Kadi Burhaneddİn

[*MeleK*]

XIV. yüzyılda Anadolu

Anadolu Beylikleri adıyla

bölge bölge kurulan Türk Beyliklerinin idaresi altındadır.Selçuklu Devletinin çöküşünden sonra türeyen

her biri kendi başına buyruk

her biri bağımsız

büyüklü küçüklü bu beylikler

tek bir devlet gücüne bağlanıncaya kadar

birbirleriyle sürekli olarak çatışmışlardır. Aralarında birlik olmayınca

halk sürekli bir huzurun özlemini çekmiştir.
Hele iki beylik vardı ki

bunlar ötekilerinden daha büyük

daha güçlüydüler.

Biri Karamanoğulları

öteki Osmanlılar

. Bunlar devamlı çatışıyor

çevrelerindeki küçük beylikleri sık sık birbirleri aleyhine kışkırtıyorlardı. Anadolu'nun Kayseri

Sivas kesimini ellerinde bulunduran Eratna Beyliği bu küçük beyliklerden biriydi.
İşte bu yıllarda

Kayseri'de

Şemseddin Ahmed adında ünlü bir kadı vardı. Adaletiyle

sevilmişti. 1344 yılında Şemseddin Ahmed'in bir oğlu dünyaya gelmiş

devrin seçkin bilim ve devlet adamı Kadı Burhaneddin işte bu çocuktu.
İlk öğrenimini babasından yapan Burhaneddin

daha 14 yaşlarındayken ana dili Türkçe’den başka Arap ve Fars dillerini

mantık ve hikmet gibi bilimleri

yaşından beklenmeyen bir ölçüde öğrenmişti.

Kayseri'de gördüğü öğrenimini yeterli bulmayan Burhaneddin

bir gün azığını aldığı gibi

önce Kahire'ye

daha sonra da Halep'e gelerek öğrenimini tamamlamıştı. Onun gurbet hayatı 6 yıl sürmüş

1364 yılında babasının ölüm haberini alır almaz Kayseri'ye dönmüştü.
Kayseri'de Kadı Şemseddin Ahmed'in yerine oturacak

adaleti onun gibi

ince eleyip sık dokuyacak kimse yoktu. Oğlu Burhaneddin ise o zaman 20 yaşındaydı. Gençti

bilgisi ve zekâsıyla herkesi kendisine hayran bırakıyordu. Çok geçmeden Kayserililer onu babasının makamına oturtuverdiler. O günden sonra Kadı Burhaneddin adını aldı. Bununla da kalmadı. Eratna Beyi Gıyaseddin Mehmed'e damat oldu.
Gıyaseddin Mehmed'in kısa bir süre sonra öldürülmesiyle Eratna Beyliğinin başına oğlu Alâeddin Ali Bey geçmişti. Alâeddin Ali Bey

genç eniştesi Kadı Burhaneddin'i kendisine vezir tayin etmekte gecikmedi. Kadı Burhaneddin bir yanda devlet işlerini yürütürken öte yanda durmadan okuyor

öğreniyor

kitaplar yazıyor

tasavvuf ve edebiyatla uğraşıyordu.
1380 yıllarına doğru Eratna Beyi Alâeddin Ali Beyin ölümüyle yerine 7 yaşındaki oğlu tahta çıkmıştı. Bu durum sürekli karışıklıklara neden olmuş

Kadı Burhaneddin

halkın da isteği ve ısrarı üzerine idareyi eline alarak bağımsızlığını ilân etmiş ve Sivas'ta tahta oturmuştu.Onun 18 yıllık saltanatı

yine karışıklıklar

savaşlar

iç isyanlar içinde geçmiş

kılıç ve kalemini aynı ustalıkla kullanmış

1500 gazeli 119 tuyuğ ve 20 rubaî'yi içine alan Türkçe koca bir divan meydana getirmişti.
Özellikle

Türk Edebiyatında (Tuyuğ) denen şiir örneğini en çok kullanan Kadı Burhaneddin olmuş

tuyuğlarında yiğitçe kükremiştir:

Özünü şeyh gören serdâr olur
Enelhak dava kılan berdâr olur.
Er oldur

Hak yoluna baş oynaya

Döşekte ölen yiğit murdar olur.
Cana can vermeyenin ne canı var

Can verenin adı ile sanı var.
Er kişinin matahı erlik olur.
Cevherinin lâl ile mercanı var.
Erenler öz yolunda er tek gerek
Meydanda erkek kişi mertek gerek
Yahşi yaman

katı yumşak olsa hoş
Serverim diyen kişi erkek gerek

Şiirlerinde adını

ya da takma adını kullanmayan Kadı Burhaneddin tekke şairleri gibi içine dönük değil

aksine hayata yaygın

Köroğlu misali

mertlik ve aşkı birlikte yaşatan

halka

halkın diliyle seslenen bir ozandır. 600 sayfalık Dîvân'ından ayrı olarak yazdığı İksîr-i Saâdet adlı eseriyle de bilgi dağarcığını ortaya koymuştur.

Bir gazelinde:

Şahâ

senün cemalünü göreyim ondan öleyim

Susamışam visaline ereyüm andan öleyim
Dün gice düşte ben seni

benim ile görür idim

Bu düşümün tabirini yorayım andan öleyim.

diyerek

son nefesine kadar aşkı dilinden düşürmemiştir.

Kadı Burhaneddin

Şeyh Müeyyed isyanı sırasında

1398 yılında Sivas'ta şehit olmuş

Anadolu'da dirlik de olmamış bilgisiyle tanınmış bu sevimli çocuğa Burhaneddin adı verilmişti. Türk Edebiyatının büyük divân şairi yollara düşmüş tecrübesizdi ama böyle olduğu halde ölümünden sonra kurduğu Beylik dağılmıştır