Uzman SühaN
Administrator
Erken yumurta yetmezliği nedir?
Primer over yetmezliği olarak da bilinen rahatsızlık 40 yaşından önce yumurtalıkların fonksiyon kaybına uğraması anlamına gelmektedir. Yumurtalıkların fonksiyonlarını kaybetmesi durumunda normal düzeyde östrojen hormonunu üretemez ve yumurta salınımı gerçekleştiremez. Bu durum da kadınlardaki kısırlığın yaygın bir nedenidir.
Prematüre over yetmezliğine bazen erken menopoz da denir, ancak ikisi tam olarak aynı değildir. Prematüre over yetmezliği olan kadınlar yıllarca düzensiz şekilde adet dönemleri görebilir ve hatta gebe kalabilirler. Ancak erken menopoza girmiş olan kadınlarda durum farklı olmakta, adet görememekte ve gebe kalamamaktadırlar.
Prematüre over yetmezliği olan kadınlarda östrojen düzeylerinin yeniden düzenlenmesi osteoporoz gibi bazı komplikasyonları önlemeye yardımcı olur, ancak kısırlık tedavisi o kadar kolay olmamaktadır.
BELİRTİLERİ
Prematüre over yetmezliği belirtileri menopoz geçirmekte olan kadınlarla benzerdir ve tipik olarak östrojen eksikliği ile ilişkilidir. Yaygın olarak ortaya çıkan belirtiler şunlardır:
• Düzensiz veya atlanan adet dönemleri (amenore). Yıllarca mevcut olabilir veya gebelik sonrası ya da doğum kontrol hapları kestikten sonra gelişebilir.
• Ateş basmaları
• Gece terlemeleri
• Vajinal kuruluk
• Sinirlilik veya konsantrasyon güçlüğü
• Azalmış cinsel istek dürtüsü gibi.
Doktora ne zaman görünmelisiniz?
Eğer üç ay veya daha fazla bir süre adet dönemini geçtiğinizi fark ettiyseniz bir uzmana başvurarak nedenini öğrenmelisiniz. Gebelik, stres, diyet ya da egzersiz alışkanlıklarında bir değişiklik de dahil olmak üzere bir dizi nedenden dolayı adet süresini kaçırmış olabilirsiniz. Bu nedenle adet döngüsü değişikliklerinde zaman kaybetmek yerine, doktora gidilmesi ve uygun testlerle nedeninin araştırılması önerilir. Adet dönemlerinin kesintiye uğramadığını düşünüyor olsanız bile bir uzmana danışmak daha iyi olacaktır. Östrojen düzeylerinin düşük olması kemik erimelerine yol açabilir.
NEDENLERİ
Yumurtalıkları normal şekilde çalışan kadınlarda, hipofiz bezi adet dönemleri sırasında yumurtalıkların yumurta üretmesini uyarması için bazı belli hormonların salınımını yapar. Genellikle her ay sıvı ile dolu bir kese şeklindeki tek bir folikül olgunluğa ulaşır.
Folikül belli bir olgunluğa eriştiğinde patlayarak yumurta salınımı yapar. Daha sonra ise salınan yumurta bir sperm hücresi tarafından döllenmek üzere fallop tüpüne yerleşir.
Prematüre over yetmezliği ise iki süreçten birinden kaynaklanır. Folikül tükenmesi veya folikül bozulması.
Folikül tükenmesi
Folikül tükenmesinin nedenleri şunlardır:
• Kromozom defektleri: Bazı genetik bozukluklar prematüre over yetmezliği ile ilişkilidir. Bunlardan biri normal kadınlarda iki tane olması gereken X kromozomunun bir tane olduğu Turner sendromudur. Bu sendrom aynı zamanda zihinsel geriliğin de başlıca nedenlerindendir. Daha önce “mental retardasyon” ismi de verilmekteydi.
• Toksinler: Kemoterapi ve radyoterapi tedavileri toksin kaynaklı over yetmezliğinin en sık nedenleridir. Bu tedaviler hücrelerdeki genetik materyallere zarar verebilir. Sigara dumanı, kimyasal maddeler, böcek ilaçları ve virüsler gibi diğer toksinler de over yetmezliğini hızlandırabilir.
Folikül disfonksiyon
Folikül disfonksiyonu aşağıdaki durumlardan birinin sonucu olarak ortaya çıkabilir:
• Yumurtalık dokusuna karşı bağışıklık sistemi tepkisi (otoimmün hastalık): Bağışıklık sistemi kendi yumurtalık dokusuna karşı antikorlar üreterek yumurta içeren foliküllere ve yumurtaya zarar verebilir. Neyin bağışıklık sisteminin tepkisini tetiklediği açık olmamakla birlikte, virüsler birincil olasılık olarak kabul edilmektedir.
• Bilinmeyen faktörler: Eğer foliküler disfonksiyon ile ilişkili prematüre over yetmezliği gelişmiş ve yapılan testlerin sonucunda bir otoimmün hastalık belirtisi elde edilmediyse, daha fazla tanısal çalışma yapılması gerekebilir. Altta yatan nedenler çoğu zaman tespit edilememektedir.
KİMLER RİSK ALTINDADIR?
Prematüre over yetmezliğine yakalanma riskini artıran faktörler şunlardır:
• Yaş: Over yetmezliği riski 35 ila 40 yaş aralığında belirgin şekilde daha yüksektir.
• Aile öyküsü: Ailede prematüre over yetmezliği öyküsü olan kadınların bu hastalığa yakalanma riski diğerlerine göre daha fazladır.
KOMPLİKASYONLAR
Prematüre over yetmezliğine bağlı olarak gelişebilen komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir:
• Kısırlık: Gebeliğin mümkün olduğu istisnai bazı durumlar dışında, prematüre over yetmezliğinin kadınları olumsuz şekilde en çok etkileyen komplikasyonu kısırlıktır.
• Osteoporoz: Östrojen hormonu güçlü kemiklerin korunmasına yardımcı olur. Östrojen düzeyi düşük olan kadınlarda kemikler zayıflamaya ve kırılgan hale gelmeye meyilli olur. Bu açıdan prematüre over yetmezliği olan kadınlarda kemik erimesi (osteoporoz) riski
doğmaktadır.
• Depresyon veya anksiyete: Kısırlık ve düşük östrojen düzeylerine bağlı olarak ortaya çıkan diğer komplikasyon türleri bazı kadınlarda depresyona ve endişeye yol açmaktadır.
TESTLER VE TEŞHİS
Prematüre over yetmezliği tanısı koymak için, doktorunuz folikül ve yumurtanın doğrudan etkilenmesine neden olan kemoterapi veya radyoterapi gibi etkenleri, regl dönmeleriniz ve herhangi bir toksine maruz kalma öykünüz hakkında sorular soracaktır. Çoğu kadında birkaç belirtileri var olmakta ve kimisinde jinekolojik muayene de gerekli görülmektedir.
Tanı için sorulan sorular ve yapılan fiziki muayenenin dışında aşağıdaki tıbbi testlerden de bir ya da bir kaçı istenebilir:
• Gebelik testi: Bu test adet dönemi geçirmiş doğurganlık çağındaki kadınlarda beklenmedik bir gebelik olasılığına karşı yapılmaktadır.
• Folikül uyarıcı hormon (FSH) testi: FSH, hipofiz bezi tarafından salgılanan ve yumurtalıklardaki foliküllerin büyümesini uyarıcı etkiye sahip bir hormondur. Prematüre over yetmezliği olan kadınlarda genellikle kandaki FSH düzeyleri anormal şekilde yüksek olmaktadır.
• Estradiol testi: “Estradiol” adı verilen östrojen hormonun bir türü olan bu hormonun kandaki seviyesi de prematüre over yetmezliği olan kadınlarda genellikle düşük çıkmaktadır.
• Prolaktin testi: Memede süt üretimini uyarıcı etkisi olan Prolaktin hormonunun kandaki yüksek seviyeleri yumurtlama ile ilişkili sorunlara yol açabilir.
• Karyotip: Bu test türü de vücuttaki 46 kromozomun tümünü anormallikler açısından inceler. Prematüre over yetmezliği olan bazı kadınlarda iki yerine tek bir X kromozomunun bulunma ihtimali ve diğer kromozomal kusurlar bu test yardımıyla ortaya çıkarılır.
• FMR1 gen testi: FMR1 geni, frajil X sendromu ile ilişkili bir gen türüdür. Frajil X sendromu ise zihinsel sorunlara neden olan kalıtsal bir hastalıktır. FMR1 testinde normal olduğundan emin olmak için her iki X kromozomuna birden bakılır.
TEDAVİ VE İLAÇLAR
Prematüre over yetmezliği tedavisi genellikle östrojen eksikliğinin ortaya çıkardığı sorunlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Doktorunuz tarafından önerilebilecek tedavi türleri şunlardır:
• Östrojen tedavisi: Osteoporozu önlemek ve sıcak basması gibi östrojen eksikliğinin diğer semptomlarını hafifletmek için, yumurtalıkların artık üretmediği östrojeni telafi etmek için östrojen tedavisi önerilebilir. Östrojen genellikle progesteron denilen başka bir hormon ile reçete edilir. Progesteron eklenmesi tek başına östrojen alınmasının rahim astarında (endometrium) prekanseröz değişikliklerin ortaya çıkmasına karşı koruyucu olur. Hormon kombinasyonu yine vajinal kanamaya neden olabilir, ancak yumurtalıkların kaybolan fonksiyonu geri gelmeyecektir. Sağlık sorunları ve kişisel tercihlere bağlı olarak, hormon tedavisine doğal menopoz yaş ortalaması olan 50 – 51 yaş civarına dek devam etmeniz önerilecektir.
Yaşlı kadınlarda, uzun süreli östrojen ve projestin tedavisi kalp ve kan damarı (kalp-damar) hastalıkları ile meme kanseri riski ile ilişkili bulunmuştur. Ancak prematüre over yetmezliği olan genç kadınlarda, kalp sağlığı için hormon replasman tedavisinin yararları potansiyel risklerine karşı daha ağır basabilir.
• Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri: Hem kalsiyum ve hem de D vitamini osteoporozu (kemik erimesi) önlemek için hayati öneme sahiptirler. Eğer diyet yoluyla bunlardan yeterince alamıyorsanız, takviye önerisi yapılacaktır. Ancak D vitamini ve kalsiyum takviyelerine başlanmadan önce bir kemik yoğunluğu testi yapılması istenebilir.
Tıp Enstitüsü yaşları 19 – 50 arasında olan bayanların yemek veya takviyelerle karşılanması gereken günlük kalsiyum ihtiyacının en az 1,200 mg, yaşı 51 ve yukarısında olan kadınlarda ise en az 1,000 mg olması gerektiğini belirtmiştir. D vitamini için henüz kesin bir aralık belirtilmemekle birlikte gıda veya takviyeleri aracılığıyla yetişkinlerin günlük başlangıç noktası olarak 600 ila 800 uluslararası birimin (IU) uygun olacağı düşünülmüştür. Kandaki D vitamini düzeyleri düşükse doktorunuz daha yüksek dozlar önerebilir.
Kısırlık tedavisi
Kısırlık, prematüre over yetmezliğinin sık görülen bir komplikasyonudur. Bu durumda olan kadınlarda doğurganlığın geri kazanılmasına yönelik bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak bu durumda olan kadınlar tüp bebek tedavisi dahil olmak üzere diğer tedavi seçenekleri ile çocuk sahibi olmak için şanslarını deneyebilir.
Tüp bebek tedavisinde donör yumurta dışarıda laboratuar ortamında sperm ile döllenerek, döllenmiş olan yumurta ana rahmine yerleştirilir ve sonraki süreçte gebeliğin kontrollü şekilde ilerlemesi için hormon desteği sağlanır ve doğum gerçekleşinceye kadar gerekli ilaçlar verilir.
Yaşam tarzı ve ev ilaçları
Prematüre over yetmezliği tanısının konmasından sonra kadınlar duygusal olarak zor bir döneme girebilir. Ancak uygun tedavi ve öz bakım önerileri ile hayata bedensel ve ruhsal olarak sağlıklı şekilde devam edilmesi gerekir:
• Çocuk sahibi olmak için tüp bebek tedavisi gibi uygun diğer alternatif tedavileri araştırınız ve doktorunuza sorunuz.
• Prematüre over yetmezliği olan kadınların küçük bir yüzdesinde kendiliğinden gebe olma ihtimali bulunmaktadır. Eğer hamile kalmak istemiyorsanız, doğum kontrolü seçeneklerini kullanınız.
• Kemiklerinizi güçlü tutun. Östrojen hormonunun düşük düzeyleri kadınlarda osteoporoz gelişme riskini arttırmaktadır. Bu nedenle kemiklerinizi güçlü tutmak için diyet ve alınması gereken takviyeler bakımından önlem alınması gerekecektir. Kan ve kemik testleri ile kalsiyum ve D vitamini düzeyleri belirlenir. Bu doğrultuda besinlerle alınması gerekiyorsa besinlerle ya da dışarıdan takviye şeklinde alınması gerekiyorsa bu şekilde telafi yapılması gerekir. Bunların dışında kemik sağlığı açısından önemli diğer iki etken egzersiz yapılması ve sigara içilmemesidir. Düzenli yürüyüşler yapılması ve sigara içilen ortamlardan uzaklaşılması önerilir.
Prematüre over yetmezliğine bazen erken menopoz da denir, ancak ikisi tam olarak aynı değildir. Prematüre over yetmezliği olan kadınlar yıllarca düzensiz şekilde adet dönemleri görebilir ve hatta gebe kalabilirler. Ancak erken menopoza girmiş olan kadınlarda durum farklı olmakta, adet görememekte ve gebe kalamamaktadırlar.
Prematüre over yetmezliği olan kadınlarda östrojen düzeylerinin yeniden düzenlenmesi osteoporoz gibi bazı komplikasyonları önlemeye yardımcı olur, ancak kısırlık tedavisi o kadar kolay olmamaktadır.
BELİRTİLERİ
Prematüre over yetmezliği belirtileri menopoz geçirmekte olan kadınlarla benzerdir ve tipik olarak östrojen eksikliği ile ilişkilidir. Yaygın olarak ortaya çıkan belirtiler şunlardır:
• Düzensiz veya atlanan adet dönemleri (amenore). Yıllarca mevcut olabilir veya gebelik sonrası ya da doğum kontrol hapları kestikten sonra gelişebilir.
• Ateş basmaları
• Gece terlemeleri
• Vajinal kuruluk
• Sinirlilik veya konsantrasyon güçlüğü
• Azalmış cinsel istek dürtüsü gibi.
Doktora ne zaman görünmelisiniz?
Eğer üç ay veya daha fazla bir süre adet dönemini geçtiğinizi fark ettiyseniz bir uzmana başvurarak nedenini öğrenmelisiniz. Gebelik, stres, diyet ya da egzersiz alışkanlıklarında bir değişiklik de dahil olmak üzere bir dizi nedenden dolayı adet süresini kaçırmış olabilirsiniz. Bu nedenle adet döngüsü değişikliklerinde zaman kaybetmek yerine, doktora gidilmesi ve uygun testlerle nedeninin araştırılması önerilir. Adet dönemlerinin kesintiye uğramadığını düşünüyor olsanız bile bir uzmana danışmak daha iyi olacaktır. Östrojen düzeylerinin düşük olması kemik erimelerine yol açabilir.
NEDENLERİ
Yumurtalıkları normal şekilde çalışan kadınlarda, hipofiz bezi adet dönemleri sırasında yumurtalıkların yumurta üretmesini uyarması için bazı belli hormonların salınımını yapar. Genellikle her ay sıvı ile dolu bir kese şeklindeki tek bir folikül olgunluğa ulaşır.
Folikül belli bir olgunluğa eriştiğinde patlayarak yumurta salınımı yapar. Daha sonra ise salınan yumurta bir sperm hücresi tarafından döllenmek üzere fallop tüpüne yerleşir.
Prematüre over yetmezliği ise iki süreçten birinden kaynaklanır. Folikül tükenmesi veya folikül bozulması.
Folikül tükenmesi
Folikül tükenmesinin nedenleri şunlardır:
• Kromozom defektleri: Bazı genetik bozukluklar prematüre over yetmezliği ile ilişkilidir. Bunlardan biri normal kadınlarda iki tane olması gereken X kromozomunun bir tane olduğu Turner sendromudur. Bu sendrom aynı zamanda zihinsel geriliğin de başlıca nedenlerindendir. Daha önce “mental retardasyon” ismi de verilmekteydi.
• Toksinler: Kemoterapi ve radyoterapi tedavileri toksin kaynaklı over yetmezliğinin en sık nedenleridir. Bu tedaviler hücrelerdeki genetik materyallere zarar verebilir. Sigara dumanı, kimyasal maddeler, böcek ilaçları ve virüsler gibi diğer toksinler de over yetmezliğini hızlandırabilir.
Folikül disfonksiyon
Folikül disfonksiyonu aşağıdaki durumlardan birinin sonucu olarak ortaya çıkabilir:
• Yumurtalık dokusuna karşı bağışıklık sistemi tepkisi (otoimmün hastalık): Bağışıklık sistemi kendi yumurtalık dokusuna karşı antikorlar üreterek yumurta içeren foliküllere ve yumurtaya zarar verebilir. Neyin bağışıklık sisteminin tepkisini tetiklediği açık olmamakla birlikte, virüsler birincil olasılık olarak kabul edilmektedir.
• Bilinmeyen faktörler: Eğer foliküler disfonksiyon ile ilişkili prematüre over yetmezliği gelişmiş ve yapılan testlerin sonucunda bir otoimmün hastalık belirtisi elde edilmediyse, daha fazla tanısal çalışma yapılması gerekebilir. Altta yatan nedenler çoğu zaman tespit edilememektedir.
KİMLER RİSK ALTINDADIR?
Prematüre over yetmezliğine yakalanma riskini artıran faktörler şunlardır:
• Yaş: Over yetmezliği riski 35 ila 40 yaş aralığında belirgin şekilde daha yüksektir.
• Aile öyküsü: Ailede prematüre over yetmezliği öyküsü olan kadınların bu hastalığa yakalanma riski diğerlerine göre daha fazladır.
KOMPLİKASYONLAR
Prematüre over yetmezliğine bağlı olarak gelişebilen komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir:
• Kısırlık: Gebeliğin mümkün olduğu istisnai bazı durumlar dışında, prematüre over yetmezliğinin kadınları olumsuz şekilde en çok etkileyen komplikasyonu kısırlıktır.
• Osteoporoz: Östrojen hormonu güçlü kemiklerin korunmasına yardımcı olur. Östrojen düzeyi düşük olan kadınlarda kemikler zayıflamaya ve kırılgan hale gelmeye meyilli olur. Bu açıdan prematüre over yetmezliği olan kadınlarda kemik erimesi (osteoporoz) riski
doğmaktadır.
• Depresyon veya anksiyete: Kısırlık ve düşük östrojen düzeylerine bağlı olarak ortaya çıkan diğer komplikasyon türleri bazı kadınlarda depresyona ve endişeye yol açmaktadır.
TESTLER VE TEŞHİS
Prematüre over yetmezliği tanısı koymak için, doktorunuz folikül ve yumurtanın doğrudan etkilenmesine neden olan kemoterapi veya radyoterapi gibi etkenleri, regl dönmeleriniz ve herhangi bir toksine maruz kalma öykünüz hakkında sorular soracaktır. Çoğu kadında birkaç belirtileri var olmakta ve kimisinde jinekolojik muayene de gerekli görülmektedir.
Tanı için sorulan sorular ve yapılan fiziki muayenenin dışında aşağıdaki tıbbi testlerden de bir ya da bir kaçı istenebilir:
• Gebelik testi: Bu test adet dönemi geçirmiş doğurganlık çağındaki kadınlarda beklenmedik bir gebelik olasılığına karşı yapılmaktadır.
• Folikül uyarıcı hormon (FSH) testi: FSH, hipofiz bezi tarafından salgılanan ve yumurtalıklardaki foliküllerin büyümesini uyarıcı etkiye sahip bir hormondur. Prematüre over yetmezliği olan kadınlarda genellikle kandaki FSH düzeyleri anormal şekilde yüksek olmaktadır.
• Estradiol testi: “Estradiol” adı verilen östrojen hormonun bir türü olan bu hormonun kandaki seviyesi de prematüre over yetmezliği olan kadınlarda genellikle düşük çıkmaktadır.
• Prolaktin testi: Memede süt üretimini uyarıcı etkisi olan Prolaktin hormonunun kandaki yüksek seviyeleri yumurtlama ile ilişkili sorunlara yol açabilir.
• Karyotip: Bu test türü de vücuttaki 46 kromozomun tümünü anormallikler açısından inceler. Prematüre over yetmezliği olan bazı kadınlarda iki yerine tek bir X kromozomunun bulunma ihtimali ve diğer kromozomal kusurlar bu test yardımıyla ortaya çıkarılır.
• FMR1 gen testi: FMR1 geni, frajil X sendromu ile ilişkili bir gen türüdür. Frajil X sendromu ise zihinsel sorunlara neden olan kalıtsal bir hastalıktır. FMR1 testinde normal olduğundan emin olmak için her iki X kromozomuna birden bakılır.
TEDAVİ VE İLAÇLAR
Prematüre over yetmezliği tedavisi genellikle östrojen eksikliğinin ortaya çıkardığı sorunlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Doktorunuz tarafından önerilebilecek tedavi türleri şunlardır:
• Östrojen tedavisi: Osteoporozu önlemek ve sıcak basması gibi östrojen eksikliğinin diğer semptomlarını hafifletmek için, yumurtalıkların artık üretmediği östrojeni telafi etmek için östrojen tedavisi önerilebilir. Östrojen genellikle progesteron denilen başka bir hormon ile reçete edilir. Progesteron eklenmesi tek başına östrojen alınmasının rahim astarında (endometrium) prekanseröz değişikliklerin ortaya çıkmasına karşı koruyucu olur. Hormon kombinasyonu yine vajinal kanamaya neden olabilir, ancak yumurtalıkların kaybolan fonksiyonu geri gelmeyecektir. Sağlık sorunları ve kişisel tercihlere bağlı olarak, hormon tedavisine doğal menopoz yaş ortalaması olan 50 – 51 yaş civarına dek devam etmeniz önerilecektir.
Yaşlı kadınlarda, uzun süreli östrojen ve projestin tedavisi kalp ve kan damarı (kalp-damar) hastalıkları ile meme kanseri riski ile ilişkili bulunmuştur. Ancak prematüre over yetmezliği olan genç kadınlarda, kalp sağlığı için hormon replasman tedavisinin yararları potansiyel risklerine karşı daha ağır basabilir.
• Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri: Hem kalsiyum ve hem de D vitamini osteoporozu (kemik erimesi) önlemek için hayati öneme sahiptirler. Eğer diyet yoluyla bunlardan yeterince alamıyorsanız, takviye önerisi yapılacaktır. Ancak D vitamini ve kalsiyum takviyelerine başlanmadan önce bir kemik yoğunluğu testi yapılması istenebilir.
Tıp Enstitüsü yaşları 19 – 50 arasında olan bayanların yemek veya takviyelerle karşılanması gereken günlük kalsiyum ihtiyacının en az 1,200 mg, yaşı 51 ve yukarısında olan kadınlarda ise en az 1,000 mg olması gerektiğini belirtmiştir. D vitamini için henüz kesin bir aralık belirtilmemekle birlikte gıda veya takviyeleri aracılığıyla yetişkinlerin günlük başlangıç noktası olarak 600 ila 800 uluslararası birimin (IU) uygun olacağı düşünülmüştür. Kandaki D vitamini düzeyleri düşükse doktorunuz daha yüksek dozlar önerebilir.
Kısırlık tedavisi
Kısırlık, prematüre over yetmezliğinin sık görülen bir komplikasyonudur. Bu durumda olan kadınlarda doğurganlığın geri kazanılmasına yönelik bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak bu durumda olan kadınlar tüp bebek tedavisi dahil olmak üzere diğer tedavi seçenekleri ile çocuk sahibi olmak için şanslarını deneyebilir.
Tüp bebek tedavisinde donör yumurta dışarıda laboratuar ortamında sperm ile döllenerek, döllenmiş olan yumurta ana rahmine yerleştirilir ve sonraki süreçte gebeliğin kontrollü şekilde ilerlemesi için hormon desteği sağlanır ve doğum gerçekleşinceye kadar gerekli ilaçlar verilir.
Yaşam tarzı ve ev ilaçları
Prematüre over yetmezliği tanısının konmasından sonra kadınlar duygusal olarak zor bir döneme girebilir. Ancak uygun tedavi ve öz bakım önerileri ile hayata bedensel ve ruhsal olarak sağlıklı şekilde devam edilmesi gerekir:
• Çocuk sahibi olmak için tüp bebek tedavisi gibi uygun diğer alternatif tedavileri araştırınız ve doktorunuza sorunuz.
• Prematüre over yetmezliği olan kadınların küçük bir yüzdesinde kendiliğinden gebe olma ihtimali bulunmaktadır. Eğer hamile kalmak istemiyorsanız, doğum kontrolü seçeneklerini kullanınız.
• Kemiklerinizi güçlü tutun. Östrojen hormonunun düşük düzeyleri kadınlarda osteoporoz gelişme riskini arttırmaktadır. Bu nedenle kemiklerinizi güçlü tutmak için diyet ve alınması gereken takviyeler bakımından önlem alınması gerekecektir. Kan ve kemik testleri ile kalsiyum ve D vitamini düzeyleri belirlenir. Bu doğrultuda besinlerle alınması gerekiyorsa besinlerle ya da dışarıdan takviye şeklinde alınması gerekiyorsa bu şekilde telafi yapılması gerekir. Bunların dışında kemik sağlığı açısından önemli diğer iki etken egzersiz yapılması ve sigara içilmemesidir. Düzenli yürüyüşler yapılması ve sigara içilen ortamlardan uzaklaşılması önerilir.
Moderatör tarafında düzenlendi:
