Anıt ağaçlar'daki muhteşem hafıza
Anıt ağaçların "iklim arşivi" yaptığı ortaya çıktı. Türkiye'de varlığını yüzyıllardır sürdüren anıt ağaçların enine büyümeleri sırasında oluşan halkaların, ait oldukları yılın meteorolojik olaylarını da yansıttığı, iklim değişmelerine ilişkin bilgi içerdiği ortaya çıktı.
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Amenajmanı Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Asan, yaş, çap ve
boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan,
yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmişle günümüz,
günümüzle gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip
olan ağaçların ''anıt ağaç'' olarak adlandırıldığını kaydetti.
Türkiye'nin adeta bir ''anıt ağaç müzesi'' olduğunu ifade eden Asan,
Anadolu'da mistik, folklorik, tarihsel nedenlerle zarar görmeden varlığını
sürdüren pek çok anıt ağaç bulunduğunu, ancak bu ağaçların büyük bölümünün hala
bilimsel ölçütlerle tespit edilip, koruma altına alınmadığını ifade eden Asan,
anıt ağaçların en çok rastlanan türlerinin çam, çınar, sedir, ladin, ardıç ve
kestane olduğunu belirtti.
İKLİM ARŞİVİ
Asan, her birinin ayrı hikayeleri olan anıt ağaçların, tarihsel ve kültürel
önemlerinin yanı sıra, dendroklimatolojik (yıllık halka kalınlıkları) arşivler
olmalarından ötürü de bilimsel yönden büyük önem taşıdıklarına dikkati çekerek,
şöyle devam etti:
''Ağaçların enine büyümeleri sırasında oluşturdukları yıllık halkalar, ait
oldukları yılın meteorolojik olaylarını da yansıtıyor. Ağaçlarda, sıcak ve bol
yağışlı geçen yıllarda geniş halkalar, kurak geçen yıllarda ise dar halkalar
oluşur. Yüzyıllarca yaşamış bir ağacın yıllık halkalarında yapılan
dendrokronolojik gözlemler sonucunda, o yöreye ait periyodik iklim değişmelerine
ilişkin bilgi almak mümkün olmaktadır. Bu anlamda anıt ağaçlar doğa tarihini
aydınlatma ve geçmişi bilimsel olarak inceleme açısından büyük önem taşıyan
kaynaklardır.''
''ÇEVRE KİRLİLİĞİ TEHDİT EDİYOR''
Asan, günümüzde anıt ağaçların, çevre kirliliği, uygun olmayan çevre düzeni,
ulaşım sistemi, peyzaj planlamaları ve bilinçsiz insan zararlarının tehdidi
altında olduğunu vurgulayarak, şunları kaydetti:
''Ağaçsızlık ve bitki örtüsünün azalması sonucu ülkemizin kısa bir süre
içinde çöle dönüşeceğinin iddia edildiği günümüzde, anıt ağaçların toplum ve
birey üzerindeki duygusal etkileri de düşünülecek olursa, sahip olduğumuz bu
mirasın, doğa tarihi ve çevre korunması yönünden büyük anlam ve önem taşıdığını
görürüz
Araştırmalara göre Türkiye'deki anıt ağaçların en yaşlısı Antalya Güzelsu
beldesindeki sedir ağacı... Benim saptamam bu ağacın bin 300 yıllık olduğu. Çapı
en büyük ağaç İznik Çınarı, en uzun anıt ağaç ise 69 metre boyu ile Gümüşhane'nin
Torul ilçesi 'Örümcek Ormanı'ndaki bir ladin ağacıydı. Ancak şu anda yaşamıyor.
Halen yaşayan en uzun ağacımız yine aynı yerde 64 metre boyunda bir başka ladin.
İnsan ve doğanın tarihine tanıklık eden bu 'yeşil devler'in yok olmaması için
hızlı ve geniş çaplı çalışmalara acil olarak başlanması gerekiyor.''
alıntı
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Amenajmanı Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Asan, yaş, çap ve
boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan,
yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmişle günümüz,
günümüzle gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip
olan ağaçların ''anıt ağaç'' olarak adlandırıldığını kaydetti.
Türkiye'nin adeta bir ''anıt ağaç müzesi'' olduğunu ifade eden Asan,
Anadolu'da mistik, folklorik, tarihsel nedenlerle zarar görmeden varlığını
sürdüren pek çok anıt ağaç bulunduğunu, ancak bu ağaçların büyük bölümünün hala
bilimsel ölçütlerle tespit edilip, koruma altına alınmadığını ifade eden Asan,
anıt ağaçların en çok rastlanan türlerinin çam, çınar, sedir, ladin, ardıç ve
kestane olduğunu belirtti.
İKLİM ARŞİVİ
Asan, her birinin ayrı hikayeleri olan anıt ağaçların, tarihsel ve kültürel
önemlerinin yanı sıra, dendroklimatolojik (yıllık halka kalınlıkları) arşivler
olmalarından ötürü de bilimsel yönden büyük önem taşıdıklarına dikkati çekerek,
şöyle devam etti:
''Ağaçların enine büyümeleri sırasında oluşturdukları yıllık halkalar, ait
oldukları yılın meteorolojik olaylarını da yansıtıyor. Ağaçlarda, sıcak ve bol
yağışlı geçen yıllarda geniş halkalar, kurak geçen yıllarda ise dar halkalar
oluşur. Yüzyıllarca yaşamış bir ağacın yıllık halkalarında yapılan
dendrokronolojik gözlemler sonucunda, o yöreye ait periyodik iklim değişmelerine
ilişkin bilgi almak mümkün olmaktadır. Bu anlamda anıt ağaçlar doğa tarihini
aydınlatma ve geçmişi bilimsel olarak inceleme açısından büyük önem taşıyan
kaynaklardır.''
''ÇEVRE KİRLİLİĞİ TEHDİT EDİYOR''
Asan, günümüzde anıt ağaçların, çevre kirliliği, uygun olmayan çevre düzeni,
ulaşım sistemi, peyzaj planlamaları ve bilinçsiz insan zararlarının tehdidi
altında olduğunu vurgulayarak, şunları kaydetti:
''Ağaçsızlık ve bitki örtüsünün azalması sonucu ülkemizin kısa bir süre
içinde çöle dönüşeceğinin iddia edildiği günümüzde, anıt ağaçların toplum ve
birey üzerindeki duygusal etkileri de düşünülecek olursa, sahip olduğumuz bu
mirasın, doğa tarihi ve çevre korunması yönünden büyük anlam ve önem taşıdığını
görürüz
Araştırmalara göre Türkiye'deki anıt ağaçların en yaşlısı Antalya Güzelsu
beldesindeki sedir ağacı... Benim saptamam bu ağacın bin 300 yıllık olduğu. Çapı
en büyük ağaç İznik Çınarı, en uzun anıt ağaç ise 69 metre boyu ile Gümüşhane'nin
Torul ilçesi 'Örümcek Ormanı'ndaki bir ladin ağacıydı. Ancak şu anda yaşamıyor.
Halen yaşayan en uzun ağacımız yine aynı yerde 64 metre boyunda bir başka ladin.
İnsan ve doğanın tarihine tanıklık eden bu 'yeşil devler'in yok olmaması için
hızlı ve geniş çaplı çalışmalara acil olarak başlanması gerekiyor.''
alıntı
