Çalışmak, bir iş meydana getirmek için zihnî ve bedenî güç sarf etmek, gayret etmek, uğraşmak demektir.
İslâm, kendisine çalışıp mal kazanan kimseyi takdir eder Bu malın Allah tarafından çalışmasının karşılığı olarak çalışana verildiğini bilmelerini insanlara telkin edip, o malı veren gerçek nimet sahibini ve onun verdiği nimeti unutan, bu yüzden şükretmesini bilmeyen azgın ve şımarık kimseler gibi olunmaması konusunda da ikazlarda bulunur:
" Allah'ın sana verdiği şeylerde ahiret yurdunu gözet Dünyadaki nasibini de unutma Allah'ın sana ihsân ettiği gibi sen de ihsanda bulun Yeryüzünde bozgunculuk yapma Doğrusu Allah, bozguncuları sevmez " (el-Kasas, 28/77)
İslam nizamı dengeli bir nizamdır İnsanı iki alem için hazırlamaktadır.
Bunlardan biri ahiret hayatı, diğeri dünya hayatıdır İlk olarak insanın kalbini doğrudan ebedî hayatın devam edeceği ahirete bağlayarak Allah'a kulluğa yönlendirirken; diğer taraftan bu dünya hayatının nimetlerinden de payını almasını engellemez.
Hatta bunu teşvîk eder ve ubûdiyetin diğer yüzü olarak insanlara benimsetir. İslâm, insanı ilâhi mükellefiyetlerle yükümlü kıldıktan sonra hayatı yok edecek ve ihmale uğratacak aşırı çekingenlikten alıkoyarak dünya nimetlerinden faydalanmaya teşvîk eder.
Efendimiz (SAV) Kim nefsini dilencilikten korumak, çoluk çocuğunun nafakasını temin etmek için ve fakir komşularına yardım etmek için helalinden kazanırsa, o kimse kıyamet gününde Allah'ın huzuruna yüzü ayın on dördü gibi pırıl pırıl parladığı halde varır buyurmuştur.
Çalışmak fazilettir dilenmek zillettir Çünkü dinimiz başkasına yük olmayı yasaklamış, helal yoldan çalışıp kazanmayı, etrafına yardım elini uzatmayı emretmiştir.
Toplumumuzda, çalışmadan tembel tembel oturana iyi gözle bakmazlar Tembel kişi, ailesinin geçimini sağlayamadığı için aile huzuru da olmaz.
Buna karşılık, helal yoldan kazanıp ailesini güzel bir şekilde geçindirip etrafındaki ihtiyaç sahiplerine de yardım etse, hem Allah tarafından sevilir, hem de çevresi tarafından sevilip sayılır.
Bir müslümanın, kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kimseleri geçindirmeğe, borçlarını ödemeğe yetecek kadar helâlinden kazanması farzdır.
Çalışmak ve emek sarf etmek, sadece kişisel yahut ailevî ihtiyaçları gidermeye yönelik bir gayret ve mesai değil; aynı zamanda toplumsal üretimi ve refahı artıran mühim bir unsurdur İnsanlara fayda sağlayan herhangi bir işte çalışan kimse, aynı zamanda toplum için de çalışmaktadır Bu görev ihmal edildiğinde toplum için zararlı sonuçlar doğacağından, Allah huzurunda bütün toplum sorumlu olur Bunun için İslâm cemiyeti ve İslâm devleti, her türlü işin erbabını yetiştirmekle yükümlüdür
İslâm'da sanat, zanaat ve sanayi makbul bir kazanç yoludur Bu faaliyetler toplum için faydalı üretîmlerde bulunurlar Özellikle savunmanın güçlenmesi sanayiin güçlenmesine bağlıdır Bu, günümüzde daha çok önem kazanmıştır
İslâm'ın en çok muteber gördüğü kazanç yolları bunlardır Hiç şüphesiz bu kazanç yollarının önem dereceleri zamana ve ihtiyaçlara göre değişebilir
İslâm'da çalışmadan, dilenerek geçinmek yasaktır Çalışabilecek durumda olan kimsenin dilenmesi haramdır En kötü şartlar altında dahi çalışma, başkalarına yük olmaktan üstündür: "Kişinin sırtında odun taşıyarak geçimini sağlaması, versin veya vermesin birisinden bir şey istemekten daha hayırlıdır " (Buharî, Büyu 15) hadisi buna işaret eder
