Mormonlar
Mormonlar dünyanın en hızlı gelişen dinsel kuruluşu olduklarını iddia etmektedirler. Kendilerine ait etkileyici istatistik raporları bu iddiaya ağırlık kazandırmaktadır. 1981 yılının Nisan ayında yapılan 151.Yıllık Genel Konferanslarındaki bilgiye göre 83 ülkedeki üye sayıları 4.638.000'e ulaşmıştır. Otuz bin misyoner her gün yeni insanları Mormonlaştırmaya devam etmektedir. 1980 yılında günde 578 kişi vaftiz oluyor, Mormon olarak yetiştirilen 65.000 bebeğin vaftizini saymazsak, vaftiz olanların toplam sayısı yılda 211.000 kişiye ulaşıyordu.
1981 yılında Mormonlar, daha küçük boyutta dokuz tapınak yapacaklarını duyurdular. Böylece inşaatı biten, devam eden ya da planlanan tapınakların sayısı otuz yediye çıktı. Bir önceki yıl yedi tapınağın inşaa planı duyurulmuştu. Eskiden bazı insanlar, hayatları boyunca yalnızca bir kez tapınağa gidebilirlerdi, ama artık çok sayıda Mormon, tapınağa gidebilecekti.
Joseph Smith, 6 Nisan 1830 yılında beş kişiyle birlikte bu grubu oluşturduğu zaman, günümüzdeki büyüklüğüne kavuşacağını kimse tahmin edemezdi. Mormonluğun nasıl bir geçmişi vardır? Neye inanırlar? Gerçek anlamda Hıristiyan mıdırlar?
Mormonların Tarihi
Kilise Tarihi adlı eserinde Mormon din bilgini B.H.Roberts, "İsa'nın ve elçilerin emekleriyle kurulan kilisenin, Konstantin dönemine kadar yeryüzünden silindiğini" iddia etmektedir.Bu varsayım Mormonlar için önemlidir; çünkü İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Topluluğunun kurulabilmesi için Hıristiyan inancının tümüyle silinmiş olması gerekecektir.
Oysa İsa, kilisenin asla yok olmayacağını ve hiçbir zaman tamamiyle yoldan sapmayacağını öğretmiştir. Cehennemin kapıları kiliseye karşı duramayacaktır(Mat. 16:18). Kilise tarihinde bozulmalar ve Şeytan'dan gelen saldırılar olmuştur, ama Mesih'in kilisesi galip gelmiştir. Roberts bile önceki iddiasının tersine bunu kabul etmektedir: "Ancak Tanrı kendisini yeryüzünde tanıksız bırakmamıştır; O'na ve O'nun doğru yasalarına hürmet ederek yaşayan bir azınlık her zaman var olmuştur."
Joseph Smith ölmeden iki yıl kadar önce bu yeni topluluğu nasıl kurduğunu açıkladı. Kendi anlatımına göre, 1820 yılında henüz 14 yaşındayken New York Eyaletinde dinsel bir uyanış olmuş. Ailesinden birkaç kişi Presbiteryen kilisesine katılınca, kendisi de hangi kiliseye gideceğini ciddi bir şekilde düşünmeye başlamış. "Mezhepler arasındaki karışıklık ve çekişme öyle fazlaydı ki, kimin doğru kimin yanlış olduğunu anlamak çok zordu." Smith bir gün Yakup 1:5'i okumuş: "Sizden birinin bilgelikte eksiği varsa, herkese cömertçe, azarlamadan veren Tanrı'dan istesin; Tanrı ona verecektir."
1820 yılının ilkbaharında Tanrı'nın kendisini yönlendirmesini isteyen Joseph ormana çekilmiş. 'İlk görümünü' o zaman görmüş. Güneşten de parlak bir ışık sütunu görmüş. Baba Tanrı ve Mesih İsa, görkemli ve bedensel bir şekilde ortaya çıkmışlar. Smith'e hiçbir dinsel gruba katılmamasını, çünkü hepsinin 'yanlış' olduğunu söylemişler.
21 Eylül 1823'te Moroni adlı bir melek Joseph'ı ziyaret ederek yakındaki bir tepede altın levhalara yazılmış bir kitabın bulunduğundan söz etmiş. Aynı yerde kitabın çevirisine yardımcı olacak bir gözlük de (Urim ve Tummim) varmış. Levhalarda Tanrı'nın,eski çağlarda Amerika'da yaşayan insanlarla ilişkileri kayıtlıymış. Melek, 22 Eylül 1827 tarihinde levhalardaki yazıları çevirmesi için Joseph'a getirmiş. Levhaların çevirisi, 11 Haziran 1829 tarihinde telif hakkı alınan Mormon Kitabını oluşturmuş. 1830 yılında New York Palmyra'da beş bin adet nüsha basılmış. çevirisi tamamlanan levhalar melek Moroni'ye teslim edilmiş. Dolayısıyla levhaların var olduğuna ilişkin hiçbir somut kanıt yoktur.
Levhalar yeryüzünden alınmadan önce üç tanık Joseph'la birlikte onları görebilmek için dua etmiş. Bir melek görünüp her birine levhaları ve üzerlerindeki yazıları göstermiş. Bu kişilerin levhalarla ilgili tanıklığı Mormon Kitabının başında yer almaktadır. Martin Harris, Oliver Cowdery ve David Whitmer adındaki bu tanıkların hepsi Mormon topluluğunu daha sonra terk etmişlerdir. Harris yaşlandığı zaman geri dönmüş, ama Cowdery Metodist kilisesine katılmış ve Whitmer'le birlikte SZA (Son Zaman Azizleri) topluluğunun Tanrı'nın gerçek kilisesi olmadığını ifade etmiştir. David Whitmer Mesih'teki Tüm İmanlılara Sesleniş adlı eserinde (1887) Joseph Smith'in 1833 yılında sahte peygamber olduğunu iddia etmiştir. Bununla birlikte, Mormon Kitabındaki tanıklığını sürdürmüştür. Daha sonra levhaları gördüklerini iddia eden sekiz kişi daha çıkmıştır.
Joseph Smith ve Oliver Cowdery'e göre, 15 Mayıs 1829 tarihinde Vaftizci Yahya kendilerine görünmüş ve şöyle demiş: "Size, meleklerin hizmetinin, tövbe müjdesinin ve günahlardan bağışlanmak için yapılan su vaftizinin anahtarlarını elinde tutan Harun'un Kahinliğini aktarıyorum." Haziran ayı gelmeden önce de Petrus'tan, Yakup'tan ve Yuhanna'dan sözde Melkisedek kahinliği alınmış.
Joseph Smith 6 Nisan 1830 yılında 'Mesih'in Kilisesini' kurdu. (Bu ad daha sonra 'İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri' şeklinde değiştirildi). Joseph kuruluş toplantısında kendisinin 'bir kahin, çevirmen, peygamber ve elçi' olacağına ilişkin bir kehanet aldı. Yerde oradan oraya savrulan korku dolu bir adamdan cin kovduğu zaman yetkisi sözde onaylanmış oldu.
Mesih'in öğrencileri adlı kuruluştan ayrılan Ohio'lu bir hizmetli Sidney Rigdon, Mormon inancını benimsedi. Rigdon, inançlarını yaymak amacıyla yolculuk yapan Oliver Cowdery, Parley Pratt ve diğerleri aracılığıyla Mormon oldu. önceden Mesih'in öğrencileri kuruluşunda bulunan Pratt, Rigdon'a Mormon Kitabını verdi. Kısa bir süre içinde Rigdon ve topluluğundan birçok kişi Mormonluğu benimsediler. Yolcular aralıkta oradan ayrıldıklarında Ohio'nun Kirtland bölgesinde bin kişilik bir grup oluşmuştu. Rigdon yıllar boyunca Joseph Smith'in sağ kolu olarak hizmet verdi.
Mormonların büyük bir kısmı Kirtland'a taşındı. Orada Mormonların topluluk yönetiminin ana organizasyonu oluştu; Joseph Smith orada birçok temel öğretiyi açıkladı. Aynı zamanda Kutsal Kitap'ın, kendisine esinlenmiş bir uyarlaması üzerinde çalışmaya başladı. "Peygamberler Okulu" oluşturuldu. Tütün, alkol, meşrubat ve 'sıcak içecek' kullanımına ve fazla et yenmesine karşı bir "Bilgelik Sözü" verildi." Kirtland'da ilk tapınaklarını 27 Mart 1836 tarihinde açtılar.
Başka bir Mormon grubu, Missouri eyaletine yerleşti. Kirtland'daki topluluk şiddetli bir baskıyla karşılaştığında Missouri'deki gruba katıldı. Yerlilerin ve Mormonların, Mesih'in 1891 yılında dönüşünde gerçekleşecek olan yıkımdan kurtulmaları için Amerika'nın Kudüs'ü adını verdikleri Siyon'u inşaa etmeye başladılar. Joseph, Tanrı için Missouri eyaletinde büyük bir tapınak yapacaklarını bildirdi.
Bu kehanet gerçekleşmedi; çünkü 1838-1839'dan sonra Mormonlar Brigham Young'ın yönetimi altında Illinois'e kaçtılar. Joseph ölüm tehdidi altında hapiste geçici olarak alıkondu. Daha sonra Mormonların arasına döndü. Mississippi'nin yakınlarında güzel Nauvo kentini kurdular. Amerika'nın doğusundan, Kanada'dan ve İngiliz adalarından Nauvo kentine gelen Mormonların sayısı 20.000'e ulaştı.
Mormonlar ve Mormon olmayanlar arasında sıkıntı yaşanmaya devam etti. 24 Haziran 1844'te Joseph ve diğerleri Kartaca'ya doğru yola çıktılar. Orada yetkililer tarafından tutuklanarak hapse atıldılar. 27 Haziranda, tutuk evine bir kalabalık saldırdı. Joseph altı kurşunlu, Hyrum (kardeşi) ise tek kurşunlu tabancasına davrandı. Diğerleri ise değneklerini aldılar. Kalabalık merdivenlerden çıkarken Hyrum vurularak öldürüldü. Joseph silahını ateşledi. Ancak odada güvenlikte olmadığını ve kalabalığın özellikle kendi peşinde olduğunu gördüğünden pencereye koştu. üç kurşunla vurularak öldürüldü.
Mormonlar Nauvo'daki evlerinden ayrıldılar. Topluluğun kontrolünü eline geçirmeyi başaran Brigham Young'ın önderliğinde Utah'a doğru yola çıktılar. Orada gelişen bir kent oluşturdular. Daha sonra çeşitli yollardan başkaları da oraya yerleşti.
'İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Topluluğu' Missouri'de yeniden organize oldu ve 1860 yılında resmen açıldı. Topluluk o tarihten beri Joseph Smith'in soyundan gelen kişiler tarafından yönetilmektedir. Son Zaman Azizleri ve yeniden organize olan Missouri toplulukları arasında bazı temel öğreti farkları vardır. üstelik, birbirinden farklı yüz kadar küçük Mormon tarikatı mevcuttur.
Bu tarih kısmı, günümüzdeki birçok Mormon'un bildiği şekilde yazılmıştır. Ancak ilk görümün altı farklı uyarlaması, levhaları bulup çevirmeye ilişkin oniki ayrı öykü, levhaları görenlerin de çeşit çeşit tanıklıkları vardır. Bunlar, Joseph Smith'in görümleri ve öğretileri hakkında ciddi sorulara neden olmaktadır. Mormonlar Joseph'ın iddialarını yalnızca dua yoluyla bilgelik isteyerek değil, ciddi bir tarihsel araştırma yaparak incelemelidir. çünkü Tanrı'dan gelen gerçek bir tanıklık ile tarihsel gerçekler asla birbirleriyle çelişmeyecektir.
1981 yılında Mormonlar, daha küçük boyutta dokuz tapınak yapacaklarını duyurdular. Böylece inşaatı biten, devam eden ya da planlanan tapınakların sayısı otuz yediye çıktı. Bir önceki yıl yedi tapınağın inşaa planı duyurulmuştu. Eskiden bazı insanlar, hayatları boyunca yalnızca bir kez tapınağa gidebilirlerdi, ama artık çok sayıda Mormon, tapınağa gidebilecekti.
Joseph Smith, 6 Nisan 1830 yılında beş kişiyle birlikte bu grubu oluşturduğu zaman, günümüzdeki büyüklüğüne kavuşacağını kimse tahmin edemezdi. Mormonluğun nasıl bir geçmişi vardır? Neye inanırlar? Gerçek anlamda Hıristiyan mıdırlar?
Mormonların Tarihi
Kilise Tarihi adlı eserinde Mormon din bilgini B.H.Roberts, "İsa'nın ve elçilerin emekleriyle kurulan kilisenin, Konstantin dönemine kadar yeryüzünden silindiğini" iddia etmektedir.Bu varsayım Mormonlar için önemlidir; çünkü İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Topluluğunun kurulabilmesi için Hıristiyan inancının tümüyle silinmiş olması gerekecektir.
Oysa İsa, kilisenin asla yok olmayacağını ve hiçbir zaman tamamiyle yoldan sapmayacağını öğretmiştir. Cehennemin kapıları kiliseye karşı duramayacaktır(Mat. 16:18). Kilise tarihinde bozulmalar ve Şeytan'dan gelen saldırılar olmuştur, ama Mesih'in kilisesi galip gelmiştir. Roberts bile önceki iddiasının tersine bunu kabul etmektedir: "Ancak Tanrı kendisini yeryüzünde tanıksız bırakmamıştır; O'na ve O'nun doğru yasalarına hürmet ederek yaşayan bir azınlık her zaman var olmuştur."
Joseph Smith ölmeden iki yıl kadar önce bu yeni topluluğu nasıl kurduğunu açıkladı. Kendi anlatımına göre, 1820 yılında henüz 14 yaşındayken New York Eyaletinde dinsel bir uyanış olmuş. Ailesinden birkaç kişi Presbiteryen kilisesine katılınca, kendisi de hangi kiliseye gideceğini ciddi bir şekilde düşünmeye başlamış. "Mezhepler arasındaki karışıklık ve çekişme öyle fazlaydı ki, kimin doğru kimin yanlış olduğunu anlamak çok zordu." Smith bir gün Yakup 1:5'i okumuş: "Sizden birinin bilgelikte eksiği varsa, herkese cömertçe, azarlamadan veren Tanrı'dan istesin; Tanrı ona verecektir."
1820 yılının ilkbaharında Tanrı'nın kendisini yönlendirmesini isteyen Joseph ormana çekilmiş. 'İlk görümünü' o zaman görmüş. Güneşten de parlak bir ışık sütunu görmüş. Baba Tanrı ve Mesih İsa, görkemli ve bedensel bir şekilde ortaya çıkmışlar. Smith'e hiçbir dinsel gruba katılmamasını, çünkü hepsinin 'yanlış' olduğunu söylemişler.
21 Eylül 1823'te Moroni adlı bir melek Joseph'ı ziyaret ederek yakındaki bir tepede altın levhalara yazılmış bir kitabın bulunduğundan söz etmiş. Aynı yerde kitabın çevirisine yardımcı olacak bir gözlük de (Urim ve Tummim) varmış. Levhalarda Tanrı'nın,eski çağlarda Amerika'da yaşayan insanlarla ilişkileri kayıtlıymış. Melek, 22 Eylül 1827 tarihinde levhalardaki yazıları çevirmesi için Joseph'a getirmiş. Levhaların çevirisi, 11 Haziran 1829 tarihinde telif hakkı alınan Mormon Kitabını oluşturmuş. 1830 yılında New York Palmyra'da beş bin adet nüsha basılmış. çevirisi tamamlanan levhalar melek Moroni'ye teslim edilmiş. Dolayısıyla levhaların var olduğuna ilişkin hiçbir somut kanıt yoktur.
Levhalar yeryüzünden alınmadan önce üç tanık Joseph'la birlikte onları görebilmek için dua etmiş. Bir melek görünüp her birine levhaları ve üzerlerindeki yazıları göstermiş. Bu kişilerin levhalarla ilgili tanıklığı Mormon Kitabının başında yer almaktadır. Martin Harris, Oliver Cowdery ve David Whitmer adındaki bu tanıkların hepsi Mormon topluluğunu daha sonra terk etmişlerdir. Harris yaşlandığı zaman geri dönmüş, ama Cowdery Metodist kilisesine katılmış ve Whitmer'le birlikte SZA (Son Zaman Azizleri) topluluğunun Tanrı'nın gerçek kilisesi olmadığını ifade etmiştir. David Whitmer Mesih'teki Tüm İmanlılara Sesleniş adlı eserinde (1887) Joseph Smith'in 1833 yılında sahte peygamber olduğunu iddia etmiştir. Bununla birlikte, Mormon Kitabındaki tanıklığını sürdürmüştür. Daha sonra levhaları gördüklerini iddia eden sekiz kişi daha çıkmıştır.
Joseph Smith ve Oliver Cowdery'e göre, 15 Mayıs 1829 tarihinde Vaftizci Yahya kendilerine görünmüş ve şöyle demiş: "Size, meleklerin hizmetinin, tövbe müjdesinin ve günahlardan bağışlanmak için yapılan su vaftizinin anahtarlarını elinde tutan Harun'un Kahinliğini aktarıyorum." Haziran ayı gelmeden önce de Petrus'tan, Yakup'tan ve Yuhanna'dan sözde Melkisedek kahinliği alınmış.
Joseph Smith 6 Nisan 1830 yılında 'Mesih'in Kilisesini' kurdu. (Bu ad daha sonra 'İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri' şeklinde değiştirildi). Joseph kuruluş toplantısında kendisinin 'bir kahin, çevirmen, peygamber ve elçi' olacağına ilişkin bir kehanet aldı. Yerde oradan oraya savrulan korku dolu bir adamdan cin kovduğu zaman yetkisi sözde onaylanmış oldu.
Mesih'in öğrencileri adlı kuruluştan ayrılan Ohio'lu bir hizmetli Sidney Rigdon, Mormon inancını benimsedi. Rigdon, inançlarını yaymak amacıyla yolculuk yapan Oliver Cowdery, Parley Pratt ve diğerleri aracılığıyla Mormon oldu. önceden Mesih'in öğrencileri kuruluşunda bulunan Pratt, Rigdon'a Mormon Kitabını verdi. Kısa bir süre içinde Rigdon ve topluluğundan birçok kişi Mormonluğu benimsediler. Yolcular aralıkta oradan ayrıldıklarında Ohio'nun Kirtland bölgesinde bin kişilik bir grup oluşmuştu. Rigdon yıllar boyunca Joseph Smith'in sağ kolu olarak hizmet verdi.
Mormonların büyük bir kısmı Kirtland'a taşındı. Orada Mormonların topluluk yönetiminin ana organizasyonu oluştu; Joseph Smith orada birçok temel öğretiyi açıkladı. Aynı zamanda Kutsal Kitap'ın, kendisine esinlenmiş bir uyarlaması üzerinde çalışmaya başladı. "Peygamberler Okulu" oluşturuldu. Tütün, alkol, meşrubat ve 'sıcak içecek' kullanımına ve fazla et yenmesine karşı bir "Bilgelik Sözü" verildi." Kirtland'da ilk tapınaklarını 27 Mart 1836 tarihinde açtılar.
Başka bir Mormon grubu, Missouri eyaletine yerleşti. Kirtland'daki topluluk şiddetli bir baskıyla karşılaştığında Missouri'deki gruba katıldı. Yerlilerin ve Mormonların, Mesih'in 1891 yılında dönüşünde gerçekleşecek olan yıkımdan kurtulmaları için Amerika'nın Kudüs'ü adını verdikleri Siyon'u inşaa etmeye başladılar. Joseph, Tanrı için Missouri eyaletinde büyük bir tapınak yapacaklarını bildirdi.
Bu kehanet gerçekleşmedi; çünkü 1838-1839'dan sonra Mormonlar Brigham Young'ın yönetimi altında Illinois'e kaçtılar. Joseph ölüm tehdidi altında hapiste geçici olarak alıkondu. Daha sonra Mormonların arasına döndü. Mississippi'nin yakınlarında güzel Nauvo kentini kurdular. Amerika'nın doğusundan, Kanada'dan ve İngiliz adalarından Nauvo kentine gelen Mormonların sayısı 20.000'e ulaştı.
Mormonlar ve Mormon olmayanlar arasında sıkıntı yaşanmaya devam etti. 24 Haziran 1844'te Joseph ve diğerleri Kartaca'ya doğru yola çıktılar. Orada yetkililer tarafından tutuklanarak hapse atıldılar. 27 Haziranda, tutuk evine bir kalabalık saldırdı. Joseph altı kurşunlu, Hyrum (kardeşi) ise tek kurşunlu tabancasına davrandı. Diğerleri ise değneklerini aldılar. Kalabalık merdivenlerden çıkarken Hyrum vurularak öldürüldü. Joseph silahını ateşledi. Ancak odada güvenlikte olmadığını ve kalabalığın özellikle kendi peşinde olduğunu gördüğünden pencereye koştu. üç kurşunla vurularak öldürüldü.
Mormonlar Nauvo'daki evlerinden ayrıldılar. Topluluğun kontrolünü eline geçirmeyi başaran Brigham Young'ın önderliğinde Utah'a doğru yola çıktılar. Orada gelişen bir kent oluşturdular. Daha sonra çeşitli yollardan başkaları da oraya yerleşti.
'İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Topluluğu' Missouri'de yeniden organize oldu ve 1860 yılında resmen açıldı. Topluluk o tarihten beri Joseph Smith'in soyundan gelen kişiler tarafından yönetilmektedir. Son Zaman Azizleri ve yeniden organize olan Missouri toplulukları arasında bazı temel öğreti farkları vardır. üstelik, birbirinden farklı yüz kadar küçük Mormon tarikatı mevcuttur.
Bu tarih kısmı, günümüzdeki birçok Mormon'un bildiği şekilde yazılmıştır. Ancak ilk görümün altı farklı uyarlaması, levhaları bulup çevirmeye ilişkin oniki ayrı öykü, levhaları görenlerin de çeşit çeşit tanıklıkları vardır. Bunlar, Joseph Smith'in görümleri ve öğretileri hakkında ciddi sorulara neden olmaktadır. Mormonlar Joseph'ın iddialarını yalnızca dua yoluyla bilgelik isteyerek değil, ciddi bir tarihsel araştırma yaparak incelemelidir. çünkü Tanrı'dan gelen gerçek bir tanıklık ile tarihsel gerçekler asla birbirleriyle çelişmeyecektir.