İ
İslami Yazar
Forum Okuru
Mezhepler nasıl ortaya çıkmıştır
Mezheplerin oluşmaya başlayıp ortaya çıkması Peygamberimiz (sav)'in vefat ettikten sonra olmuştur. Çünkü Peygamberimiz (sav) hayatta iken o dönemlerde sahabeler hangi konu olursa olsun karşılaştıkları bir mesele olursa Peygamberimiz (sav)'e geliyor, o konu ile alakalı bilgi soruyorlardı. Peygamberimiz (sav) de sorulan suali bir vahye dayanarak veya kendi bilgisi ile cevap veriyordu. Dolayısıyla Peygamberimizin ömrü hayatında herhangi bir mezhep olması düşünülemezdi.
Mezhep mefhumu nedir?
Mezhepler Peygamberimiz (sav) vefat ettikten sonra ayeti kerime ve hadisi şeriflerde açıkça izahı yapılmayan meselelerden kesin ve hiç kimsenin itiraz etmeden kabul edebileceği bir hüküm verebilecek bir otoritenin olmamasından dolayı ortaya çıkmıştır. Meydana gelen bu mezhepler genel manada ameliye ve itikadi olmak üzere iki kısım olarak meydana gelmiştir.
Ameli mezhepler nasıl oluşmuştur?
Ameli yönden mezhepler şu şeklide meydana gelmiştir. Peygamberimiz (sav)'in vefat ettikten sonra alemi islam genişlemiş, sahabeler birer birer şehirlere dağılmışlardı. Gittikleri yerlerde bu sahabeler ilk müracaat kaynağı olmuşlardı. İster Müslümanlardan olsun isterse daha Müslüman olmayıp ta İslamiyet hakkında bilgi sahibi olmak isteyen kimseler kendilerine dini hükümleri sormaktaydı. Sahabeler de kendilerine sorulan sorulara cevapları önce kuranı kerimde aradılar. Bulamadıklarını da kendi içtihatları ile cevaplayıp hüküm verdiler.
Bu sahabeler gittikleri yerlerde dini öğretirken diğer yandan da isimlerine tabiin denilen pek çok ilim adamı yetiştirdiler. Onlardan sonra yetiştirdikleri talebeleri tabiin alimleri de bir yandan çıkan meselelere fetva verip müslümanları dinen aydınlatırken bir yandan da ilim adamı yetiştirdiler. Taibiin’in yetiştirdiklerine de Tebe-i Tabiin denildi. Tebe-i Tabiin Alimleri de Tabiin Alimlerini takip edip onların yolunda gittiler.
Gerek sahabe, gerek Tabiin, gerekse Tebe-i Tabiin'in fetvaları arasında farklı hükümler ortaya çıkmıştır. Müslümanlar kendi yaşadıkları muhitin imamının verdiği fetvaları biliyor, onu tercih ediyor ve ona göre amel ediyordu. İşte bu tercih ve taraftarlık zamanla yerini Gidilen, tutulan yol anlamındaki mezheplere terk etti.
İlk başlarda Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezhepleriyle beraber Servi, Evzai, Teberi, Zahiri isimleriyle anılan birçok hak mezhep daha ortaya çıkmıştı. Ancak bunlardan dördü dışındakiler fazla mensubu bulunmaması gibi çeşitli sebeplerden yok olmuşlardır.
İtikadi mezhepler nasıl oluştu?
İtikadi mezhepler konusuna geldiğimizde bu mezheplerin meydana gelmesinde ki ilk sebep müslümanlar arasındaki fikren ihtilaflardır. Peygamberimiz (sav)'in vefat ettikten sonra onun yerine kimin geçeceği, siyasi yönden onu temsil edecek olan Halifenin seçimi müslümanlar arasında ciddi fikir ihtilafına neden oldu. Daha sonra üçüncü Halife Hz. Osman'ın şehit edilmesi bu fikri ayrılığı daha da artırdı. Müslümanlar arasında Cemel ve Sıffın savaşları patlak verdi. Bu savaşlarda pek çok müslüman öldü.
Halifeliğin kimde olacağı, sıffın ve cemel savaşlarında ölen ve öldürülenlerin durumu, gibi sebepler ve bunların dışında sayabileceğimiz pekçok sebep sonraki yıllarda itikadi alanda birçok mezhebin meydana gelmesine neden oldu. Mezhepsel çatışmalar sonucunda on binlerce müslüman öldürüldü.
Daha sonraki zamanlarda ise Babilik, Bahailik, Kadıyanilik gibi Allah ve Peygamber adına yalan konular uyduran mezhepler ortaya çıktı. Bu mezheplerin kurucuları kendilerini Peygamber ilan ettirler. Haşa Allah(cc)'in kendilerine Hülul ettiği hezeyanında bulundular. Babiler ve Bahailer Kur'an'ın ve Peygamberimiz (sav)'in devrinin tamamlandığını iddia ettiler. Herşeyi mübah gören ve islamiyeti yıkmaya yönelik görüşleriyle bir çok safi zihni idlal ettiler.
Mezhep mefhumu nedir?
Mezhepler Peygamberimiz (sav) vefat ettikten sonra ayeti kerime ve hadisi şeriflerde açıkça izahı yapılmayan meselelerden kesin ve hiç kimsenin itiraz etmeden kabul edebileceği bir hüküm verebilecek bir otoritenin olmamasından dolayı ortaya çıkmıştır. Meydana gelen bu mezhepler genel manada ameliye ve itikadi olmak üzere iki kısım olarak meydana gelmiştir.
Ameli mezhepler nasıl oluşmuştur?
Ameli yönden mezhepler şu şeklide meydana gelmiştir. Peygamberimiz (sav)'in vefat ettikten sonra alemi islam genişlemiş, sahabeler birer birer şehirlere dağılmışlardı. Gittikleri yerlerde bu sahabeler ilk müracaat kaynağı olmuşlardı. İster Müslümanlardan olsun isterse daha Müslüman olmayıp ta İslamiyet hakkında bilgi sahibi olmak isteyen kimseler kendilerine dini hükümleri sormaktaydı. Sahabeler de kendilerine sorulan sorulara cevapları önce kuranı kerimde aradılar. Bulamadıklarını da kendi içtihatları ile cevaplayıp hüküm verdiler.
Bu sahabeler gittikleri yerlerde dini öğretirken diğer yandan da isimlerine tabiin denilen pek çok ilim adamı yetiştirdiler. Onlardan sonra yetiştirdikleri talebeleri tabiin alimleri de bir yandan çıkan meselelere fetva verip müslümanları dinen aydınlatırken bir yandan da ilim adamı yetiştirdiler. Taibiin’in yetiştirdiklerine de Tebe-i Tabiin denildi. Tebe-i Tabiin Alimleri de Tabiin Alimlerini takip edip onların yolunda gittiler.
Gerek sahabe, gerek Tabiin, gerekse Tebe-i Tabiin'in fetvaları arasında farklı hükümler ortaya çıkmıştır. Müslümanlar kendi yaşadıkları muhitin imamının verdiği fetvaları biliyor, onu tercih ediyor ve ona göre amel ediyordu. İşte bu tercih ve taraftarlık zamanla yerini Gidilen, tutulan yol anlamındaki mezheplere terk etti.
İlk başlarda Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezhepleriyle beraber Servi, Evzai, Teberi, Zahiri isimleriyle anılan birçok hak mezhep daha ortaya çıkmıştı. Ancak bunlardan dördü dışındakiler fazla mensubu bulunmaması gibi çeşitli sebeplerden yok olmuşlardır.
İtikadi mezhepler nasıl oluştu?
İtikadi mezhepler konusuna geldiğimizde bu mezheplerin meydana gelmesinde ki ilk sebep müslümanlar arasındaki fikren ihtilaflardır. Peygamberimiz (sav)'in vefat ettikten sonra onun yerine kimin geçeceği, siyasi yönden onu temsil edecek olan Halifenin seçimi müslümanlar arasında ciddi fikir ihtilafına neden oldu. Daha sonra üçüncü Halife Hz. Osman'ın şehit edilmesi bu fikri ayrılığı daha da artırdı. Müslümanlar arasında Cemel ve Sıffın savaşları patlak verdi. Bu savaşlarda pek çok müslüman öldü.
Halifeliğin kimde olacağı, sıffın ve cemel savaşlarında ölen ve öldürülenlerin durumu, gibi sebepler ve bunların dışında sayabileceğimiz pekçok sebep sonraki yıllarda itikadi alanda birçok mezhebin meydana gelmesine neden oldu. Mezhepsel çatışmalar sonucunda on binlerce müslüman öldürüldü.
Daha sonraki zamanlarda ise Babilik, Bahailik, Kadıyanilik gibi Allah ve Peygamber adına yalan konular uyduran mezhepler ortaya çıktı. Bu mezheplerin kurucuları kendilerini Peygamber ilan ettirler. Haşa Allah(cc)'in kendilerine Hülul ettiği hezeyanında bulundular. Babiler ve Bahailer Kur'an'ın ve Peygamberimiz (sav)'in devrinin tamamlandığını iddia ettiler. Herşeyi mübah gören ve islamiyeti yıkmaya yönelik görüşleriyle bir çok safi zihni idlal ettiler.