DNA bankası
DNA profillerinden ancak 'bir soruşturma kovuşturma veya özel hukuk uyuşmazlığında gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi veya kimlik tespiti' için yararlanılabilecek. Mahkeme hâkim veya savcı bankadan bir kişiye ilişkin DNA profilleriyle sisteme kayıtlı DNA profillerinin karşılaştırılmasını isteyebilecek.
Suçları aydınlatmada kritik önem taşıyan DNA bankasının kurulması için yasa taslağı hazırlandı
Türkiye çok hassas bir alanda en ciddi adımı attı; Adalet Bakanlığı 'DNA Verileri ve Türkiye milli DNA veri bankası kurulması hakkında kanun tasarısı' taslağı hazırladı. Amaç 'kimlik tespiti veya adli amaçla DNA örneklerinin alınması analiz yapılması verilerin saklanması verilerden yararlanılması'. Gizlilik ihlaline ve yetkisiz DNA analizi yapanlara dört buçuk yıla kadar hapis öngören bu işlemlerde Adli Tıp Jandarma ve Emniyet'i yetkili kılan tasarı testlerin özel laboratuvarlarca yapılmasına da olanak sağlıyor.
Bir kişiyi diğerlerinden ayırt etmeye yarayan en özel bilgileri barındıran DNA karakteristiklerini depolamayı ve kullanmayı olanaklı kılacak düzenleme yolda... Adalet Bakanlığı 44 maddelik 'DNA verileri ve Türkiye milli DNA veri bankası kanunu tasarısı'na son şeklini vermek için ilgili kurumlardan görüş istedi. Tasarıda bankaya konulacak DNA profili elde etmeye yönelik biyolojik örnekler 'kan tükürük doku kemik tırnak saç ve benzeri oluşumları' olarak sıralandı.
Bir yıl içinde kurulacak
DNA Bankası'nın özerkliği bulunacak ancak 'başbakanlıkla ilgili' kuruluş statüsünde olacak. Bankanın başkanını da başbakan seçecek. Banka bir yıl içinde kurulacak kuruluş tamamlanana kadar bu görevler Adli Tıp Kurumu Jandarma ve Emniyet'ten uzman personel yardımıyla yerine getirilecek. DNA veri tabanı için 'DNA analizi sonucu elde edilen kişiye özgü DNA profillerinin kodlandırıldığı bilgilerin tutulduğu veri tabanı' tanımı yapan taslağa göre banka şöyle çalışacak:
Rıza şart: DNA analizi ancak bu kanunda ve diğer kanunlara uygun olarak ve ancak meşru amaçlarla ilgili kişinin açık rızasıyla yapılabilecek. DNA verilerinin hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun işlenmesi belli süreyle saklanması doğru olması ve gerektiğinde güncellenmesi gerekecek.
Kimlere analiz yapılacak?:
DNA analizi Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) çerçevesinde vücuttan bir suç sebebiyle olay yerinden kim olduğunu tespit etmek amacıyla hukuki ve fiili sebeplerle kimliği saptanamayan kişilerle vücut parçaları ve ölmüş kişilerden görevleri sebebiyle hayati risk taşıyanlardan ve gönüllü kişilerden alınan biyolojik örnekler üzerinde yapılabilecek.
Savcı gözetiminde:
Biyolojik örnek ancak savcı gözetiminde alınabilecek. Örneklerin kime ait olduğu analizi yapacak görevlilerden 'kodlanarak' gizli tutulacak. DNA analizi yapmaya Adli Tıp Kurumu Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Polis Laboratuvarları Dairesi Başkanlığı yetkili olacak. Ancak Sağlık Bakanlığı diğer gerçek ve tüzelkişilere ait laboratuvarlara da DNA analizi yapma izni verebilecek.
Nasıl kullanılacak?:
Banka bünyesinde kayıtlı DNA profillerinden ancak 'bir soruşturma kovuşturma veya özel hukuk uyuşmazlığında gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi veya kimlik tespiti' için yararlanılabilecek. Mahkeme hâkim veya savcı bir kişiye ilişkin DNA profilleriyle sisteme kayıtlı DNA profillerinin karşılaştırılmasını bankadan isteyebilecek.
Bu karşılaştırmada başka bir suçun işlendiği şüphesini uyandıracak bir eşleştirme elde edilirse sonucu derhal savcılığa bildirilecek.
Beş yıl saklanacak:
Gönüllü kişi kendisinden örnek alınmadan önce bu örnekler üzerinde ne türlü işlemler yapılacağı nerede ve nasıl saklanıp kullanılacağı gibi konularda aydınlatılıp tutanak düzenlenecek. Kişi kendisine ait profillerin silinmesini isteyebilecek.
DNA analizi için laboratuvara gönderilen biyolojik örnekler sonuç alındıktan sonra yetkililerce tutanakla yok edilecek. Örneklerden elde edilen izolatlar en az beş yıl saklanacak ancak gönderen makam isterse yok edilecek.
Yurtdışına aktarılabilecek: Biyolojik örnek veren kişi DNA profillerini kişilik haklarının korunması için yurtdışına da aktarabilecek. Bunun için yabancı ülkede eşdeğer ve etkin koruma koşulu aranacak.
Sisteme kodlarla girilecek:
DNA profilleri sisteme kodlanarak kaydedilecek. DNA veri bankası sistemi 'adli amaçlı' ve 'diğerleri' olmak üzere iki ana dizinden oluşacak.
Tüm işlemler gizli: Profillerin karşılaştırılması veya eşleştirilmesiyle DNA verilerinin elde edilme işlemlerinin tümü gizli olacak. Adli amaçlı DNA profilleri ancak adli amaçlı dizindeki profillerle karşılaştırılabilecek.
DNA suçları
İşlenecek suçlara TCK'ya göre verilecek cezalar yarı oranında artırılarak uygulanacak.
# Usule aykırı olarak DNA analizi için biyolojik örnek alanlarla yetkili olmadığı halde DNA analizi yapanlara dokuz ay-dört buçuk yıl hapis.
# Hukuka aykırı olarak DNA verilerini açıklayan yayan başkasına veren ele geçiren ve aktaranlara bir buçuk yıldan altı yıla kadar hapis.
# Biyolojik örneklerin saklanması veya yok edilmesine ilişkin hükme uymayanlara dokuz ay-bir buçuk yıl hapis.
Bilimselse ceza yok
'Tıbbi etik kuralları çerçevesinde bir hastalığın teşhis ve tedavisiyle bilimsel araştırma ve deney amacıyla yapılan DNA analizleri' yapanlara ise ceza verilmeyecek.
Unutacaklar!
Bankada bir 'yürütme kurulu' Başbakanlık müsteşarının başkanlığını yapacağı bir de 'danışma kurulu' olacak yeteri kadar da 'DNA bankası uzmanı' çalıştırılacak.
Bankanın başkanı kurulu üyeleri ve tüm personeli görevden ayrılsalar bile çalışırken öğrendikleri sırları yetkili mercilerden başkasına
açıklayamayacak ve kendi yararlarına kullanamayacak
Suçları aydınlatmada kritik önem taşıyan DNA bankasının kurulması için yasa taslağı hazırlandı
Türkiye çok hassas bir alanda en ciddi adımı attı; Adalet Bakanlığı 'DNA Verileri ve Türkiye milli DNA veri bankası kurulması hakkında kanun tasarısı' taslağı hazırladı. Amaç 'kimlik tespiti veya adli amaçla DNA örneklerinin alınması analiz yapılması verilerin saklanması verilerden yararlanılması'. Gizlilik ihlaline ve yetkisiz DNA analizi yapanlara dört buçuk yıla kadar hapis öngören bu işlemlerde Adli Tıp Jandarma ve Emniyet'i yetkili kılan tasarı testlerin özel laboratuvarlarca yapılmasına da olanak sağlıyor.
Bir kişiyi diğerlerinden ayırt etmeye yarayan en özel bilgileri barındıran DNA karakteristiklerini depolamayı ve kullanmayı olanaklı kılacak düzenleme yolda... Adalet Bakanlığı 44 maddelik 'DNA verileri ve Türkiye milli DNA veri bankası kanunu tasarısı'na son şeklini vermek için ilgili kurumlardan görüş istedi. Tasarıda bankaya konulacak DNA profili elde etmeye yönelik biyolojik örnekler 'kan tükürük doku kemik tırnak saç ve benzeri oluşumları' olarak sıralandı.
Bir yıl içinde kurulacak
DNA Bankası'nın özerkliği bulunacak ancak 'başbakanlıkla ilgili' kuruluş statüsünde olacak. Bankanın başkanını da başbakan seçecek. Banka bir yıl içinde kurulacak kuruluş tamamlanana kadar bu görevler Adli Tıp Kurumu Jandarma ve Emniyet'ten uzman personel yardımıyla yerine getirilecek. DNA veri tabanı için 'DNA analizi sonucu elde edilen kişiye özgü DNA profillerinin kodlandırıldığı bilgilerin tutulduğu veri tabanı' tanımı yapan taslağa göre banka şöyle çalışacak:
Rıza şart: DNA analizi ancak bu kanunda ve diğer kanunlara uygun olarak ve ancak meşru amaçlarla ilgili kişinin açık rızasıyla yapılabilecek. DNA verilerinin hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun işlenmesi belli süreyle saklanması doğru olması ve gerektiğinde güncellenmesi gerekecek.
Kimlere analiz yapılacak?:
DNA analizi Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) çerçevesinde vücuttan bir suç sebebiyle olay yerinden kim olduğunu tespit etmek amacıyla hukuki ve fiili sebeplerle kimliği saptanamayan kişilerle vücut parçaları ve ölmüş kişilerden görevleri sebebiyle hayati risk taşıyanlardan ve gönüllü kişilerden alınan biyolojik örnekler üzerinde yapılabilecek.
Savcı gözetiminde:
Biyolojik örnek ancak savcı gözetiminde alınabilecek. Örneklerin kime ait olduğu analizi yapacak görevlilerden 'kodlanarak' gizli tutulacak. DNA analizi yapmaya Adli Tıp Kurumu Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Polis Laboratuvarları Dairesi Başkanlığı yetkili olacak. Ancak Sağlık Bakanlığı diğer gerçek ve tüzelkişilere ait laboratuvarlara da DNA analizi yapma izni verebilecek.
Nasıl kullanılacak?:
Banka bünyesinde kayıtlı DNA profillerinden ancak 'bir soruşturma kovuşturma veya özel hukuk uyuşmazlığında gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi veya kimlik tespiti' için yararlanılabilecek. Mahkeme hâkim veya savcı bir kişiye ilişkin DNA profilleriyle sisteme kayıtlı DNA profillerinin karşılaştırılmasını bankadan isteyebilecek.
Bu karşılaştırmada başka bir suçun işlendiği şüphesini uyandıracak bir eşleştirme elde edilirse sonucu derhal savcılığa bildirilecek.
Beş yıl saklanacak:
Gönüllü kişi kendisinden örnek alınmadan önce bu örnekler üzerinde ne türlü işlemler yapılacağı nerede ve nasıl saklanıp kullanılacağı gibi konularda aydınlatılıp tutanak düzenlenecek. Kişi kendisine ait profillerin silinmesini isteyebilecek.
DNA analizi için laboratuvara gönderilen biyolojik örnekler sonuç alındıktan sonra yetkililerce tutanakla yok edilecek. Örneklerden elde edilen izolatlar en az beş yıl saklanacak ancak gönderen makam isterse yok edilecek.
Yurtdışına aktarılabilecek: Biyolojik örnek veren kişi DNA profillerini kişilik haklarının korunması için yurtdışına da aktarabilecek. Bunun için yabancı ülkede eşdeğer ve etkin koruma koşulu aranacak.
Sisteme kodlarla girilecek:
DNA profilleri sisteme kodlanarak kaydedilecek. DNA veri bankası sistemi 'adli amaçlı' ve 'diğerleri' olmak üzere iki ana dizinden oluşacak.
Tüm işlemler gizli: Profillerin karşılaştırılması veya eşleştirilmesiyle DNA verilerinin elde edilme işlemlerinin tümü gizli olacak. Adli amaçlı DNA profilleri ancak adli amaçlı dizindeki profillerle karşılaştırılabilecek.
DNA suçları
İşlenecek suçlara TCK'ya göre verilecek cezalar yarı oranında artırılarak uygulanacak.
# Usule aykırı olarak DNA analizi için biyolojik örnek alanlarla yetkili olmadığı halde DNA analizi yapanlara dokuz ay-dört buçuk yıl hapis.
# Hukuka aykırı olarak DNA verilerini açıklayan yayan başkasına veren ele geçiren ve aktaranlara bir buçuk yıldan altı yıla kadar hapis.
# Biyolojik örneklerin saklanması veya yok edilmesine ilişkin hükme uymayanlara dokuz ay-bir buçuk yıl hapis.
Bilimselse ceza yok
'Tıbbi etik kuralları çerçevesinde bir hastalığın teşhis ve tedavisiyle bilimsel araştırma ve deney amacıyla yapılan DNA analizleri' yapanlara ise ceza verilmeyecek.
Unutacaklar!
Bankada bir 'yürütme kurulu' Başbakanlık müsteşarının başkanlığını yapacağı bir de 'danışma kurulu' olacak yeteri kadar da 'DNA bankası uzmanı' çalıştırılacak.
Bankanın başkanı kurulu üyeleri ve tüm personeli görevden ayrılsalar bile çalışırken öğrendikleri sırları yetkili mercilerden başkasına
açıklayamayacak ve kendi yararlarına kullanamayacak
