Portekiz Tarihi

*MeleK*

♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Portekiz Tarihi
Ilk çaglarda Iber kabileleri (Lusitanienler) ile isgal edilen ülke, M.Ö. 1. yüzyilda Romalilarin bir eyaleti oldu. Sonra Vandallar, Süevler (bir Alman kabilesi), 5. yüzyildan 8. yüzyila kadar Vizigotlar tarafindan istila edildi. 711 yilinda ülke Müslümanlarin eline geçti. Endülüs Emevileri (756-1031), Teva'if-i Müluk (11. yüzyil) Islam devletleri kurulup, bölgeye hakim oldular. Onuncu yüzyila dogru Douro ve Minho nehirleri arasindaki bölgeye Terra Portucallis ismi verildi. Portucallis, Latince Portas (liman) ve Calle (kale) birlesiminden meydana gelmistir.

Portekiz, 1143'te bagimsiz bir krallik oldu. Sinirlari Meriniler'e karsi yaptigi savaslarla genisledi. On üçüncü yüzyil ortasina dogru bugünkü Portekiz sinirlari tamamlandi. Portekizli denizciler 15. yüzyilda dünya çapinda yayilma gösterdiler. Sonraki yüzyilda Asya,Afrika ve Güney Amerika'da büyük bir sömürge imparatorlugu kurarak, Avrupa ve Dogu arasindaki ticaretin çogunu ellerinde tuttular. 1598 yilinda Fas sehirlerine karsi açtigi savasta, Portekiz agir bir maglubiyete ugrayinca, imparatorluk aniden çöktü. Ülkenin zayiflamasindan faydalanan Ispanya, Portekiz'i 1580'de topraklarina katarak, 1640'a kadar idare etti.

Portekiz 1688 yilinda Lizbon Antlasmasiyla tekrar bagimsizligina kavustu. Fakat Portekiz eski ihtisamini kaybettiginden Ingiltere ile 1703'te, 20. yüzyila kadar devam eden bir ittifak antlasmasi imzalandi. Ingilizlerle müttefik oldugundan 19. yüzyilda Napolyon'a karsi savasmak zorunda kaldi. Ülke Fransa ile savas halindeyken, 1811'de kral ve ailesi Brezilya'ya sigindi. Bu dönemde imparatorluk çökmeye basladi. 1822'de Brezilya bagimsizligini ilan edince, Portekiz tek büyük zenginlik kaynagini kaybetti.

On dokuzuncu yüzyilin tamami ve 20. yüzyil baslari Portekiz için ekonomik ve siyasi istikrarsizlik dönemi oldu. Siddetli partizan mücadeleler, iç savaslar ülaaai kargasanin içine itti. 1908'de kral katledilerek, iki yil sonra 1910'da cumhuriyet ilan edildi. On alti yil devam eden cumhuriyet dönemi oldukça istikrarsiz olup,

25 Nisan 1974'te hükümet genç subaylar tarafindan yapilan bir darbe sonucu isbasindan uzaklastirilinca, General Antonio de Spinola liderliginde bir askeri cunta kontrolü eline geçirdi. Baskan Spinola solcu subaylardan gelen baski sonucu, ayni yilin Eylül ayi sonunda istifa etmek zorunda kaldi. Nisan 1975'te demokratik partiler oylarin %64'ünü kazanmasina ragmen, Sovyetlerce desteklenen komünist parti tesirini arttirdi. Bankalar, sigortalar ve sanayi devletlestirildi.

1976'da yürürlüge giren yeni Anayasada sosyalizme geçis hedefi açik bir sekilde de ortaya kondu. Yeni Anayasanin ardindan yapilan genel seçimlerde hiçbir parti çogunlugu elde edemedi. Sosyalist Partisi Genel Baskani Mário Soares bir azinlik hükümeti kurdu. Cumhurbaskanligina Genelkurmay Baskani Antánio Ramalho Eones seçildi. Mário Soares baskanligindaki hükümet 1977 Araliginda istifa etti. Ocakta kurulan koalisyon hükümeti ve bunun ardindan kurulan bir dizi koalisyonlar da kisa ömürlü oldu.

1980'de yapilan seçimlerden sonra merkez sag egilimli Demokratik Ittifak, büyük çogunlukla iktidara geldi. Bu hükümet anayasada büyük degisiklikler yapti ve sivil yönetime geçis yolunu açti. 1982'de bas gösteren hükümet krizi üzerine Cumhurbaskani erken seçim karari aldi. 1983 Nisaninda yapilan seçimlerde birinci parti durumuna gelen Portekiz Sosyalist Partisi, Sosyal Demokrat Partiyle koalisyon kurdu.

Portekiz 1 Ocak 1986'da AET'ye alindi. Soares, 60 yillik bir aradan sonra 1986 Subatinda ilk sivil cumhurbaskani seçildi. Temmuz 1987'de yapilan seçimlerde Sosyal Demokrat Parti sandalye sayisini büyük oranda arttirmasi, kurulan koalisyon hükümetinin istikrarli olmasini sagladi. 1991'de yapilan seçimlerde Sosyal Demokrat Parti yine ilk siradaki yerini korudu.

__________________________________________________ ______________________________
__________________________________________________ ______________________________
__________________________________________________ ______

KALITE PROGRAMI VE ÖDÜLLER -- PORTEKIZ

Portekiz, tarihi nedenlerden (koyu bir otokratik rejim, Avrupa'ya sirtini çevirmis bir politika, vb.) dünya ekonomisiyle çok geç bütünlesti. Son 20 yil içinde beliren bu bütünlesme sürecinde, ekonomisinin uluslararasi rekabet ortaminda ayakta kalabilmesi için, kalite ögesinin üzerinde ciddiyetle durulmasi gerektigini hemen farketti. Bu hem özel kesim için, hem de kamu kesimi için geçerliydi. Bunun üzerine Basbakanliga bagli bir birim olan ve reform konularini Basbakanlik adina yürütmekte olan, kisaca SMA (Idari Çagcillasma Sekreteryasi) diye taninan birim 1993'de kamu idaresinin tamamini kapsayacak bir kalite programi baslatti. Idarede kalitenin ne oldugunu tanimlayan bir elkitabi hazirladi, birimleri "kalitesizlik" konusunda uyaracak girisimler düzenledi ve kamu birimlerine her yil kalite ödülleri verecek bir düzen baslatti. 10 yildan beri süren bu çabanin etkinliklerinden biri olarak, geçtigimiz yil içinde, bir çalisma grubu olusturdu ve kamu kesimindeki kalite girisimlerinin karsilastigi sorunlarin üzerinde bir arastirma yaptirdi. Bundan çikan sonuçlara göre alinmasi gereken önlemler söyle özetlenebilir:

Islemleri basitlestirmek ve bürokrasiyi azaltma alanindaki girisimleri güçlendirilmek.



Kamu idaresinin tamamini kapsayacak bir kalite sistemini gelistirilmek ve bununla ilgili tesvik mekanizmalarini kurmak.



Kalite ödülleri sistemini daha da etken kilmak. (Degerlendirmenin sunulan hizmetin yalnizca bir boyutuna degil, birimin isleyisinin tamamina ve yurttas üzerinde yaratilan sonuca kaydirilmasi.)



Yönetici olma sansi olan görevlilere sunulan egitim programlarini onlarin yöneticilik ve yaraticilik niteliklerini gelistirebilecekleri bir platforma kaydirmak. (Öyle ki, bürokratik bir idari kültürü degistirerek, yerine getirilmek istenen kültürün olusmasinda etken rol alabilsinler.)



Insan kaynaklarinin yönetiminde daha esnek yöntemlerin ve yaklasimlarin devreye girmesine olanak saglamak.



Yöneticilere daha fazla yetki ve özerklik verecek "yöneticilik kontratlari" yaklasimini ciddi olarak denemek ve bu kontratlari etken biçimde denetleyecek sistemleri kurmak. (Öyle ki, yönetim kültürü gelissin ve yayginlassin.)


Görüldügü gibi, Portekiz kalite programlarini genis perspektifli bir reform anlayisi içinde ele aliyor. Bu anlayis içinde sayisi giderek artan birimler "kaliteli hizmet kurallari" yayimliyorlar. Bunlar, birimin kendiliginden kabullendigi ve sundugu hizmetlerin kullanicilarina karsi yaptigi taahhütleri tanimliyor. "Su hizmeti su kadar dakikada ve su kosullarda vermeye söz veriyoruz" gibi. Birimler daha sonra da belli bir dönem içindeki performanslarini somut rakamlarla kamuoyuna duyuruyorlar.

Bu genel çerçeve içinde 8 yildan beri kalite ödülleri düzenleniyor. Yillik olarak verilen bu ödülleri yöneten bir sistem var. Herhangi bir kamu birimi bu ödüle aday olmak istedigi zaman, ayrintili bir soru formunu dolduruyor; buna, ulastigi düzeyi vurgulayacak belgeleri ekliyor, hatta yurttaslardan aldigi tepkileri de ilistiriyor. Böylece olusan dosyalari bir jüri degerlendiriyor. Baskanligi SMA'nin yürüttügü jüride bir kamu kurulusu olan Kalite Enstitüsü'nün, özerk bir kurulus olan Kalite Dernegi'nin temsilcileri var. Ayrica kalite konusundaki uzmanliklariyla taninan iki kisi de jüri üyesi. Jüri her yil 5 kurulusa veriyor bu ödülü. Ödüller,, afisleme ve antetli kagitlarina "kurulusumuz kalite ödülünü kazanmistir" ibaresini koyma hakkina sahip oluyorlar. Bu olgunun o birimde çalisan görevlilerin üzerinde son derecede olumlu bir etki yarattigi ve bir gurur kaynagi oldugu söyleniyor. Bu da, kamu idaresi içinde bir rekabet ortami gelistiriyor.

Kalite politikasinin somut sonuçlarini görmek için daha önceki yillarda bu ödülü kazanmis olan Beja Saglik Idaresi'nin uygulamasina bakmakta yarar olabilir.

Burada (her saglik kurulusunda oldugu gibi) doktorlar, hemsireler ve hastabakicilar ayri hiyerarsik gruplar halinde örgütlenmislerdi. Saglik Idaresi bu modeli degistirip hiyerarsik gruplarin arasindaki asilmaz duvarlari yikti. Degisik meslek gruplarini bir araya getiren, süreklilikleri olan ve hastalarin somut gereksinimlerine yanit vermeyi hedef edinmis "çalisma takimlari" yaratildi. Baska bir deyisle, örgütlenme artik meslek gruplarinin kendilerine dönük hiyerarsi duygusu üzerine degil, saglik hizmetinin kullanicilarinin beklentileri üzerine bina edildi. Ek önlem olarak hasta kabulü, hastaya sunulan hizmet, hastanin ailesinin gereksinimleri, hastanin bilgilendirilmesi, hastanin müdahaleden sonraki bakimi gibi konularda önlemler alindi. Esgüdüme ve bilgi ile deneyimlerin paylasilmasina öncelik verildi. Performans ölçümü hastalarin ve ailelerinin tatmin olmalarina ve hastalarin iyilesme oranlarina dayandirildi. Hem de bu degisimin tamami tepeden gelen emirler ve düzenlemelerle degil, altttan gelen ve çalisanlarin tartisarak birlikte olusturduklari düsüncelerden kaynaklandi. Uygulamanin basarisi Portekiz'de hastanelerin yeniden yapilanmasi yolunda bir model olusturdu.

YEREL KALITE ÖDÜLLERI -- PORTEKIZ
Birçok ülkede birden ortaya çikan yerinden yönetim politikalarinin isiginda yerel seçilmis birimlerin (belediyeler ya da bölge meclisleri ve idareleri) yönetilmeleri de reform çalismalarinin gündemine girdi. Portekiz de, bu konuya özen gösteriyor ve yerel birimleri çagcillasma çabasinda cesaretlendirme amaciyla bazi girisimler planliyor. Bunlardan biri, yalnizca yerel yönetimlere açik tutulan bir ödül sistemi. Bu, prestijli bir yarisma. Katilabilmek için yönetimi çagcillastirma konusunda somut girisimler uygulayip bunlarin olumlu sonuçlarini almis olmak, girisimleri ve sonuçlarini belgeleyip anlatan bir dosya hazirlamak gerekiyor. Bu dosya bir jüri tarafindan inceleniyor. Ilk elemeden sonra elegin üstünde kalan girisimler jüri tarafindan yerinde inceleniyor. Daha sonraki degerlendirme sonunda ödülleri kazananlar bir törenle ilan ediliyorlar.

Örnek vermek gerekirse, 1998'deki yarismayi iki belediye kazandi: Abrantes Belediyesi (nüfusu 70.000) ile Moura Belediyesi (nüfusu 13.000).

Abrantes'in girisimlerinden biri "ombudsman" yaratmakti. Bu girisim basarili olmus ve yurttasin idareyle olan sorunlarini etken bir biçimde çözümlemisti. Bunun basarisi Lizbon'daki sorumlulari harekete geçirdi ve bu uygulamadan esinlenerek "belediye ombudsman"lerinin yaratilmasini kolaylastirip bazi kurallara baglayacak bir yasa taslagini hazirlamalarina önayak oldu. Abrantes'in basarilari bununla bitmiyor. Asagi kademelere yetki kaydirmak, 10 kalite takimi kurmak, bilgisayar teknolojisini kullanarak belediyeye isi düsen her yurttasin dosyasinin adim adim izlenmesini saglamak, belediyenin girisinde bir "hos geldiniz" servisi kurarak yurttasi orada etken biçimde bilgilendirmek ve bunun yaninda yuttasin islemlerini hemen orada baslatarak oda oda dolasmasina gerek birakmamak.

Moura da bir "hos geldiniz" servisi olusturmus. Orada belediyeye gelen yurttaslara belgelerini doldurma konusunda yardimci olunuyor. Bu kirsal belediye halkin daginik bir biçimde ve genis bir alanda yerlesik olmasindan dolayi yurttasin isini kolaylastirmak için mahalle birimleri olusturup onlara yetki vermis. Öyle ki, mahalle takimlari bir sorun olmasa bile adeta kapi kapi dolasip hizmetle ilgili konulari yurttaslarla konusuyor ve kontrollar yapiyor. Hatta belediyeye yapilmasi gereken (su, elektrik ve benzeri) bazi ödemeleri kabul ediyorlar.
bu dönemde kirk sekiz hükümet kuruldu ve en az yirmi bes darbe tesebbüsü oldu. 1926'da ordu idareyi ele aldi ve kirk sekiz yil ülke General Franko tarafindan diktatörlükle idare edildi. yazili ve görsel basinin davetli oldugu özel bir törenle Basbakan ve 4 Bakan tarafindan ilgili kuruluslara sunuluyor. Kuruluslar bu ödülü kendi binalarinda sergileme
 
Geri
Üst