Dilin Karmaşık Niteliği

Bilge Gökçen

Yeni Üye
Üye
Dilin Karmaşık Niteliği
dilin niteliği dilin nitelikleri
Dil, çok değişik görünümler sunan, ancak bir soyutlama işlemiyle birbirinden ayrı olarak ele alınabilecek yönler içeren karmaşık bir bütündür. Kimi bakımlardan evrensel, kimi bakımlardan ise, belli koşullara bağlı özgül nitelikler taşıyan dil gerçekliği, görüş açılarına ve inceleme yöntemlerine göre değişik biçimlerde irdelenebilir.

Çağcıl dilbilimin kurucusu Ferdinand de Saussure'ün de dediği gibi, bu alanda "konunun, görüş açısından önce var olması şöyle dursun, neredeyse görüş açısı konuyu yaratır". Dil olgusuna yaklaşma türlerinin büyük bir çeşitlilik göstermesinde, başka nedenlerin yanı sıra, dir sorunsalının bu özelliği de kuşkusuz önemli bir yer tutar. Değinilen karmaşıklığı artırıcı bir etkendir bu.

Öte yandan, her türden anlatım ve anlaşma yönteminin 'dil' terimiyle belirtildiği dilbilim dışı, benzetili yada eğretilemeli kullanımlar, örneğin resim, yontu, sinema vb. sanatların ya da arıların, karıncaların, yunusların vb. hayvanların "dil"inden söz edilen durumlar sorunları bir kat daha yoğunlaştırır, karmaşıklığı büsbütün artırır. Bu türlü bağlamlarda terimin kapsamı genişlemekle kalmaz, iyice belirsizleşip bulanıklaşır da.

Söz konusu sakıncalı durumu gidermek için dilbilimcinin alacağı başlıca önlem, benzetili, eğretilemeli kullanımların uygulandığı değişik anlatım ve anlaşma yöntemlerini ilk yaklaşımda bir yana bırakarak, insanın en büyük buluşu sayılan dilin niteliklerini doğal diller aracılığıyla belirlemeye, değinilen gerçekliği hem evrenselliği, hem de çeşitliliği içinde gözlemleyip açıklamaya çalışmaktır. Bu tutum yöntemsel bir zorunluluk olduğu gibi olguları durultucu bir önlemdir de: İkinci bir yaklaşımla dilsel gerçekliğin tüm anlatım ve anlaşma türleri içindeki yerini saptamayı, benzerlik ve ayrılıkları belirlemeyi kolaylaştırıcı bir önlem.

Unutmamak gerekir ki dil bir anlatım ve anlaşma yöntemidir, ama -insansal olsun olmasın- bütün anlatım ve anlaşma yöntemleri birer dil değildir. Onun için, dil teriminin dilbilimsel anlamıyla eğretilemeli kullanımlarını birbirinden gerektiği biçimde ayırt etmeye özen gösterilmelidir.

Prof. Dr. Berke VARDAR

Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri
 
Geri
Üst