Karakter
Karakter terimi bazan kişilikle (bkz.) eş anlamda kullanılır, fakat daha dar bir anlamda, kişiliğin başkaları tarafından, sosyal, etik veya moral kriterlerle ilgili olarak değerlendirilen görünüşleri anlamına gelir. Böylece, bir kişinin karakter yapısı, o kişinin sosyal ortama uyum biçimini belirleyen nispeten dengeli, belirli, organize ve integre güdüler, tutumlar, değerler, savunma mekanizmaları ve güdüsel anlatım yollarını kapsar. Organizasyon ve integrasyon derecesi, kişinin karakter «gücünü» belirler.Karakter yapısı, nevrozun etyolojisini açıklayıcı bir kavram olmuş ve karakter nevrozlarıyla sitüasyon nevrozları arasında ayrım yapılmıştır. Özellikle psikanalitik teori, nörotik karakterin önemi üzerinde durur. Karakter, bir öğrenme proçesiyle, fakat toplumsal anlamda bir öğrenme proçesiyle edinilir. Sosyal psikologlar ve sosyologlar, toplumun benimsediği davranış biçimlerini ve değerleri kişinin öğrenmesi proçesi için sosyalizasyon terimini kullanmaktadırlar. Bu bilim adamlarının hepsi, bu tip öğrenmenin en çok toplumdaki güçlü ve nüfuzlu kişilerle toplumsal karşılıklı ilişki yoluyla sağlandığı konusunda hemfikirdirler. Böylece, yetişkinler yeni bir ortama uymaya daha yatkın olduklarından, sosyalizasyon terimi genellikle çocuklar için, özellikle de ailelerin çocuklara uyguladıkları eğitim anlamında kullanılmaktadır. Davranış üzerinde duran psikologlar, sosyalizasyonu ve sonucundaki karakter oluşumunu normal öğrenme proçesleri ve özellikle ailenin çocuk üzerinde kurduğu ödüllendirme-cezalandırma sistemiyle açıklamaktadırlar; yine de, taklidin (bkz.) ve sosyal bir modele az çok benzemeye çalışmanın da, karakter oluşumu bakımından çok önemli olduğunu ileri sürmektedirler. Freud'cu (bkz.) Teori, kişinin aile değerlerini benimseyerek bir süperego (bkz.) edindiği idantifikasyon (bkz.) kavramını ileri sürerek bir adım daha atmıştır. Psikanaliz yönteminde, ayrıca çocuğun gelişiminde kritik olgunlaşma aşamaları olduğu ve libidonun (bkz.) (erotik enerji) o aşamaya özgü belli faaliyet ve nesnelere yöneldiği üzerinde durulmaktadır. Oral, anal, fallik ve genital aşamalar tanımlanmıştır. Bu aşamalardan birinde, belli bir çeşit libidonun kalıcı olarak yerleşmesi anlamına gelen fiksasyonlar (bkz.) oluşabilerek, karakter yapısını etkiler ve bu fiksasyonlar nörotik bozukluğun karakteristiği olan regresyonun (bkz.) (yâni, daha çocukça bir davranış biçimine ve emosyonel tepkiye dönüş) derecesini belirler. Böylece, anal karakter yapısı gösteren bir yetişkinin ukalâ, cimri, huysuz ve obsesyonel olduğu ileri sürülmektedir. Bu gibi özelliklerin, gelişimin anal aşamasında, çocuğun tuvalet eğitimine ailenin müdahale etmesi ve dolayısıyla çocuğun duyduğu zevk ve gösterdiği tepkinin kalıntıları olduğu düşünülmektedir.
