*MeleK*
♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Öğrenilmiş 'Çaresizlik'
Öğrenilmiş çaresizlik yeni yeni duymaya başladığımız bir kavram.
Ortaya çıkışı 1960’lı yılların sonuna denk düşmektedir oysa. Pennsylvania Üniversitesinde hayvanlarla yapılan öğrenme araştırmalarıyla tanımlanmış bir konudur.
Öğrenilmiş çaresizlik konusu insan yaşamının birçok yönünü olumsuz etkilemektedir. Sadece bu yönüyle bile toplum tarafından bilinmesi gereken önemli bir konu olduğu ortadadır.
Öğrenilmiş çaresizlik, bizleri okulda, işte, evde, arkadaşlık ilişkilerinde kısaca yaşamın her boyutunda etkilemektedir.
Öğrenilmiş çaresizlik nedir?
Bir öykü ile açıklamaya çalışalım. Aşağıdaki öykü öğrenilmiş çaresizlik kavramını açıklamaya çok uygun gözüküyor:
“Bir gün iki kurbağa sinekleri avlamak için hoplayıp zıplarlarken yanlışlıkla çiftçinin akşamüzeri ineklerinden sağdığı sütleri doldurduğu bir kazanın içine düşmüşler.
Kurbağalardan birisi bir süre çıkmak için uğraştıktan sonra kazanın içinde çok az süt olması nedeniyle kazanın içinde çok derinde olduğunu görmüş ve asla zıplayarak çıkamayacağını fark etmiş.
Uzun zaman uğraşmış ama bir çıkış yolu bulamamış. Çıkış yolu olmadığını “anlayan” kurbağa, bunun üzerine çıkmaktan vazgeçmiş ve demek ki buraya kadarmış diyerek kendisini bırakmış. Sonunda sütün dibine batarak ölmüş.
Diğer kurbağa ise bir süre çabaladıktan sonra zıplayarak çıkamayacağını anlamış ama yine de bir çıkış yolu olmalı diye düşünmüş. Yavaşça sütün üstünde ayaklarını çırpmaya başlamış. Bir süre sonra sütün üzerinde yağlar toplanmaya başlamış ve kurbağa bu yağın üzerine çıkıp oturmuş. Sabah çiftçi sütün içindeki kurbağayı görünce almış ve kazanın dışına atmış. Böylece vazgeçmeyen ikinci kurbağa hayatta kalmış.
Öğrenilmiş çaresizlik birinci kurbağanın davranışıdır.
Hayvanlarla başlayan laboratuar ortamında ki çalışmalar daha sonra insanlarla da yapılmış ve çalışmaların bir sonucu olarak ortaya çıkan öğrenilmiş çaresizlik modeli, çeşitli davranışların açıklanmasında önemli bir rol oynamıştır.
Öğrenilmiş çaresizlik modeline göre, davranış ile sonucu arasında bağlantı olmadığının öğrenilmesi, güdüsel (motivational), bilişsel (cognitive) ve duygusal (emotional) alanlarda bozukluklar ortaya çıkartmaktadır.
Güdüsel alandaki bozukluk, istemli davranışlarda azalmayla kendini göstermektedir. Bir başka ifadeyle, öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı sonucunda bireyin motivasyonu düşmekte hiçbir şey yapmak istemez hale gelmektedir.
Ortaya çıkan bilişsel bozukluk ise, çabanın başarının anahtarı olduğunu anlamada sorun ortaya çıkmaktadır.
Birey, davranışının sonucunda ortaya çıkabilecek olası olumlu ve olumsuz sonuçları değerlendirememekte, olası seçeneklerini fark edememekte ve bunun sonucunda da bireyin düşünme sürecinde bir tıkanıklık ortaya çıkmaktadır.
Çaresizlik bireyden bireye değişkenlik gösterir. Her bireyin kendine özgü çaresizlik biçimi vardır. Bazı insanlar diğerlerine göre çaresizlik yaşamaya daha yatkın olabilmektedir.
Çaresizlik ölçülebilir mi?
Çaresizlikle başa çıkılabilir mi?
Çaresizliğin yaşam başarısına etkisi nedir?
Sorularının cevaplarını sonraki yazıda bulacaksınız.
Çabanız bol olsun.
Ortaya çıkışı 1960’lı yılların sonuna denk düşmektedir oysa. Pennsylvania Üniversitesinde hayvanlarla yapılan öğrenme araştırmalarıyla tanımlanmış bir konudur.
Öğrenilmiş çaresizlik konusu insan yaşamının birçok yönünü olumsuz etkilemektedir. Sadece bu yönüyle bile toplum tarafından bilinmesi gereken önemli bir konu olduğu ortadadır.
Öğrenilmiş çaresizlik, bizleri okulda, işte, evde, arkadaşlık ilişkilerinde kısaca yaşamın her boyutunda etkilemektedir.
Öğrenilmiş çaresizlik nedir?
Bir öykü ile açıklamaya çalışalım. Aşağıdaki öykü öğrenilmiş çaresizlik kavramını açıklamaya çok uygun gözüküyor:
“Bir gün iki kurbağa sinekleri avlamak için hoplayıp zıplarlarken yanlışlıkla çiftçinin akşamüzeri ineklerinden sağdığı sütleri doldurduğu bir kazanın içine düşmüşler.
Kurbağalardan birisi bir süre çıkmak için uğraştıktan sonra kazanın içinde çok az süt olması nedeniyle kazanın içinde çok derinde olduğunu görmüş ve asla zıplayarak çıkamayacağını fark etmiş.
Uzun zaman uğraşmış ama bir çıkış yolu bulamamış. Çıkış yolu olmadığını “anlayan” kurbağa, bunun üzerine çıkmaktan vazgeçmiş ve demek ki buraya kadarmış diyerek kendisini bırakmış. Sonunda sütün dibine batarak ölmüş.
Diğer kurbağa ise bir süre çabaladıktan sonra zıplayarak çıkamayacağını anlamış ama yine de bir çıkış yolu olmalı diye düşünmüş. Yavaşça sütün üstünde ayaklarını çırpmaya başlamış. Bir süre sonra sütün üzerinde yağlar toplanmaya başlamış ve kurbağa bu yağın üzerine çıkıp oturmuş. Sabah çiftçi sütün içindeki kurbağayı görünce almış ve kazanın dışına atmış. Böylece vazgeçmeyen ikinci kurbağa hayatta kalmış.
Öğrenilmiş çaresizlik birinci kurbağanın davranışıdır.
Hayvanlarla başlayan laboratuar ortamında ki çalışmalar daha sonra insanlarla da yapılmış ve çalışmaların bir sonucu olarak ortaya çıkan öğrenilmiş çaresizlik modeli, çeşitli davranışların açıklanmasında önemli bir rol oynamıştır.
Öğrenilmiş çaresizlik modeline göre, davranış ile sonucu arasında bağlantı olmadığının öğrenilmesi, güdüsel (motivational), bilişsel (cognitive) ve duygusal (emotional) alanlarda bozukluklar ortaya çıkartmaktadır.
Güdüsel alandaki bozukluk, istemli davranışlarda azalmayla kendini göstermektedir. Bir başka ifadeyle, öğrenilmiş çaresizlik yaşantısı sonucunda bireyin motivasyonu düşmekte hiçbir şey yapmak istemez hale gelmektedir.
Ortaya çıkan bilişsel bozukluk ise, çabanın başarının anahtarı olduğunu anlamada sorun ortaya çıkmaktadır.
Birey, davranışının sonucunda ortaya çıkabilecek olası olumlu ve olumsuz sonuçları değerlendirememekte, olası seçeneklerini fark edememekte ve bunun sonucunda da bireyin düşünme sürecinde bir tıkanıklık ortaya çıkmaktadır.
Çaresizlik bireyden bireye değişkenlik gösterir. Her bireyin kendine özgü çaresizlik biçimi vardır. Bazı insanlar diğerlerine göre çaresizlik yaşamaya daha yatkın olabilmektedir.
Çaresizlik ölçülebilir mi?
Çaresizlikle başa çıkılabilir mi?
Çaresizliğin yaşam başarısına etkisi nedir?
Sorularının cevaplarını sonraki yazıda bulacaksınız.
Çabanız bol olsun.
