Organ Sarkmasi
Organ sarkması
Tıpta "prolaps" olarak adlandırılan organ sarkması, destek dokularındaki zayıflık nedeniyle normal yerlerinden ayrılan organların durumunu tanımlar. Leğeni oluşturan kemiklerin biçimini koruyan bağ dokusu ve kaslar, "leğen kemiği" olarak adlandırılır. İdrarkesesi, kalınbağırsak ve kadında rahim gibi karın organlarına destek olan bu destek dokusu gevşerse rahim, vajinaya doğru sarkar. Bu duruma "rahim sarkması" adı verilir.
Vajina duvarı, destek dokuları gevşeyip vajinaya sarkabilecek çok önemli yapılarla çevrilidir. Bağırsak vajinaya çıkıntı yaparsa, bağırsağın bölümüne göre "enterosel" ya da "rektosel" diye adlandırılır. İdrarkesesinin vajinaya sarkmasına "sistosel", idraryolunun sarkmasına "üretrosel" denir. Bir kadında bu durumların birkaçı bir arada görülebilir.
Nedenleri
Leğen bağlarına fazla ağırlık ya da basınç yükleyen ıkınma, öksürme, ağır kaldırma gibi bağları gevşetici herhangi bir durum, kadında organ sarkmasına neden olabilir. Üst üste gebelikler, özellikle de bebeğin büyük olduğu ya da doğumun uzadığı durumlar annenin bağlarını gevşetebilir. Kadının şişmanlığı da bağların gevşemesine yol açar.
Güçlü kalması için destek dokusunun, "östrojen" denilen bir hormona gereksinimi vardır. Östrojen büyük ölçüde yumurtalıklardan salgılanır. Menopozdan sonra yeterince salgılanmadığı için bağlar gevşer ve bazen tehlikeli olabilen organ sarkmaları oluşur. En çarpıcı, ama ender görülen sarkma, kordon sarkmasıdır. Kordon sarkması doğumda göbek kordonunun bebekten önce doğum kanalından çıkıp annenin kemikleri ile bebek arasında sıkışmasıdır. Bu durumda bebeğe giden kan durur. Ancak özel yöntemlerle durumdan bebeğin zarar görmesinin önüne geçilir.
Gödenbağırsağı sarkmasının nedeni bilinmemektedir. Çocuklarda sorun kabızlık ve dışkılamak için aşırı ıkınma olabilir. Erişkinlerde her yaşta olabilmesine karşılık kadınlarda yaşlılıkta ortaya çıkar. Fazla çocuk doğuran kadınlarda leğen zeminindeki bağ ve kasların gevşemesi rahim sarkmasının nedeni olabilir. Ama gödenbağırsağı sarkmasının çok çocuk doğurmayla pek ilgisi yoktur. Bu durum pek sık görülmez.
Belirtiler
Rahim sarkmasının belirtileri, durumun şiddetine ve bağırsak ile idrarkesesinin durumuna bağlı olarak değişir. Pek çok kadında, vajinanın arkasındaki bir baskı dışında bulgu yoktur. Bazıları ise vajinalarda bir yumru (rahim) hissederler, bazen de rahim vajinadan bütünüyle çıkar. Ender rastlanılan bu durum, yürüme ve oturmayı çok zorlaştırır. Eğer bağırsak da sarkmışsa, kadın dışkılama sorunlarıyla karşı karşıya kalır.
Eğer idrarkesesinin bir bölümü de sarkmışsa, rahmi yerine yerleştirmeden idrar yapılamaz. Ancak çok daha yaygın bir sorun, kadının gülerken, öksürürken, koşarken idrar kaçırmasıdır. Bu, "stres inkontinansı (basınca bağlı idrar kaçırma)" diye adlandırılır. Vajina sarkması kanama ve ağrı yapmaz ama bazen akşamüstleri ortaya çıkan ve uzanınca geçen bir sırt ağrısı olabilir. Doğum öncesi bakımın daha iyi yapılması, kadınların daha az sayıda doğum yapması ve daha iyi beslenmesi sonucu, günümüzde organ sarkması azalmaktadır. Rahim sarkmasını önlemeye çalışmak önemlidir. Leğen zeminindeki kaslar egzersizlerle güçlendirilebilir. Doğum öncesi ve sonrası dönemdeki kadınlara bunun için uygun hareketler öğretilir. Yeni doğmuş bebekle egzersizlerin düzenli olarak yapılması güç olabilir, ama ilerisi için taşıdığı önem akıldan çıkarılmamalıdır. Sarkma tehlikesi olan kadınlarda, menopozda östrojen hormonuyla tedavi yapılabilir.
Rahim sarkmasından sonra en yaygın organ sarkması, gödenbağırsağı sarkmasıdır. Gödenbağırsağı makattan dışarı sarkar. Makata bağlı bir boru olan gödenbağırsağı, çorap gibi kendi üstüne dönerek dışarı çıkar. Bu olay kadında erkeklere oranla daha sıktır, ama çocuklarda da olabilir.
Tedavi
Kadınlardaki hafif organ sarkmaları, fizik tedavi uzmanının önereceği egzersizlerin uygulanması ve kilo verilmesiyle düzeltilebilir. Ciddi organ sarkmalarında hasta yaşlı ve güçsüzse, rahmi yerinde tutmak için vajinaya lastik ya da plastik bir halka konabilir. Ciddi belirtileri olan sağlıklı kadınlara ise, genellikle ameliyat önerilir. Birkaç tip ameliyat vardır, ancak hepsi aynı derecede iyi sonuçlar sağlar ve örünür izin kalmaması için vajinadan yapılır. Rahim sarkmasını bütünüyle düzeltmek olanaklıdır. Ne yazık ki çok küçük bir oranda şikâyetler yıllar sonra yeniden başlayabilir. Tedavi olmuş kadının leğen bölgesine aşırı yük bindirmekten kaçınması gerekir. Öteki organlarda, sözgelimi gödenbağırsağı sarkmalarında ise uygun tedavi sorunun çözüme kavuşmasını sağlar.
Gödenbağırsağı sarkması çocuklarda ciddi değildir ve rahatsızlık vermeden geri itilebilir; genellikle ameliyat gerekmez. Buna karşılık erişkinlerde kolayca itilemediğinden, çoğunlukla ameliyat gerektirir. Ciddi sarkma olaylarında ise karnı açıp hasarı oradan düzeltmek zorunlu olabilir.
Tıpta "prolaps" olarak adlandırılan organ sarkması, destek dokularındaki zayıflık nedeniyle normal yerlerinden ayrılan organların durumunu tanımlar. Leğeni oluşturan kemiklerin biçimini koruyan bağ dokusu ve kaslar, "leğen kemiği" olarak adlandırılır. İdrarkesesi, kalınbağırsak ve kadında rahim gibi karın organlarına destek olan bu destek dokusu gevşerse rahim, vajinaya doğru sarkar. Bu duruma "rahim sarkması" adı verilir.
Vajina duvarı, destek dokuları gevşeyip vajinaya sarkabilecek çok önemli yapılarla çevrilidir. Bağırsak vajinaya çıkıntı yaparsa, bağırsağın bölümüne göre "enterosel" ya da "rektosel" diye adlandırılır. İdrarkesesinin vajinaya sarkmasına "sistosel", idraryolunun sarkmasına "üretrosel" denir. Bir kadında bu durumların birkaçı bir arada görülebilir.
Nedenleri
Leğen bağlarına fazla ağırlık ya da basınç yükleyen ıkınma, öksürme, ağır kaldırma gibi bağları gevşetici herhangi bir durum, kadında organ sarkmasına neden olabilir. Üst üste gebelikler, özellikle de bebeğin büyük olduğu ya da doğumun uzadığı durumlar annenin bağlarını gevşetebilir. Kadının şişmanlığı da bağların gevşemesine yol açar.
Güçlü kalması için destek dokusunun, "östrojen" denilen bir hormona gereksinimi vardır. Östrojen büyük ölçüde yumurtalıklardan salgılanır. Menopozdan sonra yeterince salgılanmadığı için bağlar gevşer ve bazen tehlikeli olabilen organ sarkmaları oluşur. En çarpıcı, ama ender görülen sarkma, kordon sarkmasıdır. Kordon sarkması doğumda göbek kordonunun bebekten önce doğum kanalından çıkıp annenin kemikleri ile bebek arasında sıkışmasıdır. Bu durumda bebeğe giden kan durur. Ancak özel yöntemlerle durumdan bebeğin zarar görmesinin önüne geçilir.
Gödenbağırsağı sarkmasının nedeni bilinmemektedir. Çocuklarda sorun kabızlık ve dışkılamak için aşırı ıkınma olabilir. Erişkinlerde her yaşta olabilmesine karşılık kadınlarda yaşlılıkta ortaya çıkar. Fazla çocuk doğuran kadınlarda leğen zeminindeki bağ ve kasların gevşemesi rahim sarkmasının nedeni olabilir. Ama gödenbağırsağı sarkmasının çok çocuk doğurmayla pek ilgisi yoktur. Bu durum pek sık görülmez.
Belirtiler
Rahim sarkmasının belirtileri, durumun şiddetine ve bağırsak ile idrarkesesinin durumuna bağlı olarak değişir. Pek çok kadında, vajinanın arkasındaki bir baskı dışında bulgu yoktur. Bazıları ise vajinalarda bir yumru (rahim) hissederler, bazen de rahim vajinadan bütünüyle çıkar. Ender rastlanılan bu durum, yürüme ve oturmayı çok zorlaştırır. Eğer bağırsak da sarkmışsa, kadın dışkılama sorunlarıyla karşı karşıya kalır.
Eğer idrarkesesinin bir bölümü de sarkmışsa, rahmi yerine yerleştirmeden idrar yapılamaz. Ancak çok daha yaygın bir sorun, kadının gülerken, öksürürken, koşarken idrar kaçırmasıdır. Bu, "stres inkontinansı (basınca bağlı idrar kaçırma)" diye adlandırılır. Vajina sarkması kanama ve ağrı yapmaz ama bazen akşamüstleri ortaya çıkan ve uzanınca geçen bir sırt ağrısı olabilir. Doğum öncesi bakımın daha iyi yapılması, kadınların daha az sayıda doğum yapması ve daha iyi beslenmesi sonucu, günümüzde organ sarkması azalmaktadır. Rahim sarkmasını önlemeye çalışmak önemlidir. Leğen zeminindeki kaslar egzersizlerle güçlendirilebilir. Doğum öncesi ve sonrası dönemdeki kadınlara bunun için uygun hareketler öğretilir. Yeni doğmuş bebekle egzersizlerin düzenli olarak yapılması güç olabilir, ama ilerisi için taşıdığı önem akıldan çıkarılmamalıdır. Sarkma tehlikesi olan kadınlarda, menopozda östrojen hormonuyla tedavi yapılabilir.
Rahim sarkmasından sonra en yaygın organ sarkması, gödenbağırsağı sarkmasıdır. Gödenbağırsağı makattan dışarı sarkar. Makata bağlı bir boru olan gödenbağırsağı, çorap gibi kendi üstüne dönerek dışarı çıkar. Bu olay kadında erkeklere oranla daha sıktır, ama çocuklarda da olabilir.
Tedavi
Kadınlardaki hafif organ sarkmaları, fizik tedavi uzmanının önereceği egzersizlerin uygulanması ve kilo verilmesiyle düzeltilebilir. Ciddi organ sarkmalarında hasta yaşlı ve güçsüzse, rahmi yerinde tutmak için vajinaya lastik ya da plastik bir halka konabilir. Ciddi belirtileri olan sağlıklı kadınlara ise, genellikle ameliyat önerilir. Birkaç tip ameliyat vardır, ancak hepsi aynı derecede iyi sonuçlar sağlar ve örünür izin kalmaması için vajinadan yapılır. Rahim sarkmasını bütünüyle düzeltmek olanaklıdır. Ne yazık ki çok küçük bir oranda şikâyetler yıllar sonra yeniden başlayabilir. Tedavi olmuş kadının leğen bölgesine aşırı yük bindirmekten kaçınması gerekir. Öteki organlarda, sözgelimi gödenbağırsağı sarkmalarında ise uygun tedavi sorunun çözüme kavuşmasını sağlar.
Gödenbağırsağı sarkması çocuklarda ciddi değildir ve rahatsızlık vermeden geri itilebilir; genellikle ameliyat gerekmez. Buna karşılık erişkinlerde kolayca itilemediğinden, çoğunlukla ameliyat gerektirir. Ciddi sarkma olaylarında ise karnı açıp hasarı oradan düzeltmek zorunlu olabilir.
