Gümüşhacıköy Tarihi

[*MeleK*]

İlçe merkezi 1891 yılına kadar Gümüş’e ait ve “HACIKÖYÜ” adıyla anılan bir bucak iken, 1890 yılında belediye 1892 yılında ilçe merkezi olmuş ve GÜMÜŞHACIKÖY adıyla anılmaya başlanmıştır.

Coğrafi Yapı ve Ulaşım

İlçenin yüzölçümü 653 km², rakımı 810 metredir. Amasya’ya 70 km., Merzifon’a 18 km, Hamamözü’ne 23 km ve Osmancık’a 35 km uzaklıktadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ilçe merkezinde ılıman ve yağışlı, yüksek kesimlerde soğuk ve kar yağışlı olarak geçer.

İlçe Merkezi Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesini İstanbul’a bağlayan Devlet karayolu üzerinde kuruludur.

Nüfus ve İdari Yapı

2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Gümüşhacıköy ilçe merkezi nüfusu 14.057, Belde ve köyler 15,718 olmak üzere toplam 29.795 nüfus mevcuttur.

İlçeye bağlı 42 köy, İlçe merkezinde altı ve Gümüş beldesinde altı mahalle mevcuttur.

Ekonomik ve Sosyal Durum

İlçe Merkezi Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesini İstanbul’a bağlayan Devlet karayolu üzerinde kurulu olmakla birlikte ekonomik hayat canlı değildir.

İlçe ekonomisi büyük oranda tarıma dayanmaktadır. Tarım alanları 14,750 hektar olup bunun 6,300 (% 43’ü) hektarı İlçede bulunan Balıklı, İmirler ve Çitlibağlıca sulama göletleri ile sulanabilmektedir. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, yulaf ve mercimek ile şeker pancarı, tütün, soğan ve haşhaş’tır. Tütün ve şeker pancarında kota uygulaması nedeniyle, alternatif tarım olarak seracılık, kültür böğürtleni, ahududu ve meyvecilik üretimi artmıştır. 2004 yılı verilerine göre 14840 adet büyükbaş ve 19620 adet küçükbaş hayvan mevcuttur.

İlçede 164 kişinin istihdam edildiği TEKEL Yaprak Tütün İşletmesi, 3 adet un fabrikası ve yeni faaliyete başlamış 1 adet tekstil atölyesi bulunmaktadır.

İlçe Merkezinde içme suyu ve kanalizasyon yeterli olup, ilçe merkezinden geçen dere ıslahı çalışmaları devam etmektedir. Bağlı belde ve köylerde elektrik, su ve telefon yeterli olup, tüm köy yolları asfaltlanmıştır

Eğitim, Kültür ve Sağlık

İlçe merkezinde 1 Genel Lise, 1 Çok Programlı Lise (bünyesinde kız meslek lisesi), 1 İmam Hatip Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi ve Anadolu Lisesi olmak üzere toplam 5 lise, 8 ilköğretim okulu ve köylerde 9 birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okulu vardır. Bu okullarda toplam 4,320 öğrenci mevcuttur.

İlçe merkezinde 50 yataklı Devlet Hastahanesi ve bir sağlık ocağı, Gümüş beldesinde ve Saraycık köyünde birer Sağlık Ocağı bulunmaktadır.

Tarihi Değerler

Yörgüç Paşa Camii

Gümüş Beldesi merkezindedir.1429 yılında Yörgüç Paşa tarafından yaptırılmıştır. İlk yapılışı yarı ahşap olduğu bilinen yapı 1560 yılında yeniden ve kârgir olarak inşa edilmiştir. Yörgüç Paşa Vakfından olan cami zaman içerisinde bir çok tamirat görmüş 1939’da meydana gelen depremde gördüğü hasar üzerine 1946 da yeniden yapılmıştır.

Boyuna dikdörtgen plan şemasına sahiptir. İç mekan dört dikdörtgen ayak üzerinde, orta bölümde arka arkaya üç kubbe, yanlarda tonoz örtülüdür. Beden duvarları yarı hizaya kadar derzli moloz taştan ve yukarı kısımları sıvalı ve kirpi saçaklıdır. Cami giriş cephesi altı sütunlu, beş kemerli, ahşap kiriş üzerine düz ahşap tavanla örtülüdür.

Avluda yer alan şadırvan ise üzerinde bulunan bir kayıtta 1903 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Maden Camii

Gümüşhacıköy İlçesi Gümüş Beldesi’ndedir. 1800’lü yıllarda kilise olarak yaptırılmış daha sonraları camiye çevrilmiştir .Doğu-batı yönünde tümüyle dikdörtgen planlıdır. İç mekan üç sahına bölünmüş olup; ahşap süslemelerinin tümü, kiliseden çevrilen caminin orijinal süslemeleridir.

Cephe duvarlarının köşeleri silme taş, beden duvarları normal taş örgülüdür. Son cemaat yeri, batıdadır. Dört sütun üzerine oturan üç adet kubbeyle örtülüdür. Ana mekanın çatkısı ise alaturka kiremitle kaplı olup üç sıra kirpi saçaklıdır.

Haliliye Medresesi

Gümüşhacıköy İlçesi, Gümüş Beldesi’nde yer almaktadır. Çelebi Sultan Mahmed’ in Gümüş Madeni Emirliği’ne tayin ettiği Halil Paşa tarafından 1415 yılında yaptırılmıştır. Dikdörtgen avlunun etrafını ahşap ve sivri kemerli, düz tavanlı revaklar çevirmekte olup, arka kısımlarda medrese odaları ve dershaneler sıralanmaktadır.

Gümüşhacıköy Bedesteni

İlçe merkezinde, Köprülü Camiinin güneyinde yer alır. Köprülü Mehmet Paşa tarafından 1660 yılında kendi adına camiinin külliyesi olarak yaptırılmıştır. Doğu-batı yönünde ince uzun dikdörtgen planlıdır. Dört kapılı yapının özellikle meydana bakan kapısı diğerlerine göre daha özenli olup üzerine 1900 yılında Yanyalı Mustafa Paşa’nın oğlu Ali Rıza Bey tarafından saat kulesi ilave edilmiştir.

Arada uzun dikdörtgen iki yanına sıralanmış beşik tonoz örtülü dükkanlardan oluşmaktadır. Avluya bakan cepheler her bölümü oluşturan yüksek sivri kemerler ve bunların aralarındaki payandalarla süslüdür.Üst kısımda cephe boyunca payandaların çevresini de dolaşarak uzanan derin silmeler iç mekana ayrı bir görünüm ve hareket kazandırmıştır.

Zamanla yapılan restorasyonlar sonucu kısmen değişikliğe uğrayan bedestenin giriş kapılarındaki kırmızı-beyaz kemer örgüsü dikkat çekmekte olup yapıya ayrıca renk katmıştır.1900’lerde yapılan saat kulesinin yıkılması üzerine yerine bugünkü kulelerin yapıldığı bilinmektedir.