Uzman SühaN
Administrator
Eksüdalı kalp nedenleri ve tedavisi
Akut kalp dış zarı iltihabı, kalbi saran ve çok mce iki katmandan oluşan kalp dış zarının akut iltihabıdır. İki katman arasında bir boşluk vardır. Buna kalp dış zan boşluğu denir. Birbirine yapışık gibi duran katmanlan, yüzeylerini nemli tutan çok az miktardaki bir sıvı ayırır. Bu sıvının varlığı kalbin kasılma ve gevşeme hareketleri sırasında katman-lann birbirleri üzerinde kolayca kaya-bilmelerini sağlar. Akut kalp dış zarı iltihabında, iki katman arasında belirgin miktarda sıvı birikmesi kalbin çalışmasını önemli ölçüde engeller. Bunun sonucunda eksüdalı kalp dış zan iltihabı tablosu gelişir. Bazı olgularda, kalp dış zan iltihabı katmanlar arasında sıvı artışı oluşmadan ortaya çıkar. Buna kuru kalp dış zan iltihabı denir.
Nedenleri
Kalp dış zan iltihabı değişik hastalıkların gidişi sırasında ortaya çıkabilir. Ama en çok römatizmal ateş ve ikincil olarak verem sırasında görülür. Akut eklem romatizmasında kalpteki bozukluk genellikle kalp dış zanyla sınırlı kalmaz; bütün kalbe yayılır. Beklenmedik bir biçimde başlar, birlikte akut eklem romatizmasının başka belirtilen ve yaygın eklem ağnlan görülür.
Vereme bağlı kalp dış zan iltihabı ise genellikle akciğer zan iltihabıyla birlikte görülür. Verem mikrobu (Koch basili) doğrudan kalbe yerleşmez, ama her zaman bir enfeksiyon odağından kana karışıp kalp yoluyla vücuda yayılır. Söz konusu olgularda hastalık sinsice başlar ve yavaş ilerler. Bu durumda kalp yeni koşullara uyum sağlayabilir. Böylece aniden gelişen olgularda hastanın ölümüne neden olabilecek akut kalp yetmezliği tablosu ortaya çıkmaz Kalp dış zan iltihabı virüs ya da bakteri kökenli başka enfeksiyon hastalıklarının bir komplikasyonu olarak da gelişebilir. Bunlar arasında, akciğer iltihabı, bronş-akciğer iltihabı, loğusalık humması, yılancık, osteomiyelit (kemik iltihabı), beyin zan iltihabı, bruselloz sayılabilir.
Zehirleyici ve tahriş edici etkenler de enfeksiyon etkenleri gibi kalp dış zan iltihabına yol açabilir; enfeksiyon kökenli olmadıkları için aseptik kalp dış zan iltihabı adı verilen bu hastalıkların başlıcalan şunlardır:
• Üremik kalp dış zan iltihabı. Kandaki azot düzeyini belirgin biçimde yükselten böbrek hastalıklan sırasında ortaya çıkar (kronik böbrek iltihabı, nefroskle-roz[böbrek dokusunun sertleşmesi], po-Hkistik böbrek).
• Epistenokardiyak kalp dış zan iltihabı. Kalp dış zarına en yakın kalp kası katmanına yerleşen kalp enfarktüsü olgularında görülür.
• Lenfosarkom ya da lenfogranülom gibi mediyastin (göğsün merkezinde iki akciğer arasındaki boşluk) tümörlerinin yayılmasına bağlı kalp dış zan iltihabıdır.
• Işın kalp dış zan iltihabı. Göğüs boşlu-ğundaki organlarda görülen hastalıklann (tiroit bezinin aşın çalışması, lenfogranülom, meme ya da yemek borusu tü-moru vb) ışınla tedavisi sırasında gelişir. Virüse bağlı olduğu sanılan ama kökeni hâlâ tam olarak bilinemeyen iyi huylu akut kalp dış zan iltihabı ise daha çok gençlerde, özellikle erkeklerde görülür. Genellikle bir solunum yolu enfeksiyonu (farenjit [yutak iltihabı], tra-keit [soluk borusu iltihabı] vb) sonrasında ortaya çıkar.
KURU KALP DIŞ ZARI İLTİHABI
Kalp dış zan katmanlan arasında sıvı oluşmadan gelişen iltihaba “kuru kalp dış zan iltihabı” adı verilir.
Belirtileri
Kuru kalp dış zan iltihabı ani ve şiddetli bir yüksek ateş, genel kırıklık, kalp bölgesinde güçlü bir ağn ve solunum güçlüğü (dispne) ile ya da yavaş gelişen hafif belirtilerle ortaya çıkar; bazı olgularda fark edilmediği de olur. Başlıca üç belirti gözlenir:
• Ağn. Şiddeti ve tipi değişkendir; hafif ya da akciğer zan iltihabı (plörezi) ve anjina pektoristeki gibi batıcı ve şiddetli olabilir.
• Ateş. Süreklidir, yalnız üremik kalp dış zan iltihabında görülmez, şiddeti değişirse de genellikle yüksektir (39°Cden fazla).
• Kalp dış zarında sürtünme sesi. Bazen kalbin üzerine el konarak yapılan
3e bile fark edilir; kalp dış zarının ilti-haplanmasıyla kaygan yüzeyini yitirerek pürtüklü bir yapı edinen katmanlar arasındaki sürtünme sonucunda ortaya çıkar. Daha seyrek belirtiler ise, yüzeyel solunum biçiminde ortaya çıkan nefes darlığı, sıkıntı ve basmç duygusudur; genellikle göğüs kafesinin ağrıya karşı içgüdüsel olarak hareketsizleşmesine bağlıdır. Daha seyrek olarak kalp kası ya da diyaframın birlikte bozulması ya da solunum hareketlerini denetleyen vagus sinirinin zedelenmesi sonucunda gelişebilir; ayrıca hırıltılı öksürük, hıçkırık, kusma; yutma güçlüğü de görülebilir.
EKSÜDALI KALP * DIŞ ZARI İLTİHABI
Eksüdalı kalp dış zarı iltihabı, kalp dış zarı iltihaplarının en önemlisidir. Belirtilerin hepsi iltihaplı katmanlar arasındaki küçük damarlardan kan plazmasına benzer bir sıvının (eksüda) sızarak kalp dı§ zan boşluğunda birikmesi sonucunda ortaya çıkar.
Kalp Üzerindeki Etkileri
İlk olarak kalp fizyolojisinin bir Özelliğinden söz etmek gerekir. Kalbin hacmi kasılma evresinde küçülür, gevşeme ve yeniden dolma evresinde ise büyür. Kalbin işlevini düzenli yapabilmesi için zorunlu olan bu hacim değişiklikleri kalp dış zarının esnekliği sayesinde gerçekleşir. Kalp dış zarı katmanları arasında sıvı birikmesi durumunda bütün bu süreç etkilenir. Gerilen katmanların esnekliği önemli ölçüde azalır. Böylece kalp esneyemez ve katı duvarlarla çevrilir. Kalbin gevşeme evresinde genişlemesi engellenir ve karıncıkların kulakçıklardan gelen kanla dolması sınırlanır. Kalp bu koşullarda hacmi değişmek-sizin kasılıp gevşer. Bu durumun en önemli sonucu her gevşemede kalbe giren kanın azalması, doğal olarak her kasılmada da kalpten çıkan kan miktarının aynı oranda azalmasıdır. Öte yandan vücut dokuları sınırlı miktarda kan gelmesine uyum sağlayamaz. Dokulara daha çcfe. kaça giteMai için Vslp utun “razı mUa. İşte kalp dış zan iltihabının belirtisi olan kalp atım hızı artışı (taşikardi) böyle oluşur. Kasılma sırasında vücuda pompalanan kan miktarının azalmasıyla birlikte büyük tansiyonun da düştüğü görülür.
Hastalığın kalp-dolaşım sistemindeki bir başka sonucu da toplardamarlar basıncının normalin çok altında olmasıdır; kalbin itici gücü karim atardamarlar boyunca ilerlemesi ve kılcal damar engelini aşması sırasında tükenir. Kılcal damar düzeyinde kan ile dokular arasında değişim gerçekleşir, burada damar boşluğu çok küçük, dolayısıyla direnç çok yüksektir. Kanın toplardamarlarda ilerlemesi için gerekli olan itici güç de çok sınırlıdır. Kan kalbe yaklaştıkça itici güç daha da azalarak, toplardamar sisteminin kalbe varış noktası olan sağ kulakçıkta basınç sıfıra yakın bir düzeye ve nefes alma sırasında sıfırın altına düşer. Bu olay çok önemlidir; çünkü kulakçık basıncının sıfırın altına düşmesi, toplardamarda bir çeşit girdap oluşturarak kanın kalbe girişini hızlandırır.
Kulakçıklardaki kan basıncı kalp dış zarına kan dolması sırasında değişir. Bu değişim kas kitlesi az olan kulakçık duvarlarını dışardan baskıya uğratır. Böylece kulakçık basıncı artar. Kan kulakçığa dolabilmek için bu engeli aşmak zorcıııûaûır ve itme gücünü artırması gerekir. Bu gücün toplardamar sistemi dışından sağlanması olanaksızdır, damar sistemi içinde itici güç yaratmak için çevrel toplardamarların yeterince gelişmiş olan kas katmam kasılarak duvar gerginliğini artırır ve kanı daha büyük bir güçle kalbe doğru iter. Böylece toplardamar basıncı yükselir, ama kanın dolaşım hızı, toplardamar sistemi kulakçığın yüksek basıncını aşmcaya değin değişmez.
Kanın dolaşım hızının azalması, çevrel toplardamarlarda belirgin bir kan göllenmesine yol açar; bunun sonucunda bacaklarda ödem (şişlik), karın boşluğunda sıvı birikimi (assit) ve kalp yetmezliği tablosu ortaya çıkar
Bu acil tablonun en çok etkilediği organ karaciğerdir. Karaciğerdeki kan dolaşımı, çeşitli özellikleriyle öbür or-ganlannkinden farklıdır. En önemlisi vücudun öbür bütün organlarına atardamar kanı girip toplardamar kam çıkarken, karaciğere karaciğer atardamarı ile gelen atardamar kanından daha çok kapı toplardamarı ile toplardamar kanı gelir. Karaciğerden çıkan kanın ilerlemesinde, olağan koşullarda toplardamar kanının ilerlemesini sağlayan kalbin itici gücünün önemi çok azdır, oysa daha önce sözü edilen kalbin girdap etkisi bu açıdan ^belirleyici önem taşır. Kalp dış zan iltihabı hastalarında, sağ kulakçıkta oluşan yüksek basınç nedeniyle bu etkinin azalmış olması karaciğerde kan gÖUenmesi-ne yol açar. Eksüdalı kalp dış zan iltihabının en Önemli belirtilerinden biri olan büyümüş, ağnlı, kanla dolu ve göllenen kanın birikmesiyle gerilmiş bir karaciğer bu süreç sonucunda ortaya çıkar.
Belirtileri
Akut kalp dış zan iltihabının kuru evresinin ardından hızla eksüdalı evre gelir. Bu aşamada kalp dış zarının iki yaprak-Çiğı arasında sıvı birikir, bu sıvının hacmi birkaç santimetre küpten iki litreye kadar değişebilir.
Sıvı birikimi hızlı geliştiğinde, hastalık belirtileri gürültülü bir biçimde ortaya çıkar; sıvı miktarı çok fazla olmasa da hasta çok acı çeker: Yüzü acı çeken, morarmış ya da soluk bir görünüm alır; soğuk soğuk terler, gözleri dışarı fırlamıştır, belirgin ve sıkıntılı nefes darlığı (dispne) ortaya çıkar. Hasta bu nedenle her zaman öne eğilerek oturur, nabız hafiflemiştir, bazen duyulamaz; kalp bölgelinde şiddetli ağrılar vardır, bayılma eğilimi görülür. İltihap etkenine (verem, romatizma vb) bağlı olarak ateşin şiddeti ve süresi değişir. Kalbin boşalmasının engellenmesi sonucunda biriken kan nedeniyle boyun toplardamarlarında hastalığa özgü bir dolgunluk görülür.
Yavaş gelişen sıvı birikimi olgularında, kalp dış zarının yapısı iltihaplanmalar sonucunda yavaş yavaş değişir; sıvı basıncının aylara yayılabilen bir süre boyunca giderek artması zarın yapısını aşamalı olarak değiştirir. Kalp dış zarının aşamalı olarak genişlemesi nedeniyle, akut ve gürültülü belirtilere neden olmadan büyük oranlarda (iki litreye kadar) sıvı birikebilir. Hastalığın başlangıcında ağrı ve nefes darlığı gibi belirtiler çok hafiftir; dikkat çekmeye başladıklarında kalp dış zarında biriken sıvı zaten büyük oranlara ulaşmıştır
İncelemeler
Kalp dış zan iltihabı tanısı göğüs filmi ve ekokardiyografi ile konur.
Göğüs filmi ancak belli miktarda sıvı biriktikten sonra hastalığın belirlenmesine yardımcı olur; kuru kalp dış zarı iltihabı olgularında bu yöntemle sonuç
alınamaz. Ekokardiyografi ise en kesin ve güvenilir yöntemdir; az miktarda bile olsa, kalp dış zan sıvısının miktarının ve kalp hareketleri üzerindeki olası etkisinin değerlendirilmesini sağlar.
Kalp dış zan iltihabı tanısında çok yararlı olmayan kan tahlillerinin hastalık etkeninin ortaya konması açısından vazgeçilmez bir önemi vardır. Elektrokardiyografi, ekokardiyografi ile konan kalp dış zan iltihabı tanısını doğrular ve kalp kasındaki olası değişikliklerin de-netlenebilmesini sağlar.
Tanı
Akut olgularda bile kalp dış zarı iltihabının klinik tablosu hastahğa özgü değildir ve kalp enfarktüsü, akciğer zan iltihabı ya da bronş-akciğer iltihabı ile kolayca kanştınlabilir. Göğüs filmi ve özellikle ekokardiyografi kesin tam konmasını sağlar.
Kalp dış zan iltihabı bir başka hastalık sürecinde ortaya çıkmazsa hastalık etkenini belirlemek çok daha zordur.
Beklenen Gidişi (Prognoz)
Akut evre geçtikten sonra en büyük tehlike, iki kalp dış zan katmanının birbirine yapışması ve tek bir katman halinde kaynaşması (concretio cordis) ya da komşu dokularla aynşmaz bir kitle oluşturmasıdır (accretio cordis). Bu olgularda kalp hareketleri çok sınırlanır ve ancak bir cerrahi girişim kalbi bu sınırlanmadan kurtararak hastayı rahatiatabilir.
Tedavi
Kalp dış zan iltihabı romatizma ve verem gibi başka hastalıklar sonucunda geliştiğinden, tedavi özellikle birincil hastalığa yönelik olmalıdır. Yatak isti-rahati zorunludur, ağnlar genel ağn kesiciler ile hafifletilir. Bazı eksüdalı kalp dış zan iltihabı olgularında iğneyle kalp dış zan boşluğuna girip biriken sıvıyı almak gerekebilir.
KRONİK KALP DIŞ ZARI İLTİHABI
Kronik kalp dış zan iltihabı, kalp hareketlerinde ağır bozukluklara yol açan sert bağdokusu yapısında bir kabuğun oluşmasına bağlı bir hastalıktır. Seyrek olarak eksüdalı kalp dış zan iltihabı sonucunda da oluşur. Genellikle verem ya da bir romatizmal hastalık sonucu gelişir. Kalbin çevresinde bağdokusundan bir kabuğun oluşması kanncıklann daha az dolmasına neden olur, kalp atım hızı azalır, aynca toplardamar kanının kalbe dönüşü de engellenir.
Bu değişiklikler sonucunda klinik olarak büyük ve küçük tansiyon değerleri arasındaki fark azahr ve kalp atım hızı artar.
Kronik kalp dış zan iltihabı sonucunda kanın kalbe dönmesinin engellenmesi nedeniyle boyun toplardamar-lan şişer, karaciğer büyür, ayrıca morarma ile birlikte nefes darlığı gelişir. Bu olgularda yalnızca cerrahi tedavi uygulanır.
Nedenleri
Kalp dış zan iltihabı değişik hastalıkların gidişi sırasında ortaya çıkabilir. Ama en çok römatizmal ateş ve ikincil olarak verem sırasında görülür. Akut eklem romatizmasında kalpteki bozukluk genellikle kalp dış zanyla sınırlı kalmaz; bütün kalbe yayılır. Beklenmedik bir biçimde başlar, birlikte akut eklem romatizmasının başka belirtilen ve yaygın eklem ağnlan görülür.
Vereme bağlı kalp dış zan iltihabı ise genellikle akciğer zan iltihabıyla birlikte görülür. Verem mikrobu (Koch basili) doğrudan kalbe yerleşmez, ama her zaman bir enfeksiyon odağından kana karışıp kalp yoluyla vücuda yayılır. Söz konusu olgularda hastalık sinsice başlar ve yavaş ilerler. Bu durumda kalp yeni koşullara uyum sağlayabilir. Böylece aniden gelişen olgularda hastanın ölümüne neden olabilecek akut kalp yetmezliği tablosu ortaya çıkmaz Kalp dış zan iltihabı virüs ya da bakteri kökenli başka enfeksiyon hastalıklarının bir komplikasyonu olarak da gelişebilir. Bunlar arasında, akciğer iltihabı, bronş-akciğer iltihabı, loğusalık humması, yılancık, osteomiyelit (kemik iltihabı), beyin zan iltihabı, bruselloz sayılabilir.
Zehirleyici ve tahriş edici etkenler de enfeksiyon etkenleri gibi kalp dış zan iltihabına yol açabilir; enfeksiyon kökenli olmadıkları için aseptik kalp dış zan iltihabı adı verilen bu hastalıkların başlıcalan şunlardır:
• Üremik kalp dış zan iltihabı. Kandaki azot düzeyini belirgin biçimde yükselten böbrek hastalıklan sırasında ortaya çıkar (kronik böbrek iltihabı, nefroskle-roz[böbrek dokusunun sertleşmesi], po-Hkistik böbrek).
• Epistenokardiyak kalp dış zan iltihabı. Kalp dış zarına en yakın kalp kası katmanına yerleşen kalp enfarktüsü olgularında görülür.
• Lenfosarkom ya da lenfogranülom gibi mediyastin (göğsün merkezinde iki akciğer arasındaki boşluk) tümörlerinin yayılmasına bağlı kalp dış zan iltihabıdır.
• Işın kalp dış zan iltihabı. Göğüs boşlu-ğundaki organlarda görülen hastalıklann (tiroit bezinin aşın çalışması, lenfogranülom, meme ya da yemek borusu tü-moru vb) ışınla tedavisi sırasında gelişir. Virüse bağlı olduğu sanılan ama kökeni hâlâ tam olarak bilinemeyen iyi huylu akut kalp dış zan iltihabı ise daha çok gençlerde, özellikle erkeklerde görülür. Genellikle bir solunum yolu enfeksiyonu (farenjit [yutak iltihabı], tra-keit [soluk borusu iltihabı] vb) sonrasında ortaya çıkar.
KURU KALP DIŞ ZARI İLTİHABI
Kalp dış zan katmanlan arasında sıvı oluşmadan gelişen iltihaba “kuru kalp dış zan iltihabı” adı verilir.
Belirtileri
Kuru kalp dış zan iltihabı ani ve şiddetli bir yüksek ateş, genel kırıklık, kalp bölgesinde güçlü bir ağn ve solunum güçlüğü (dispne) ile ya da yavaş gelişen hafif belirtilerle ortaya çıkar; bazı olgularda fark edilmediği de olur. Başlıca üç belirti gözlenir:
• Ağn. Şiddeti ve tipi değişkendir; hafif ya da akciğer zan iltihabı (plörezi) ve anjina pektoristeki gibi batıcı ve şiddetli olabilir.
• Ateş. Süreklidir, yalnız üremik kalp dış zan iltihabında görülmez, şiddeti değişirse de genellikle yüksektir (39°Cden fazla).
• Kalp dış zarında sürtünme sesi. Bazen kalbin üzerine el konarak yapılan
3e bile fark edilir; kalp dış zarının ilti-haplanmasıyla kaygan yüzeyini yitirerek pürtüklü bir yapı edinen katmanlar arasındaki sürtünme sonucunda ortaya çıkar. Daha seyrek belirtiler ise, yüzeyel solunum biçiminde ortaya çıkan nefes darlığı, sıkıntı ve basmç duygusudur; genellikle göğüs kafesinin ağrıya karşı içgüdüsel olarak hareketsizleşmesine bağlıdır. Daha seyrek olarak kalp kası ya da diyaframın birlikte bozulması ya da solunum hareketlerini denetleyen vagus sinirinin zedelenmesi sonucunda gelişebilir; ayrıca hırıltılı öksürük, hıçkırık, kusma; yutma güçlüğü de görülebilir.
EKSÜDALI KALP * DIŞ ZARI İLTİHABI
Eksüdalı kalp dış zarı iltihabı, kalp dış zarı iltihaplarının en önemlisidir. Belirtilerin hepsi iltihaplı katmanlar arasındaki küçük damarlardan kan plazmasına benzer bir sıvının (eksüda) sızarak kalp dı§ zan boşluğunda birikmesi sonucunda ortaya çıkar.
Kalp Üzerindeki Etkileri
İlk olarak kalp fizyolojisinin bir Özelliğinden söz etmek gerekir. Kalbin hacmi kasılma evresinde küçülür, gevşeme ve yeniden dolma evresinde ise büyür. Kalbin işlevini düzenli yapabilmesi için zorunlu olan bu hacim değişiklikleri kalp dış zarının esnekliği sayesinde gerçekleşir. Kalp dış zarı katmanları arasında sıvı birikmesi durumunda bütün bu süreç etkilenir. Gerilen katmanların esnekliği önemli ölçüde azalır. Böylece kalp esneyemez ve katı duvarlarla çevrilir. Kalbin gevşeme evresinde genişlemesi engellenir ve karıncıkların kulakçıklardan gelen kanla dolması sınırlanır. Kalp bu koşullarda hacmi değişmek-sizin kasılıp gevşer. Bu durumun en önemli sonucu her gevşemede kalbe giren kanın azalması, doğal olarak her kasılmada da kalpten çıkan kan miktarının aynı oranda azalmasıdır. Öte yandan vücut dokuları sınırlı miktarda kan gelmesine uyum sağlayamaz. Dokulara daha çcfe. kaça giteMai için Vslp utun “razı mUa. İşte kalp dış zan iltihabının belirtisi olan kalp atım hızı artışı (taşikardi) böyle oluşur. Kasılma sırasında vücuda pompalanan kan miktarının azalmasıyla birlikte büyük tansiyonun da düştüğü görülür.
Hastalığın kalp-dolaşım sistemindeki bir başka sonucu da toplardamarlar basıncının normalin çok altında olmasıdır; kalbin itici gücü karim atardamarlar boyunca ilerlemesi ve kılcal damar engelini aşması sırasında tükenir. Kılcal damar düzeyinde kan ile dokular arasında değişim gerçekleşir, burada damar boşluğu çok küçük, dolayısıyla direnç çok yüksektir. Kanın toplardamarlarda ilerlemesi için gerekli olan itici güç de çok sınırlıdır. Kan kalbe yaklaştıkça itici güç daha da azalarak, toplardamar sisteminin kalbe varış noktası olan sağ kulakçıkta basınç sıfıra yakın bir düzeye ve nefes alma sırasında sıfırın altına düşer. Bu olay çok önemlidir; çünkü kulakçık basıncının sıfırın altına düşmesi, toplardamarda bir çeşit girdap oluşturarak kanın kalbe girişini hızlandırır.
Kulakçıklardaki kan basıncı kalp dış zarına kan dolması sırasında değişir. Bu değişim kas kitlesi az olan kulakçık duvarlarını dışardan baskıya uğratır. Böylece kulakçık basıncı artar. Kan kulakçığa dolabilmek için bu engeli aşmak zorcıııûaûır ve itme gücünü artırması gerekir. Bu gücün toplardamar sistemi dışından sağlanması olanaksızdır, damar sistemi içinde itici güç yaratmak için çevrel toplardamarların yeterince gelişmiş olan kas katmam kasılarak duvar gerginliğini artırır ve kanı daha büyük bir güçle kalbe doğru iter. Böylece toplardamar basıncı yükselir, ama kanın dolaşım hızı, toplardamar sistemi kulakçığın yüksek basıncını aşmcaya değin değişmez.
Kanın dolaşım hızının azalması, çevrel toplardamarlarda belirgin bir kan göllenmesine yol açar; bunun sonucunda bacaklarda ödem (şişlik), karın boşluğunda sıvı birikimi (assit) ve kalp yetmezliği tablosu ortaya çıkar
Bu acil tablonun en çok etkilediği organ karaciğerdir. Karaciğerdeki kan dolaşımı, çeşitli özellikleriyle öbür or-ganlannkinden farklıdır. En önemlisi vücudun öbür bütün organlarına atardamar kanı girip toplardamar kam çıkarken, karaciğere karaciğer atardamarı ile gelen atardamar kanından daha çok kapı toplardamarı ile toplardamar kanı gelir. Karaciğerden çıkan kanın ilerlemesinde, olağan koşullarda toplardamar kanının ilerlemesini sağlayan kalbin itici gücünün önemi çok azdır, oysa daha önce sözü edilen kalbin girdap etkisi bu açıdan ^belirleyici önem taşır. Kalp dış zan iltihabı hastalarında, sağ kulakçıkta oluşan yüksek basınç nedeniyle bu etkinin azalmış olması karaciğerde kan gÖUenmesi-ne yol açar. Eksüdalı kalp dış zan iltihabının en Önemli belirtilerinden biri olan büyümüş, ağnlı, kanla dolu ve göllenen kanın birikmesiyle gerilmiş bir karaciğer bu süreç sonucunda ortaya çıkar.
Belirtileri
Akut kalp dış zan iltihabının kuru evresinin ardından hızla eksüdalı evre gelir. Bu aşamada kalp dış zarının iki yaprak-Çiğı arasında sıvı birikir, bu sıvının hacmi birkaç santimetre küpten iki litreye kadar değişebilir.
Sıvı birikimi hızlı geliştiğinde, hastalık belirtileri gürültülü bir biçimde ortaya çıkar; sıvı miktarı çok fazla olmasa da hasta çok acı çeker: Yüzü acı çeken, morarmış ya da soluk bir görünüm alır; soğuk soğuk terler, gözleri dışarı fırlamıştır, belirgin ve sıkıntılı nefes darlığı (dispne) ortaya çıkar. Hasta bu nedenle her zaman öne eğilerek oturur, nabız hafiflemiştir, bazen duyulamaz; kalp bölgelinde şiddetli ağrılar vardır, bayılma eğilimi görülür. İltihap etkenine (verem, romatizma vb) bağlı olarak ateşin şiddeti ve süresi değişir. Kalbin boşalmasının engellenmesi sonucunda biriken kan nedeniyle boyun toplardamarlarında hastalığa özgü bir dolgunluk görülür.
Yavaş gelişen sıvı birikimi olgularında, kalp dış zarının yapısı iltihaplanmalar sonucunda yavaş yavaş değişir; sıvı basıncının aylara yayılabilen bir süre boyunca giderek artması zarın yapısını aşamalı olarak değiştirir. Kalp dış zarının aşamalı olarak genişlemesi nedeniyle, akut ve gürültülü belirtilere neden olmadan büyük oranlarda (iki litreye kadar) sıvı birikebilir. Hastalığın başlangıcında ağrı ve nefes darlığı gibi belirtiler çok hafiftir; dikkat çekmeye başladıklarında kalp dış zarında biriken sıvı zaten büyük oranlara ulaşmıştır
İncelemeler
Kalp dış zan iltihabı tanısı göğüs filmi ve ekokardiyografi ile konur.
Göğüs filmi ancak belli miktarda sıvı biriktikten sonra hastalığın belirlenmesine yardımcı olur; kuru kalp dış zarı iltihabı olgularında bu yöntemle sonuç
alınamaz. Ekokardiyografi ise en kesin ve güvenilir yöntemdir; az miktarda bile olsa, kalp dış zan sıvısının miktarının ve kalp hareketleri üzerindeki olası etkisinin değerlendirilmesini sağlar.
Kalp dış zan iltihabı tanısında çok yararlı olmayan kan tahlillerinin hastalık etkeninin ortaya konması açısından vazgeçilmez bir önemi vardır. Elektrokardiyografi, ekokardiyografi ile konan kalp dış zan iltihabı tanısını doğrular ve kalp kasındaki olası değişikliklerin de-netlenebilmesini sağlar.
Tanı
Akut olgularda bile kalp dış zarı iltihabının klinik tablosu hastahğa özgü değildir ve kalp enfarktüsü, akciğer zan iltihabı ya da bronş-akciğer iltihabı ile kolayca kanştınlabilir. Göğüs filmi ve özellikle ekokardiyografi kesin tam konmasını sağlar.
Kalp dış zan iltihabı bir başka hastalık sürecinde ortaya çıkmazsa hastalık etkenini belirlemek çok daha zordur.
Beklenen Gidişi (Prognoz)
Akut evre geçtikten sonra en büyük tehlike, iki kalp dış zan katmanının birbirine yapışması ve tek bir katman halinde kaynaşması (concretio cordis) ya da komşu dokularla aynşmaz bir kitle oluşturmasıdır (accretio cordis). Bu olgularda kalp hareketleri çok sınırlanır ve ancak bir cerrahi girişim kalbi bu sınırlanmadan kurtararak hastayı rahatiatabilir.
Tedavi
Kalp dış zan iltihabı romatizma ve verem gibi başka hastalıklar sonucunda geliştiğinden, tedavi özellikle birincil hastalığa yönelik olmalıdır. Yatak isti-rahati zorunludur, ağnlar genel ağn kesiciler ile hafifletilir. Bazı eksüdalı kalp dış zan iltihabı olgularında iğneyle kalp dış zan boşluğuna girip biriken sıvıyı almak gerekebilir.
KRONİK KALP DIŞ ZARI İLTİHABI
Kronik kalp dış zan iltihabı, kalp hareketlerinde ağır bozukluklara yol açan sert bağdokusu yapısında bir kabuğun oluşmasına bağlı bir hastalıktır. Seyrek olarak eksüdalı kalp dış zan iltihabı sonucunda da oluşur. Genellikle verem ya da bir romatizmal hastalık sonucu gelişir. Kalbin çevresinde bağdokusundan bir kabuğun oluşması kanncıklann daha az dolmasına neden olur, kalp atım hızı azalır, aynca toplardamar kanının kalbe dönüşü de engellenir.
Bu değişiklikler sonucunda klinik olarak büyük ve küçük tansiyon değerleri arasındaki fark azahr ve kalp atım hızı artar.
Kronik kalp dış zan iltihabı sonucunda kanın kalbe dönmesinin engellenmesi nedeniyle boyun toplardamar-lan şişer, karaciğer büyür, ayrıca morarma ile birlikte nefes darlığı gelişir. Bu olgularda yalnızca cerrahi tedavi uygulanır.
