Y kromozomu yok oluyor
y kromozomu yok oluyor
Erkek cinsiyetini belirleyen Y kromozomunun yavaş yavaş yok olduğu ortaya çıktı. Evrim sürecinde dış görünümde de değişiklikler bekleniyor. Araştırmalar Y kromozomunun artık üçte iki oranında küçüldüğünü ve kendini yenileme yetisini kaybettiğini gösteriyor. Bilim adamları konuyla ilgili farklı yorumlar yapsa da gelecekte erkek kısırlığının artması, beklenen en önemli sonuçlardan biri. Hatta son olarak haziran ayında Berlin'de yapılan Avrupa İnsan Üremesi ve Embriyoloji Topluluğu Kongresi'nde (European Society of Human Reproduction and Embryology Congress-ESHRE) "Y kromozomu kayboluyor mu?" konulu sunumda, erkeğin dış görüntüsünün bile bu nedenle değişeceği iddia edildi. Erkeklik yok mu oluyor? Y kromozomunun küçülmesinin anlamı ne? Jinemed Kadın Sağlığı Merkezi Direktörü Prof. Dr. Teksen Çamlıbel'le bu konu hakkında konuştuk...
Y kromozomunun küçüldüğü nasıl anlaşıldı?
İnsanlarda 23 kromozom vardır. 22 tanesinin cinsellikle ilgisi yok. 23'üncüsü de X ya da Y oluyor. XX olursa kadın, XY olursa erkek demektir. Fakat yapılan incelemelere göre anlaşılıyor ki Y kromozomu, evrim sürecinde kendini yenilemekten giderek aciz hale geliyor. Y kromozomu uzun yıllar içinde ufak bir kısmını yavaş yavaş kaybediyor. Zaten X kromozomuna baktığınızda, üzerinde yaklaşık 1800 gen olduğunu görüyorsunuz. Y'de ise 300 civarında gen var. Eskiden bunlar aynı boydaymış. Yani Y kromozomu küçülüyor.
"Y kromozomu bitiyor mu? Bu ne zaman duracak, ne zaman bitecek?" gibi birtakım hesaplar yapılıyor. Belli bir zaman sonra Y'nin kaybolma ihtimali olduğu ve Y kromozomu sarmalının tamamen yok olacağı üzerinde duruluyor.
Cinsiyet, erkek ve kadın ne olacak?
Tahmin edilen şu; Y kromozomu kayboluyor ama onun bazı görevleri diğer genler tarafından üstlenilecek. Döllenme, tabiatta mecburen olması gereken bir şey. Erkeğin de gebe kaldığı denizatı gibi örnekler var. Ama şimdilik bildiğimiz kadarıyla insanda bir şekil değişikliği olacak.
"Erkeğin huyunda suyunda bazı değişiklikler olacak" Dış görünüşü nasıl etkileyecek? Erkeğin dış görünümünde, huyunda suyunda mutlaka değişiklikler olacak. Ne şekilde olacağı biraz hayal dünyasına kalmış bir şey. Ama gerçekten evrim bir süreç ve sonununda Y kromozomu kalmayacak. Son kongrede evrimini tamamlamış, Y kromozomu yok olmuş canlı olarak bir fok balığı cinsi gösterildi. Dölleniyor, çiftleşiyorlar ama dış görünüşleri aynı. Erkekle dişi ayırt edilemiyor birbirinden.
Yani tipik özelliklerini yitirecekler mi?
Y kromozomu yok olacak derken bir tarafı kopuyor, başka bir kromozoma yapışıyor. Örneğin başka bir kromozoma eklenince bu kromozom başka genlerle etkileştiği için, erkekler kadın gibi bıyıksız ya da çok az bıyıklı bir hale geliyor. Erkek özellikleri böyle yavaş yavaş kaybolacak.
Bu oluşumun sonuçlarını günümüzde görüyor muyuz?Bunun şu anda da birtakım eksikliklerini görüyoruz. Örneğin sperm sayısı azalıyor. 100 yıl öncesine nazaran yarı yarıya bir fark söz konusu. 60, 80, 100 milyon gibi sperm sayılarını artık hiç görmüyorum diyebilirim. Tabii çevresel faktörlerden, sigaradan, çok çalışmaktan olduğu gibi, evrimsel olarak Y kromozomunun küçülmesinin getirdiği bir etki de var.
Kısırlık oranlarında artış var mı? İnfertilite hem erkekte hem de kadında artıyor. Kadınlardakini daha çok yaşa bağlıyoruz. Sperm sayısındaki bu azalma, günün birinde kısırlığın artmasına yol açacak.
Y kromozomunun dezavantajı ve buna karşılık X kromozomunun avantajı nedir? Onda küçülme-kaybolma neden olmuyor?
Y kromozomunda, her bölünmede kendini yeterince tamir edememesinden kaynaklanan bir kayıp var. Zaten sperm sayısının buna bağlı olarak azaldığı söyleniyor. X kromozomu ise kendini daha iyi onarabiliyor, yenileyebiliyor. Y koruyamıyor kendini; ufak bir kırığı düzeltemiyor. Y kromozomu daha küçüktür. X'in altıda biri kadar.
Erkek cinsiyetini belirleyen Y kromozomunun yavaş yavaş yok olduğu ortaya çıktı. Evrim sürecinde dış görünümde de değişiklikler bekleniyor. Araştırmalar Y kromozomunun artık üçte iki oranında küçüldüğünü ve kendini yenileme yetisini kaybettiğini gösteriyor. Bilim adamları konuyla ilgili farklı yorumlar yapsa da gelecekte erkek kısırlığının artması, beklenen en önemli sonuçlardan biri. Hatta son olarak haziran ayında Berlin'de yapılan Avrupa İnsan Üremesi ve Embriyoloji Topluluğu Kongresi'nde (European Society of Human Reproduction and Embryology Congress-ESHRE) "Y kromozomu kayboluyor mu?" konulu sunumda, erkeğin dış görüntüsünün bile bu nedenle değişeceği iddia edildi. Erkeklik yok mu oluyor? Y kromozomunun küçülmesinin anlamı ne? Jinemed Kadın Sağlığı Merkezi Direktörü Prof. Dr. Teksen Çamlıbel'le bu konu hakkında konuştuk...
Y kromozomunun küçüldüğü nasıl anlaşıldı?
İnsanlarda 23 kromozom vardır. 22 tanesinin cinsellikle ilgisi yok. 23'üncüsü de X ya da Y oluyor. XX olursa kadın, XY olursa erkek demektir. Fakat yapılan incelemelere göre anlaşılıyor ki Y kromozomu, evrim sürecinde kendini yenilemekten giderek aciz hale geliyor. Y kromozomu uzun yıllar içinde ufak bir kısmını yavaş yavaş kaybediyor. Zaten X kromozomuna baktığınızda, üzerinde yaklaşık 1800 gen olduğunu görüyorsunuz. Y'de ise 300 civarında gen var. Eskiden bunlar aynı boydaymış. Yani Y kromozomu küçülüyor.
"Y kromozomu bitiyor mu? Bu ne zaman duracak, ne zaman bitecek?" gibi birtakım hesaplar yapılıyor. Belli bir zaman sonra Y'nin kaybolma ihtimali olduğu ve Y kromozomu sarmalının tamamen yok olacağı üzerinde duruluyor.
Cinsiyet, erkek ve kadın ne olacak?
Tahmin edilen şu; Y kromozomu kayboluyor ama onun bazı görevleri diğer genler tarafından üstlenilecek. Döllenme, tabiatta mecburen olması gereken bir şey. Erkeğin de gebe kaldığı denizatı gibi örnekler var. Ama şimdilik bildiğimiz kadarıyla insanda bir şekil değişikliği olacak.
"Erkeğin huyunda suyunda bazı değişiklikler olacak" Dış görünüşü nasıl etkileyecek? Erkeğin dış görünümünde, huyunda suyunda mutlaka değişiklikler olacak. Ne şekilde olacağı biraz hayal dünyasına kalmış bir şey. Ama gerçekten evrim bir süreç ve sonununda Y kromozomu kalmayacak. Son kongrede evrimini tamamlamış, Y kromozomu yok olmuş canlı olarak bir fok balığı cinsi gösterildi. Dölleniyor, çiftleşiyorlar ama dış görünüşleri aynı. Erkekle dişi ayırt edilemiyor birbirinden.
Yani tipik özelliklerini yitirecekler mi?
Y kromozomu yok olacak derken bir tarafı kopuyor, başka bir kromozoma yapışıyor. Örneğin başka bir kromozoma eklenince bu kromozom başka genlerle etkileştiği için, erkekler kadın gibi bıyıksız ya da çok az bıyıklı bir hale geliyor. Erkek özellikleri böyle yavaş yavaş kaybolacak.
Bu oluşumun sonuçlarını günümüzde görüyor muyuz?Bunun şu anda da birtakım eksikliklerini görüyoruz. Örneğin sperm sayısı azalıyor. 100 yıl öncesine nazaran yarı yarıya bir fark söz konusu. 60, 80, 100 milyon gibi sperm sayılarını artık hiç görmüyorum diyebilirim. Tabii çevresel faktörlerden, sigaradan, çok çalışmaktan olduğu gibi, evrimsel olarak Y kromozomunun küçülmesinin getirdiği bir etki de var.
Kısırlık oranlarında artış var mı? İnfertilite hem erkekte hem de kadında artıyor. Kadınlardakini daha çok yaşa bağlıyoruz. Sperm sayısındaki bu azalma, günün birinde kısırlığın artmasına yol açacak.
Y kromozomunun dezavantajı ve buna karşılık X kromozomunun avantajı nedir? Onda küçülme-kaybolma neden olmuyor?
Y kromozomunda, her bölünmede kendini yeterince tamir edememesinden kaynaklanan bir kayıp var. Zaten sperm sayısının buna bağlı olarak azaldığı söyleniyor. X kromozomu ise kendini daha iyi onarabiliyor, yenileyebiliyor. Y koruyamıyor kendini; ufak bir kırığı düzeltemiyor. Y kromozomu daha küçüktür. X'in altıda biri kadar.
