Beşikdüzü Hakkinda Hersey

*MeleK*

♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Beşikdüzü Hakkinda Hersey
beşikdüzü türkelli köyü beşikdüzünün kültürel özellikleri
Beşikdüzü'nden üç ağa 1834 yılında ferman getirterek Beşikdüzü’nü kurarlar. 1856 yılına kadar Beşikdüzü’nü yönetirler. Bu dönemde ilçemizin adı Şarlı’dır. 1856 yılında Şarlı’ya bir bucak müdürü tayin edilir. Emrinde bir zaptiye mülazımı ve 30 zaptiye. Bucak müdürünün tayini ağalık döneminin sonu olur. Şarlı’ya atanacak bucak müdürü Tonya ve Şalpazarı nahiyelerinde de görev yapar. İlçemiz 1894 yılına değin Şarlı adıyla Görele ilçesine bağlıdır. 1894 yılında askerlik işleri Vakfıkebir’e bağlanır. Diğer yönetsel işlemlerde ise ilçemiz 1894’ten itibaren Trabzon merkez ilçeye bağlı olarak gelişmesini sürdürür. Bu yapı 1914 yılına kadar sürer. 1914 yılında Şarlı ve Şalpazarı bucakları bütünüyle Vakfıkebir’e bağlanır. 1922'de bucak kimliğini kaybederek Vakfıkebir’le bütünleştirilen ilçemiz, dört ay kadar sonra Akhisar adıyla yeniden bucak kimliğini kazanır. Ancak, Akhisar adının öteki kasaba ve köy adlarıyla benzerliği karışıklığa neden olur. İlçemizin bugünkü adının verilişiyle ilgili anlatılanlardan çıkarılan şudur: 1930'lu yıların sonlarında ilçemize gelen bölge Valisi Tahsin Uzer Beşikdağı isminden esinlenerek buraya Beşikdüzü adını vermiştir. İlçemiz belediye teşkilatı 1948 yılında kurulmuş, 4 Temmuz 1987 tarihinde 19505 sayılı Resmi Gazetede yayınlana 3992 sayılı yasayla da ilçe olmuştur. Kaynaklardan ve sözlü verilerden çıkan sonuca bırakılırsa bölge halkı, bugün mevcut, Türkelli, Korkuthan, Şahmelik, Kalegüney, Seyitahmet Köyleri, 13. ve 14. yüzyıllarda Doğu ve Güneydoğu Anadolu'dan gelen Oğuzların Çepni boyundandır. Köylerin isimlerindende belli olduğu gibi, tamamen Türk isimleridir...

Tarih
Beşikdüzü ilçesinde Trabzon ilinin diğer ilçelerine oranla köy adlarının cok fazla değiştirilmemiş olusu ilçe kültürü hakkında önemli ipuçları vermektedir. ilçede yasayan halkın bazı kaynaklarda Güneydoğu Anadolu'dan geldiği belirtilmesine rağmen bilginin doğrusu Çepni boyunun doğu ve Guneydoğu Anadolu'ya iran üzerinden giriş yaptıkları seklindedir. Yüzyıllar önce Turkmenistan'dan genel göç hareketine uyarak batıya doğru hareket eden Çepni boyu binlerce çadırdan oluşan kalabalık kitleler halinde bugunkü İran'a yerlesmişlerdir. Takip eden dönemde batıya göç hareketlerini sürdürmüş; kuzey ırak kerkuk musul üzerinden Diyarbakır'a, diğer bir kol da aras vadisi boyunca bugunku ermenistan ve ığdır arasındaki sürmeliçukuru denilen ovalardan kars erzurum yolu ile harşit vadisine giriş yapmıstır. Çepni boyunun guneyden gelen kollarının bir kısmı batı anadoluya ege sahillerine kadar ilerlemiş zamanla goçebelikten yerleşik yaşama geçerek marmara ve ege de yüze yakın köy kurmuslardır. Bugun en yoğun olarak Balıkesir, Çanakkale, Bursa, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla ve komsu diğer illerde yasayan bu Çepni grubu komsu Turk topluluklarına nazaran daha izole, kapalı toplum yapısında yasamıslar ve köyden kente göç ve iletişimin yaygınlastığı son yıllara dek bu kapalı yapılarını muhafaza etmişlerdir. Bu sayede orta asyadan gelen pek çok eski turk geleneklerini hala yasatabilmişlerdir. Kulturel olarak bu kapalı toplum yapısını olusturan ana etken batı anadoluya yerlesen Çepnilerin İranda yasanılan yıllar içerisinde alevi şii islam anlayısını benimsemeleri olmustur. Sünnilik veya şiilik arasında bir tercihten ziyade ilk tanısılan islam toplumu olan Fars toplumunun dini bakıs acısının kabul edilmesi bunda rol oynamıstır. Mezhepsel farklılık kulturun korunması acısından avantaj sağlamasına rağmen diğer alanlarda uyumsuzluklar ortaya cıkarmıstır. Osmanlılar doneminde Şah ismailin alevi Turk devletiyle Sunni turk devleti olan Osmanlılar arasındaki iktidar mücadelesi ve savaslarda; Erzincan'daki Turkmendağında diğer Turkmen aşiretleriyle beraber şah tarafında yeralma kararına katılmıs ve Yavuz Sultan Selime karsı savasmıslardır. Bunun sonucu olarak şah ismailin yenilgisi ile birlikte cok buyuk olcude Çepni iran'a Şahın ordusuyla beraber geri donmuş, kalanlar ya ulasımı zor bolgelere yerleşmiş ya da kitleler halinde alevilikten sünniliğe geçmişlerdir. Bu tur göç hareketlerinin izleri günümüzde de yaşamaktadır. Kuzey Irak'ta kerkük ve musul bölgelerinde yasayan şii ve sunni asıllı Turkmenler, coğrafi olarak devamında Diyarbakır ilinde özellikle Bismil ilçesinde yoğunlaşan alevi inanıstan Türkmen köy ve kasabaları ve toroslar üzerinden batı anadoluya uzanan bir kültür coğrafyası eskiden yasanmıs bu gelgitlerin son kalan kumlarıdır.

Çepniler ; kültür ve dil yapısı
Doğu Karadeniz Bölgesi'ne yerlesen Çepnilerin tarihsel durumu ise bugun hiçbir ortak kültürel bağları olmayan hatta varlıklarından dahi haberdar olmadıkları batıdakı Çepni grubuna oranla bazı soru işaretlerini barındırmaktadır. Batıdakilerin tersine Karadeniz'de yasayan Çepnilerde sünnilik hakimdir.Bunun nedeni aleviliğin bölgedeki asimilasyonu yani yokedilmesine yönelik politikalardandır. Bu durumun gözden kaçan istisnaları Kürtün ilçesi Güvenc abdal ocağı, Şiran ;Giresun ve genelde ordu daki Gürgentepe ilçe merkezi ve köyleri, Ordunun diğer ilçelerindeki bazı köyler ve kasabalar ile, yuzyılın basındaki göçler ile sakarya kocaeli bolgelerine yerlesen doğu karadeniz kökenli Çepni alevilerdir. ilk Osmanlı kayıtlarında harşıt vadisindeki Çepniler için kızılbaşlar terimi kullanılır iken daha sonra bu tur tanımlar yapılmaz olmustur. Bunun sebebi zamanla sünniliğin benimsenmesi olabileceği gibi alevi gelenekleri yasamak isteyenlerin İrana geri donmeleri sonucunda arta kalan azınlığın devamı olan gruplar olmaları de olabilir. Dini inanıs acısından mevcut bulunan bu aydınlatılmamıs noktalara rağmen Çepni boyu tum doğu karadeniz sahili boyunca yayılmıs kendine has bir kültürel havza olusturmustur. Yerlestiği bölgeye harşit vadisi boyunca yayılarak kuzeye ilerlemiş ve nihayet sahillere ulaşmıstır. Bu yayılma politıkası sonucunda bolgenin turk olmayan halkı ya Çepniler içinde erimiş ya da daha sık rastlanan bir biçimde birtakım merkezlerde toplanmış veya bolgeyi terketmiştir. Bunun sonucu olarak 1831 yılındakı ilk salnamelerden baslayıp 1914 sayımına kadarki surede Çepnilerin genel olarak yerlestiği bolgede Rum veya Ermeni nufusa rastlanmadığını izlemekteyiz. Bu yerlesimi destekler sekilde Trabzon ilinin diğer ilçelerine nazaran Beşikdüzü ve Şalpazarı ilçelerinde rumca kökenli köy adlarına pek tesadüf edilmez. Köy adlarının düzenlendiği 1960 larda pek cok yerlesimin adı değisirken bu oran adı gecen ilçelede son derece dusuk seyretmiştir. Bu durum Beşikdüzünün cok erken tarihlerde kalıcı olarak Turklestiğinin de gostergesidir.son osmanlı salnamesinde 1900 lü yılların basında o zamanki Vakfıkebir kazasına bağlı olan Beşikdüzünde hristıyan nufus sıfırdır. Hiçbir köyünde Rum veya ermeni nufus bulunmamaktadır. O gunku Trabzon eyaletiyle karsılastırıldığında tam bir tezat olusturmaktadır. Bunun sonucunda da yuzyıllardır sabit köklu bir Turk nufus yapısına sahip olmustur. Eski adı da Turkçe iken tarihi adları değistirilerek yapılan hatalara örnek olarak; oğuz köyüne Turkelli abdallı köyüne yeşilköy korkuthan köyüne korkutan kancuma köyüne ağaçlı isimlerinin uygun görülmesi verilebilir. Beşikdüzünün 29 adet köyünden eski adları Turkçede bir anlam ifade etmeyen köy sayısı sadece 4 tur (yazıyla dört). Hemen bitişikteki ilçe olan Vakfıkebirin 35 adet köyunun ise eski adlarına bakıldığında 30 tanesinin turkce olmadığı sadece 5 koyun adının orijinalinin Turkce oldugu gorulur. Arada 4 kilometre varken turkce oranı tam olarak tersine donmüstur. Bu bize Beşikdüzü köylerinin farklı bir kurulus hikayesi olduğunu ispatlar. Beşikdüzünde eski adı Turkçe olmayan köylerden; kadahor rumca kato(yukarı) + horio (köy) kelimelerinden diğeri olan mesopliya; mezo (orta) + poli/ polita(kasaba) kelimelerinden turemiştir. Muhtemelen eski halkı bu koyleri terk edince yerlerine yeni yerlesen Turkler de benzer adları benimsemişlerdir değistirme gereği duymamıslardır. Geriye kalan 25 köyun ise adının yuzyıllardır hic değismediğini göz önune alırsak ; Turkler tarafından sıfırdan kurulduğunu iddia etmek mantıksız olmayacaktır. İlçe toponomisinde Turkçe harici isimlere rastlanmayışı kadar halkının bir takım kültürel özellikleri de Trabzon'un diğer ilçelerinden Beşikdüzünü ayırır. Bu özelliklerin başında konuşulan aksan gelir. Karadeniz lehçesinin içinde ayrı bir altgrup olusturan bu aksan Trabzon merkezinde veya diğer doğu ilçelerde konusulandan yapısal olarak tamamen ayrı olup daha ziyade giresun tarafında konusulanla benzerlik götermektedir. Beşikdüzünde kullanılan bir takım yerel kelimeler Trabzonun diğer ilçelerinde hiç bilinmezken Giresun Bulancak'ta veya Yağlıdere gibi uzak veya ulasımı Besikduzu ile kulturel etkileşim olusturamayacak kadar imkansız yerlerde bile aynen kullanılmaktadır. Teker teker kelime haznesi haricinde cekim ekleri cumle kurulusları acısından da Trabzon yoresinden cok Giresun tarafında kalan ilçeler ile benzerlik gostermektedir. Bu aksan farkının nedeni yukarıda da belirttiğimiz Çepnilerin doğu Karadenize yerlesim sureciyle ilgilidir. Çepniler bolgeye harsit vadisinden girmiş Kurtun ilçesinden asağı inerek doğankentten Tirebolu sahiline ulasmıslar buradan batıya doğru espiye yağlıdere keşap gıresun bulancak piraziz ve orduya ilerlerken doğu yonunde ilerleyenleri ise gorele eynesil ve beşikdüzüne yerleşmişlerdir. Yıne komsu olması sebebiyle Şalpazarı halkı da torul kurtun tarafından dağları asarak ağasar vadisine inmişlerdir. Bu yerlesim bütünlüğü nedeniyle adı gecen ilçeler arasındaki dil benzerliği daha fazladır.Bazı bilimsel kaynaklarda tum Beşikdüzü halkı Çepni boyundan kabul edilmekle beraber Şalpazarına yakın yerlesimlerdeki 14 köyün Çepni olduğunu kalanların ise farklı Turk boylarından geldiği iddia edilmektedir.nitekim oğuz köyleri denilen bir grup köyün bulunması ve bu 14 köy haricinde genelde sahilde kalan köylerin kendilerini farklı addetmeleri bu yondeki gorusleri doğrulayabilecek de olsa Turkiye'nin baska yerinde pek bulunmayan aksan yapısındaki ortaklık bir takım sonradan olusabilecek kulturel farklılıkları gozardı etmemizi gerektirebilecek boyuttadır.Örneğin sahil bolgesinin iletişim ve ulasım olarak dısarıya acık olusu ; ulasımı zor olduğu için kulturel yapısını daha iyi muhafaza eden şalpazarı ve ona yakın yuksek koylerle arada fark olusmasına neden olabilir. Tarihsel gelişimindeki bu özellikler nedeniyle Beşikdüzü konuşma dili saf bir Turkçe'den oluşmaktadır Trabzon'da rastlanılan Latince kökenli veya trabzonun eski halklarından kalma kelimelere hemen hiç rastlanılmamaktadır.

İdari
Trabzon'un ilçeleri arasında merkez nüfusu olarak Akçaabat ve Vakfıkebir'den sonra 3. sırada yer alır. İlçe merkezinin nüfusu ilçe olduğundan beri iki kat artmıştır.genel eğilim olarak merkez nufusu en hızlı artarak gelişen ilçedir. 2000 yılı nüfus sayımına göre; ilçe merkezinde yaklaşık 29.000, köylerinde ise (25 köy) yaklaşık 18.000 kişi yaşamaktadır.

Beşikdüzü Belediyesi, Türkelli Belediyesi(Oğuz) ve Yeşilköy (Abdallı)Belediyesi olmak üzere üç belediyesi vardır.

Mahalleleri 7 adettir:
Cumhuriyet Mahallesi, Fatih Mahallesi, Beşikdağ Mahallesi, Nefsişarlı Mahallesi, Adacık Mahallesi, Vardallı Mahallesi, Çeşmeönü Mahallesi(Yobol)

Köyleri 25 adettir:
Ağaçlı(Kancuma), [[Akkese]], Aksaklı, Anbarlı, Ardıçatak, Bayırköy, Bozlu, Çakırlı, Çıtlaklı, Dağlıca(Meopliya), Denizli, Dolanlı, Duygulu, Gürgenli(Kadahor), Hünerli(Kefli), Kalegüney, Korkuthan, Kutluca(Huplu), Resullü, Sayvancık(İstil), Seyitahmet, Şahmelik, Takazlı, Yenicami, Zemberek.

Beşikdüzü Köylere Hizmet Götürme Birliği, mahalli idare birimi olup 25 köyün birleşmesiyle kurulmuştur. 2005 de tüzük değiştirerek etkin ve geniş bütçesiyle hizmet vermektedir.

Ekonomi
Halk balıkçılık, fındık ve ormancılık içinde yoğunlaşmıştır ve halk genellikle geçimini bu üç sektörden sağlar.

Eğitim
Beşikdüzü eğitim-öğretimin beşiğidir. 1942 yılından bugüne kadar binlerce genç öğretmen okulundan mezun olup eğitim-öğretim hizmetinde görev almışlardır. Okuma yazma oranı %99'dur.

İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü'nde; 1 müdür, 1 şube müdürü, 2 şef, 2 V.H.K.İ, 2 memur, 2 yardımcı hizmetli ve 1 geçici sözleşmeli olmak üzere topöam 10 personel görev yapmaktadır.
 
Geri
Üst