verilen çalışmalardır.Bu aşamada öğrencilerin birbiriyle bir grup oluşturulmasına yönelik alıştırmalar vardır.Alıştırmalar tanışma ile başlar.Güven kazanma,uyum sağlama,beş duyuyu kullanma ve gözlem yetisini geliştirmeye yarayan etkinliklerle devam eder.
OYUN: Bu uygulama aşamasında belirlenmiş kurallar içinde özgürce oyun kurma ve bu oyunları geliştirme yer alır.Öğrencilerin bu konunun özelliklerine uygun olarak değişik oyunlar seçilebilir.Bu oyunlar kimi zaman sözcük dağarcığını,duyuları ya da dikkati geliştiren oyunlar olduğu gibi,kimi zaman da öykünmeye dayalı ya da yarışmalar içeren oyunlardır.
DOĞAÇLAMA: Yaygın kullanımıyla bir metne bağlı olmadan,içten geldiği gibi ve aniden gelişen durum olarak tanımlanan doğaçlama;yaratıcı dramada bireysel ve grup yaratıcılığının en çok ortaya çıktığı çalışmalardır.Bu çalışmalar daha az kesin olarak belirlenmiş bir süreci kapsar.Çünkü yazarak ya da kaydederek değil zihinde canlandırılarak yaşanır.Önceden ayrıntılar saptanmadığı için de özgün bir süreç olarak gerçekleşir.Doğaçlamaların ana kaynağı bireyin kendi yaşantısıdır.Bu nedenle katılımcıların kendilerini rahatça ortaya koyabildikleri ve bireysel olarak keyif aldıkları bir aşamadır.
OLUŞUM :Isınma çalışmalarıyla başlayan,oyunlarla sürdürülen,doğaçlamalarla geliştirilen sınıf etkinlerinde artık ulaşılması hedeflenen en son aşamaya gelinmiştir.Bu aşama oluşumlardır.Oluşumlarla anlatılmak istenen,sürecin özellikle önceden hiç belirlenmemiş bir çıkış noktasından başlamasıdır.Bu süreçte etkinliklerin nasıl gelişeceği ve nereye varacağı önceden belirlenemez.Sınıftaki çalışmaların beklenenden daha kapsamlı bir biçimde yaşanması ve belirlenenden daha uzun zaman alması bu aşamada yaratıcılık sürecinin işlemesi ile açıklanabilir.
Yaratıcı dramada buraya kadar sözü edilen yöntemlerin uygulanması sırasında önemli olan bir aşama da değerlendirmedir.Değerlendirme,öğrencilerin geçirdikleri yaşantıları beraberce yeniden gözden geçirmeleri anlamına gelir.Bu çalışmanın ardından tartışma açılması "ne yaşadınız?" "neler hissettiniz?","nerede güçlük çektiniz?" gibi soruların tartışılması katılımcıların bu soruları yanıtlaması öğretmenin bu süreci yönetmesi ve gerekiyorsa kendigözlemlerine de katılımcılarla paylaşması değerlendirmedir.
1980'li yıllardan bugünlere ise yaratıcı drama çağdaş yaklaşımlarla ve bilimsel olarak ele alınmış,özellikle yüksek lisans ve doktora düzeyindeki tezlerle kuramsal olarak geliştirilmeye çalışılmıştır.Kuramsal çalışmaların yanı sıra seminerler,kurslar ve atölye etkinleriyle yaratıcı drama günümüz ilköğretim sürecinin önemli bir parçasını oluşturmuştur.
Eğitimde dramatizasyon,rol oynama,dramatize etme,eğitimde drama,gelişimsel drama,tiyatro,eğitbilimi,pedagojik oyun ve sonunda bugünkü yaygın kullanımı ile "Yaratıcı Drama" kimi zaman yöntem,kimi zaman alan ve kimi zaman da disiplin olarak ele alınan bir kavramdır.
Heatcote ve Herbert'e göre drama;sahneye çıkmadan ve bir oyunda rol yapmadan yaşam deneyimini genişletmek, O Neill'e göre düşgücünün alabildiğine genişletilebildiği bir alan,Nixon'a göre bir öğrenme yolu,San'a göreyaratıcı drama;önceden yazılmış hazır bir metin olmaksızın,katılımcıların kendi yaratıcı buluşları,özgün düşünceleri,öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluşturdukları eylem durumları,doğaçlama canlandırmalarıdır.
Yaratıcı dramanın bir yöntem olarak kullanılmasında eylem durumları ya da doğaçlama canlandırmalar derslerin üniteleri ve konularına koşut olarak düzenlenebilir.Bu düzenleme öğrencilere kazandırılması düşünülen hedef davranışların daha etkili biçimde öğretilmesine yardımcı olabilir.Alanyazında bu konuda yapılmış pek çok araştırma vardır.Araştırmalarda yaratıcı drama yönteminin etkililiği ile çeşitli örnekler yer almaktadır.Bu örneklerde yaratıcı dramanın derslerin ünite ve konularına koşut olarak belirlenen hedef-davranışlarıkazandırmanın yanı sıra,yaratıcılığı geliştirme,eleştirel düşünme yeteneği kazandırma,birlikte çalışma alışkanlığı oluşturma,kendine güven duyma ve karar verme becerilerini geliştirme,dil ve iletişim becerileri kazandırma,soyut kavramları ya da yaşantıları somutlaştırma gibi temel becerilerin geliştirilmesinde de önemli bir yeri olduğuna yer verilmiştir.
Yaratıcı drama çalışmaları sınıftaki tüm öğrencilerin katılımıyla sürdürülür.Katılımdan anlaşılması gereken,öğrencilerin birbiriyle ve küçük gruplarla tartışması,duygularını ve düşüncelerini paylaşması,eleştirme,yorum yapma gibi düşünsel becerilerini geliştirmesi demektir.Sözü edilen çalışmalarda,birbirinden biçim açısından farklılaşan ve her bir çalışmada biri.bir kaçı ya da tümünün yer aldığı aşamalar bulunur.Bu aşamalar Isınma,Oyun,Doğaçlama ve Oluşumlardır.
ISINMA:Yaratıcı drama yönteminin kullanılmasında ilk olarak yer verilen çalışmalardır.Bu aşamada öğrencilerin birbiriyle bir grup oluşturulmasına yönelik alıştırmalar vardır.Alıştırmalar tanışma ile başlar.Güven kazanma,uyum sağlama,beş duyuyu kullanma ve gözlem yetisini geliştirmeye yarayan etkinliklerle devam eder.
OYUN: Bu uygulama aşamasında belirlenmiş kurallar içinde özgürce oyun kurma ve bu oyunları geliştirme yer alır.Öğrencilerin bu konunun özelliklerine uygun olarak değişik oyunlar seçilebilir.Bu oyunlar kimi zaman sözcük dağarcığını,duyuları ya da dikkati geliştiren oyunlar olduğu gibi,kimi zaman da öykünmeye dayalı ya da yarışmalar içeren oyunlardır.
DOĞAÇLAMA: Yaygın kullanımıyla bir metne bağlı olmadan,içten geldiği gibi ve aniden gelişen durum olarak tanımlanan doğaçlama;yaratıcı dramada bireysel ve grup yaratıcılığının en çok ortaya çıktığı çalışmalardır.Bu çalışmalar daha az kesin olarak belirlenmiş bir süreci kapsar.Çünkü yazarak ya da kaydederek değil zihinde canlandırılarak yaşanır.Önceden ayrıntılar saptanmadığı için de özgün bir süreç olarak gerçekleşir.Doğaçlamaların ana kaynağı bireyin kendi yaşantısıdır.Bu nedenle katılımcıların kendilerini rahatça ortaya koyabildikleri ve bireysel olarak keyif aldıkları bir aşamadır.
OLUŞUM :Isınma çalışmalarıyla başlayan,oyunlarla sürdürülen,doğaçlamalarla geliştirilen sınıf etkinlerinde artık ulaşılması hedeflenen en son aşamaya gelinmiştir.Bu aşama oluşumlardır.Oluşumlarla anlatılmak istenen,sürecin özellikle önceden hiç belirlenmemiş bir çıkış noktasından başlamasıdır.Bu süreçte etkinliklerin nasıl gelişeceği ve nereye varacağı önceden belirlenemez.Sınıftaki çalışmaların beklenenden daha kapsamlı bir biçimde yaşanması ve belirlenenden daha uzun zaman alması bu aşamada yaratıcılık sürecinin işlemesi ile açıklanabilir.
Yaratıcı dramada buraya kadar sözü edilen yöntemlerin uygulanması sırasında önemli olan bir aşama da değerlendirmedir.Değerlendirme,öğrencilerin geçirdikleri yaşantıları beraberce yeniden gözden geçirmeleri anlamına gelir.Bu çalışmanın ardından tartışma açılması "ne yaşadınız?" "neler hissettiniz?","nerede güçlük çektiniz?" gibi soruların tartışılması katılımcıların bu soruları yanıtlaması öğretmenin bu süreci yönetmesi ve gerekiyorsa kendigözlemlerine de katılımcılarla paylaşması değerlendirmedir.
