Dikkat! Kızınızda Dikkat Eksikliği olabilir!
Kızınızın okul başarısızlığı veya sosyal ilişkilerde yaşadığı zorlukların altında gözden kaçan bir dikkat eksikliği sorunu olabilir... Kız çocuklarda aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışların olmayışı, dikkat eksikliği sorununun gözden kaçmasına neden olabiliyor...
Etrafa rahatsızlık verme boyutuna varan aşırı hareketlilikleri ve dürtüsel davranışları ile hiperaktif çocuklar özellikle de okula başladıklarında kolaylıkla fark edilir... Çoğunlukla da bu durum erkek çocuklarda görülür. Ancak madalyonun bir yüzü daha var!
Gayet sessiz, ders başarısı idare edecek düzeyde ve rahatsızlık verici davranışları olmayan çocuklarda da dikkat eksikliği söz konusu olabilir... Özellikle kız çocuklarda aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışların olmayışı, dikkat eksikliği sorununun gözden kaçmasına neden olabiliyor...
Kız çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) genellikle gözden kaçtığını, bunun da tedavi açısından çok değerli zamanların yitirilmesine neden olduğunu vurgulayarak; aileleri kız çocuklardaki olası dikkat eksikliği sorunlarına dikkat etmeleri konusunda uyaran Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Doç. Dr. Ayten Erdoğan şu bilgileri verdi:
Kızlarla erkekler arasında DEHB açısından ne fark var?
Aşırı hareketlilik, dürtüsel davranışlar, dikkatini toplayamama gibi belirgin davranışlarından dolayı erkek çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) kolaylıkla saptanır. Bunun nedeni erkek çocuklarda DEHB’nin kombine tipinin görülme olasılığının daha yüksek olmasıdır. DEHB’nin bu tipinde aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlar ile dikkat eksikliği bir arada bulunur ve dolayısıyla bu çocukların durumunun fark edilmesi kolaydır. Buna karşın kızlarda yıkıcı davranışlardan ziyade katılım ve odaklanma zorluğu ile kendini gösteren dikkat eksikliğinin ağır bastığı tip daha yaygın görülür.
Kızlarda sorun daha mı zor saptanıyor?
Aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlar olmadığından kızlar sınıfın geri kalanına pek rahatsızlık vermez ve bu da DEHB tanısı konulmasını ve uygun tedavinin başlanmasını geciktirir. DEHB tanısı alan erkek çocukların sayısı kızların yaklaşık 3 katı düzeyindedir. Ayrıca kızlarda tanı koyulma yaşı da erkeklere kıyasla oldukça yüksektir. Çeşitli veriler erkek çocuklarda tanı koyulma yaşının ortalama 7, kızlarda ise 12 olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla kızlar yardım alabilecekleri çok kritik yılları kaybetmiş oluyorlar.
Bu durum kızlarda ilave psikolojik sorunlara da neden oluyor mu?
DEHB olan kızların çoğu okulun ilk yıllarında fark edilmez ancak ortaokul ve lise yıllarında sorunları belirginleşmeye başlar. Sosyal ilişkiler ve organize olma, planlama, hafıza ve bağımsız çalışma gereksinimleri arttıkça psikolojik sorunları da belirginleşir. Bu nedenle DEHB’ndan kaynaklanan sorunlar arkadaş ilişkilerinin büyük önem kazandığı ergenlik döneminde yoğunlaşır. Araştırmalar DEHB olan ergenlik öncesi çağ ve ergenlik çağındaki kızlarda depresyon ve anksiyetenin DEHB olmayan kızlara nazaran çok daha yaygın görüldüğünü gösteriyor. Ergenlik zaten tüm genç kızların yaşamına yeni zorluklar getirir ancak gerek sosyal gerekse akademik baskılarla uğraşmak zorunda kalan DEHB olan kızlarda psikolojik sorunların görülme olasılığı yükselir.
Araştırmalar DEBH olan ergen kızların çeşitli psikolojik sorunları yaşama riskinin oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Örneğin yaşları 12-17 arasında değişen DEHB olan ergen kızlar üzerinde yapılan bir araştırmada bu kızlarda DEHB sorunu olmayan kızlara kıyasla depresyon, anksiyete bozuklukları ve davranım bozukluklarının görülme oranının çok daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Ayrıca çok sayıda DEHB olan ergen kızla yapılan beş yıllık izleme çalışmasında, DEHB ile bağlantılı sorunların ergenlik çağında da devam etmesinin yanında, bu dönemde yeni sorunların da eklendiği belirlendi. Örneğin akademik performansla ilgili sorunlar, yeme bozuklukları, arkadaş ve öğretmen ilişkilerinde sorunlar ve organize olma becerilerine ilişkin sorunlar DEHB olan kızlarda çok daha yaygın görüldü. Ayrıca DEBH sorunu olan kızlarda hafif depresyon ve madde istismarı gibi riskli davranışlarda bulunma olasılığının da daha fazla olduğu görüldü.
Öğretmenler sınıf içinde hangi belirtilere dikkat etmeli?
Öğretmenler konsantrasyon zayıflığı, odaklanma güçlüğü, dağınıklık (çok dağınık çanta, ödevlerin ve okul malzemelerinin sürekli kaybedilmesi gibi) ve unutkanlık (ödevlerin teslimi ya da ödevlerin eve götürülmesinin sürekli unutulması gibi) gibi DEHB’nun daha çok kızlarda görülen belirtileri konusunda dikkatli olmalılar. Diğer olası belirtilerden bazıları da hiç durmadan konuşma, çevresindekilere patronluk taslama, başkalarının sözünü veya yapmakta olduğu şeyi kesme, sosyal ipuçlarını algılamada yavaşlık ve çok aşamalı yönergelerde dikkatini toplamakta ve sürdürmekte zorlanma olabilmektedir.
Anne-babalara tavsiyeleriniz nelerdir?
Anne-baba olarak kızınızın doğru ve hızlı bir şekilde tanısının koyulması ve en etkin biçimde tedavi edilmesini sağlamak birincil görevinizdir. Tedavide ilaçlarla birlikte davranış terapisi de uygulanır. Özellikle depresyon, anksiyete (kaygı) bozukluğu ve diğer bozuklukların ortaya çıkabileceği ergenlik döneminde kızınızın ruh sağlığına çok daha fazla dikkat göstermelisiniz. Elbette tedavide bu gibi sorunlara yönelik girişimler de uygulanmalı.
Buna ilave olarak kızınızın özgüveninin gelişmesi için akademik alanda, el sanatları, görsel sanatlar, müzik veya spor gibi alanlardaki özel yeteneklerini keşfetmesi ve geliştirmesinde yardımcı olabilirsiniz.
Ancak tedavi planının uygulanmasında kızınıza yardımcı olurken, ergenlerin olağan bağımsızlık gereksinimini göz ardı etmemeli ve kızınıza uygun ölçüde bağımsız hareket etme olanaklarını da sağlamalısınız.
Son olarak, durumun saptanması ve uygun tedavilerin uygulanması ile DEHB sorunu olan kızların da sağlıklı ve verimli bir yaşam beklentisine sahip olma şansının son derece yüksek olduğunu unutmamalısınız.
Etrafa rahatsızlık verme boyutuna varan aşırı hareketlilikleri ve dürtüsel davranışları ile hiperaktif çocuklar özellikle de okula başladıklarında kolaylıkla fark edilir... Çoğunlukla da bu durum erkek çocuklarda görülür. Ancak madalyonun bir yüzü daha var!
Gayet sessiz, ders başarısı idare edecek düzeyde ve rahatsızlık verici davranışları olmayan çocuklarda da dikkat eksikliği söz konusu olabilir... Özellikle kız çocuklarda aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışların olmayışı, dikkat eksikliği sorununun gözden kaçmasına neden olabiliyor...
Kız çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) genellikle gözden kaçtığını, bunun da tedavi açısından çok değerli zamanların yitirilmesine neden olduğunu vurgulayarak; aileleri kız çocuklardaki olası dikkat eksikliği sorunlarına dikkat etmeleri konusunda uyaran Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Doç. Dr. Ayten Erdoğan şu bilgileri verdi:
Kızlarla erkekler arasında DEHB açısından ne fark var?
Aşırı hareketlilik, dürtüsel davranışlar, dikkatini toplayamama gibi belirgin davranışlarından dolayı erkek çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) kolaylıkla saptanır. Bunun nedeni erkek çocuklarda DEHB’nin kombine tipinin görülme olasılığının daha yüksek olmasıdır. DEHB’nin bu tipinde aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlar ile dikkat eksikliği bir arada bulunur ve dolayısıyla bu çocukların durumunun fark edilmesi kolaydır. Buna karşın kızlarda yıkıcı davranışlardan ziyade katılım ve odaklanma zorluğu ile kendini gösteren dikkat eksikliğinin ağır bastığı tip daha yaygın görülür.
Kızlarda sorun daha mı zor saptanıyor?
Aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlar olmadığından kızlar sınıfın geri kalanına pek rahatsızlık vermez ve bu da DEHB tanısı konulmasını ve uygun tedavinin başlanmasını geciktirir. DEHB tanısı alan erkek çocukların sayısı kızların yaklaşık 3 katı düzeyindedir. Ayrıca kızlarda tanı koyulma yaşı da erkeklere kıyasla oldukça yüksektir. Çeşitli veriler erkek çocuklarda tanı koyulma yaşının ortalama 7, kızlarda ise 12 olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla kızlar yardım alabilecekleri çok kritik yılları kaybetmiş oluyorlar.
Bu durum kızlarda ilave psikolojik sorunlara da neden oluyor mu?
DEHB olan kızların çoğu okulun ilk yıllarında fark edilmez ancak ortaokul ve lise yıllarında sorunları belirginleşmeye başlar. Sosyal ilişkiler ve organize olma, planlama, hafıza ve bağımsız çalışma gereksinimleri arttıkça psikolojik sorunları da belirginleşir. Bu nedenle DEHB’ndan kaynaklanan sorunlar arkadaş ilişkilerinin büyük önem kazandığı ergenlik döneminde yoğunlaşır. Araştırmalar DEHB olan ergenlik öncesi çağ ve ergenlik çağındaki kızlarda depresyon ve anksiyetenin DEHB olmayan kızlara nazaran çok daha yaygın görüldüğünü gösteriyor. Ergenlik zaten tüm genç kızların yaşamına yeni zorluklar getirir ancak gerek sosyal gerekse akademik baskılarla uğraşmak zorunda kalan DEHB olan kızlarda psikolojik sorunların görülme olasılığı yükselir.
Araştırmalar DEBH olan ergen kızların çeşitli psikolojik sorunları yaşama riskinin oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Örneğin yaşları 12-17 arasında değişen DEHB olan ergen kızlar üzerinde yapılan bir araştırmada bu kızlarda DEHB sorunu olmayan kızlara kıyasla depresyon, anksiyete bozuklukları ve davranım bozukluklarının görülme oranının çok daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Ayrıca çok sayıda DEHB olan ergen kızla yapılan beş yıllık izleme çalışmasında, DEHB ile bağlantılı sorunların ergenlik çağında da devam etmesinin yanında, bu dönemde yeni sorunların da eklendiği belirlendi. Örneğin akademik performansla ilgili sorunlar, yeme bozuklukları, arkadaş ve öğretmen ilişkilerinde sorunlar ve organize olma becerilerine ilişkin sorunlar DEHB olan kızlarda çok daha yaygın görüldü. Ayrıca DEBH sorunu olan kızlarda hafif depresyon ve madde istismarı gibi riskli davranışlarda bulunma olasılığının da daha fazla olduğu görüldü.
Öğretmenler sınıf içinde hangi belirtilere dikkat etmeli?
Öğretmenler konsantrasyon zayıflığı, odaklanma güçlüğü, dağınıklık (çok dağınık çanta, ödevlerin ve okul malzemelerinin sürekli kaybedilmesi gibi) ve unutkanlık (ödevlerin teslimi ya da ödevlerin eve götürülmesinin sürekli unutulması gibi) gibi DEHB’nun daha çok kızlarda görülen belirtileri konusunda dikkatli olmalılar. Diğer olası belirtilerden bazıları da hiç durmadan konuşma, çevresindekilere patronluk taslama, başkalarının sözünü veya yapmakta olduğu şeyi kesme, sosyal ipuçlarını algılamada yavaşlık ve çok aşamalı yönergelerde dikkatini toplamakta ve sürdürmekte zorlanma olabilmektedir.
Anne-babalara tavsiyeleriniz nelerdir?
Anne-baba olarak kızınızın doğru ve hızlı bir şekilde tanısının koyulması ve en etkin biçimde tedavi edilmesini sağlamak birincil görevinizdir. Tedavide ilaçlarla birlikte davranış terapisi de uygulanır. Özellikle depresyon, anksiyete (kaygı) bozukluğu ve diğer bozuklukların ortaya çıkabileceği ergenlik döneminde kızınızın ruh sağlığına çok daha fazla dikkat göstermelisiniz. Elbette tedavide bu gibi sorunlara yönelik girişimler de uygulanmalı.
Buna ilave olarak kızınızın özgüveninin gelişmesi için akademik alanda, el sanatları, görsel sanatlar, müzik veya spor gibi alanlardaki özel yeteneklerini keşfetmesi ve geliştirmesinde yardımcı olabilirsiniz.
Ancak tedavi planının uygulanmasında kızınıza yardımcı olurken, ergenlerin olağan bağımsızlık gereksinimini göz ardı etmemeli ve kızınıza uygun ölçüde bağımsız hareket etme olanaklarını da sağlamalısınız.
Son olarak, durumun saptanması ve uygun tedavilerin uygulanması ile DEHB sorunu olan kızların da sağlıklı ve verimli bir yaşam beklentisine sahip olma şansının son derece yüksek olduğunu unutmamalısınız.
