Uzman SühaN
Administrator
Bağırsak damar tıkanıklığı nedenleri
Barsak damarı tıkanıklıklarında, tıkanıklığın türüne (daralma ya da tam tıkanma), hızına (akut ya da kronik olması) ve tıkanan barsak damarı sayısına göre, hastada hiçbir şikayet olmayabilir ya da barsaklarda iskemi sonucu gangren ve hatta ölümle sonuçlanabilen durumlar ortaya çıkabilir. Anatomi: Barsaklar karındaki aorta atardamarın ön kısmından çıkan 3 atardamar tarafından beslenirler: Çölyak damar: Karaciğer, dalak ile beraber mide ve oniki parmak barsağını besler. Üst mezenterik damar: İnce barsağın tümünü ve kalın barsağın üst yarısını besler. Alt mezenterik damar: Kalın barsağın alt yarısını besler. Bu üç damar arasında genellikle iyi gelişmiş bağlantılar (anastomoz) vardır. Damarlardan birisinde yavaş olarak bir tıkanıklık gelişirse bu bağlantılar genişler ve diğer damarlardan kan gelmeye başlar.
Klinik belirtiler: Eğer hastada tıkanıklık aylar-yıllar içinde yavaş olarak gelişirse, tıkalı damar ile diğer iki damar arasındaki bağlantılar açılır ve kollateraller gelişir. Bu durumda genellikle hastada hiçbir şikayet olmayabilir. Yavaş tıkanmalarda, şikayet oluşması için, genellikle üç barsak damarının en az ikisinde tıkanma olması gerekir. Bu durumda, barsaklarda kronik bir iskemi (kansızlık) meydana gelir. Bu iskemi, hasta aç iken yani mide ve barsaklar istirahatte iken ağrı yapmaz. Hasta yemek yerse, mide ve barsakların kan ihtiyacı artacağından iskemi ortaya çıkar ve karın üst kısmında ağrı, kramp ve gaz şikayeti oluşur, ishal görülebilir. Bu şikayetler her yemekten sonra ortaya çıktığından hasta bir süre sonra yemekten korkar hale gelir ve kilo kaybeder. Kronik mezenterik iskemi denen bu tablo günün birinde akut (ani) mezenterik iskemiye dönüşebilir.
Akut mezenterik iskemi, barsak damarlarında yer alan aterosklerotik plakların aniden pıhtıya neden olması (tromboz) ya da genellikle kalpten kaynaklanan bir pıhtının aortadan geçerek barsak damarlarını aniden tıkaması (emboli) sonucu meydana gelir. Akut iskemide, vücut diğer damarlarla bağlantıları genişletecek ve kollateralleri oluşturacak zaman bulamaz. Hastada ani gelişen şiddetli karın ağrısı, kusma ve kanlı ishal görülebilir. Bu tür hastalarda kansızlığa en fazla duyarlı olduğu için daha çok ince barsaklarda nekroz (doku ölümü) meydana gelir. Derhal tedavi gerektiren bu hastalıkta tedaviye rağmen olguların yaklaşık yarısı kaybedilebilir.
Tanı, görüntüleme: Hastada tipik şikayetler ve bazı laboratuar sonuçları tanıyı destekler, ancak kesin tanı için radyolojik görüntüleme gerekir. Hastalara genellikle ilk olarak renkli Doppler ultrasonografi yapılır. Renkli Dopplerde barsağı besleyen çölyak ve üst mezenterik damarın başlangıç kısımları iyi incelenebilir, ancak uç dallar görüntülenemez. Tanıda en yararlı yöntem BT anjiografidir. BT anjiografide, barsağı besleyen her 3 atardamar ve dalları koldan ilaç verildikten sonra ince kesitlerle çok iyi bir şekilde görüntülenir. Bu kesitlerde ayrıca, barsak iskemisine neden olabilecek barsak toplardamarlar tıkanıklığı ya da aorta diseksiyonu gibi diğer problemler de kolayca tanınabilir. Klasik anjiografi, artık tanı için daha az kullanılmaktadır. Ancak hastada BT anjiografide bir patoloji saptanmışsa, hem tanı hem de aynı seansta damar içinden tedavi için anjiografi yapılabilir.
Tedavi: Barsak damar tıkanıklığı, hastada belirgin bir şikayet yaratmamışsa tedavi gerekmez. Hastada kronik mezenterik iskemi bulguları varsa ilk seçilecek tedavi yöntemi anjioplasti olmalıdır. Anjioplasti yapılamayan olgularda cerrahi endarterektomi ya da bypass yapılabilir. Akut mezenterik iskemide ise hızlı ve agresif bir tedavi gerekir. Eğer henüz barsaklarda nekroz gelişmediyse anjiografi yapılarak bir kateterle tıkalı damara girilip pıhtı eritici tedavi (tromboliz) yapılabilir ya da direkt olarak stent konularak damar açılır ve pıhtı barsak duvarına yapıştırılabilir. Bu yöntemler başarılı olamazsa cerrahi yöntemlerle pıhtı dışarı alınabilir. Eğer barsaklar canlılığını yitirmişse yani nekroz meydana gelmişse, bu tedavilerin yanında ölü barsak dokusunun da mutlaka ameliyatla çıkarılması gerekir.
Klinik belirtiler: Eğer hastada tıkanıklık aylar-yıllar içinde yavaş olarak gelişirse, tıkalı damar ile diğer iki damar arasındaki bağlantılar açılır ve kollateraller gelişir. Bu durumda genellikle hastada hiçbir şikayet olmayabilir. Yavaş tıkanmalarda, şikayet oluşması için, genellikle üç barsak damarının en az ikisinde tıkanma olması gerekir. Bu durumda, barsaklarda kronik bir iskemi (kansızlık) meydana gelir. Bu iskemi, hasta aç iken yani mide ve barsaklar istirahatte iken ağrı yapmaz. Hasta yemek yerse, mide ve barsakların kan ihtiyacı artacağından iskemi ortaya çıkar ve karın üst kısmında ağrı, kramp ve gaz şikayeti oluşur, ishal görülebilir. Bu şikayetler her yemekten sonra ortaya çıktığından hasta bir süre sonra yemekten korkar hale gelir ve kilo kaybeder. Kronik mezenterik iskemi denen bu tablo günün birinde akut (ani) mezenterik iskemiye dönüşebilir.
Akut mezenterik iskemi, barsak damarlarında yer alan aterosklerotik plakların aniden pıhtıya neden olması (tromboz) ya da genellikle kalpten kaynaklanan bir pıhtının aortadan geçerek barsak damarlarını aniden tıkaması (emboli) sonucu meydana gelir. Akut iskemide, vücut diğer damarlarla bağlantıları genişletecek ve kollateralleri oluşturacak zaman bulamaz. Hastada ani gelişen şiddetli karın ağrısı, kusma ve kanlı ishal görülebilir. Bu tür hastalarda kansızlığa en fazla duyarlı olduğu için daha çok ince barsaklarda nekroz (doku ölümü) meydana gelir. Derhal tedavi gerektiren bu hastalıkta tedaviye rağmen olguların yaklaşık yarısı kaybedilebilir.
Tanı, görüntüleme: Hastada tipik şikayetler ve bazı laboratuar sonuçları tanıyı destekler, ancak kesin tanı için radyolojik görüntüleme gerekir. Hastalara genellikle ilk olarak renkli Doppler ultrasonografi yapılır. Renkli Dopplerde barsağı besleyen çölyak ve üst mezenterik damarın başlangıç kısımları iyi incelenebilir, ancak uç dallar görüntülenemez. Tanıda en yararlı yöntem BT anjiografidir. BT anjiografide, barsağı besleyen her 3 atardamar ve dalları koldan ilaç verildikten sonra ince kesitlerle çok iyi bir şekilde görüntülenir. Bu kesitlerde ayrıca, barsak iskemisine neden olabilecek barsak toplardamarlar tıkanıklığı ya da aorta diseksiyonu gibi diğer problemler de kolayca tanınabilir. Klasik anjiografi, artık tanı için daha az kullanılmaktadır. Ancak hastada BT anjiografide bir patoloji saptanmışsa, hem tanı hem de aynı seansta damar içinden tedavi için anjiografi yapılabilir.
Tedavi: Barsak damar tıkanıklığı, hastada belirgin bir şikayet yaratmamışsa tedavi gerekmez. Hastada kronik mezenterik iskemi bulguları varsa ilk seçilecek tedavi yöntemi anjioplasti olmalıdır. Anjioplasti yapılamayan olgularda cerrahi endarterektomi ya da bypass yapılabilir. Akut mezenterik iskemide ise hızlı ve agresif bir tedavi gerekir. Eğer henüz barsaklarda nekroz gelişmediyse anjiografi yapılarak bir kateterle tıkalı damara girilip pıhtı eritici tedavi (tromboliz) yapılabilir ya da direkt olarak stent konularak damar açılır ve pıhtı barsak duvarına yapıştırılabilir. Bu yöntemler başarılı olamazsa cerrahi yöntemlerle pıhtı dışarı alınabilir. Eğer barsaklar canlılığını yitirmişse yani nekroz meydana gelmişse, bu tedavilerin yanında ölü barsak dokusunun da mutlaka ameliyatla çıkarılması gerekir.
