Porsuk ağacı...
porsuk çam
Porsuk (Taxus Baccata) daimi yeşil bir çam türü olup dalları ve iğneleri benzer türlerine göre daha yumuşaktır. Taxaceae ailesindendir. Avrupa’nın güneyi, Afrika’nın kuzey batısı, Asya’nın güney batı bölgelerinde ve İran’nın kuzey bölgelerinde doğal olarak yetişiyor. Tabiatta dağınık şekilde gelişeni dışında, dikine sütun gibi ve toprağa paralel, enine büyüyen bodur türleri de vardır. Çok yavaş gelişir.
Bitki çok uzun ömürlüdür. Bazı bulunan fosillerde porsuk izlerine rastlanmaktadır. Dünyada boyu 28 metre, çapı 4 metreye kadar ulaşabilen 3000-4000 yaşında örnekleri bulunabiliyor. Porsuğun yaşını bilinen gövde içindeki yaş halkalarını sayarak tahmin etmek imkansızmış. Eski bina bahçelerinde, korularda, Türkiye ve Avrupadaki saraylar’da yaşlı örneklerini görebilirsiniz. (Porsuk Avrupada dikilen en eski ve yaşamayı becerebilmiş ağaçlardanmış.)
Çim sevmediğim için genellikle yer örtücü olarak üzerine basılmayacak yerlerde, gölgeli alanlarda hep yayılıcı porsuk kullanırım. Bitki, güneşli’den, karanlık alanlara kadar pek çok yerde yaşar. Kayın, meşe gibi altında bitki yetişmesi zor ağaçların altında gelişebiliyor.
Aşırı sulu fakat suyu geçirgen, kireçli ya da kurak topraklarda yetişebilir. Boylanan, boylanmayan türler sadece özel çam gübresi seviyor, hayvansal gübrelere bu bitkilerde de dikkat. Ağaç olan türlerin altında çim yerine Osmanlı çimi, yonca ya da hosta mükemmel yetişebiliyor.
Bitki her deva gibi gözükse de dikiminde insanı biraz zor duruma sokar. Çünkü porsuk iğneleri, gövdesi, dalları tamamen zehirlidir. Sadece boncuklar zehirli madde taşımıyor, ama yinede dikkat. (Bir tek, geyikler bu bitkinin yeni sürgünlerini yiyip hastalanmazmış. Kuşlar’da porsuk boncuklarını yiyip, midelerinde öğütüp dışkıladıkları yerlerde doğal olarak yeni porsukların yetişmesine yardımcı olabilirlermiş.)
Geleneksel İngiliz bahçeleri çitlerden, ortada labirentlerden oluşur. Porsuk da bu bahçelerde kullanılmış budanabilen bitkidir. İdeal yüksekliği 1–2 metre olan çitler, Ağustos, Eylül aylarında budanabilir. Aşırı gelişmiş, deforme olmuş çitler nisan ayında çok fazla budanabilir. Tarihlere, budama miktarına dikkat edin. Şu zamanda çok fazla budama kışın bitkiyi öldürebilir.
Porsuk bahçelerde, çitlerin dışında, kapı girişlerinde, saksı içinde ilex gibi çok güzel olabilir. Fakat asla oturduğunuz ya da yemek yediğiniz yere yakın porsuk dikmeyin. Kokusu, zakkum, datura gibi baş ağrısı yapabiliyor. (Birde fiyatı. Yaşlandıkça anormal paralara satılıyor, söylemedi demeyin.)
Bu bitki de bol boncuk üretebilmesi için ilex gibi dişili erkekli dikilmelidir. Dalların boğumlarında açık yeşil boncuklu olursa erkek, boncuk dalların ucunda ve bolca kırmızıysa dişi bitkidir. Sarı boncuklu türü de vardır.
Saray tipi (budamalı-muntazam) bahçelerde çitlerin dışında dikili taş gibi olanları da çok yavaş ve güzel büyüdükleri için dekor amaçlı dikilmişlerdir. Açık sarı-yeşil olanları inanılmaz pahalıdır ve asla budanmaz (yaşlıları). Porsuk bitkisi, hava kirliliğine kolaylıkla dayanabilir.
Çamlarla, dikenli yada meyvalı bitkilerle yapacağınız gruplamalarda koyu yeşil yapraklar ve ilkbaharda verdiği açık yeşil sürgünlerle çok güzel tamamlayıcı olabilir. Pek fazla hastalık kapmaz ama bir tek yapışkan reçineli bir hastalık bitkiyi öldürebilir. Böyle bir durumda Tarım İl Müdürlükleri’ne başvurup gereken ilacı alabilirsiniz.
İlginç renklerdeki gövdesi bol yetiştiği bölgelerde mobilya yapımında kullanılırmış. Meraklıları için, porsuk Bonsai yapımı için de uygundur. Siz heves ederseniz zehirli olduğunu unutmayın, uğraşırken dikkat edin.
Bitki çok uzun ömürlüdür. Bazı bulunan fosillerde porsuk izlerine rastlanmaktadır. Dünyada boyu 28 metre, çapı 4 metreye kadar ulaşabilen 3000-4000 yaşında örnekleri bulunabiliyor. Porsuğun yaşını bilinen gövde içindeki yaş halkalarını sayarak tahmin etmek imkansızmış. Eski bina bahçelerinde, korularda, Türkiye ve Avrupadaki saraylar’da yaşlı örneklerini görebilirsiniz. (Porsuk Avrupada dikilen en eski ve yaşamayı becerebilmiş ağaçlardanmış.)
Aşırı sulu fakat suyu geçirgen, kireçli ya da kurak topraklarda yetişebilir. Boylanan, boylanmayan türler sadece özel çam gübresi seviyor, hayvansal gübrelere bu bitkilerde de dikkat. Ağaç olan türlerin altında çim yerine Osmanlı çimi, yonca ya da hosta mükemmel yetişebiliyor.
Bitki her deva gibi gözükse de dikiminde insanı biraz zor duruma sokar. Çünkü porsuk iğneleri, gövdesi, dalları tamamen zehirlidir. Sadece boncuklar zehirli madde taşımıyor, ama yinede dikkat. (Bir tek, geyikler bu bitkinin yeni sürgünlerini yiyip hastalanmazmış. Kuşlar’da porsuk boncuklarını yiyip, midelerinde öğütüp dışkıladıkları yerlerde doğal olarak yeni porsukların yetişmesine yardımcı olabilirlermiş.)
Porsuk bahçelerde, çitlerin dışında, kapı girişlerinde, saksı içinde ilex gibi çok güzel olabilir. Fakat asla oturduğunuz ya da yemek yediğiniz yere yakın porsuk dikmeyin. Kokusu, zakkum, datura gibi baş ağrısı yapabiliyor. (Birde fiyatı. Yaşlandıkça anormal paralara satılıyor, söylemedi demeyin.)
Bu bitki de bol boncuk üretebilmesi için ilex gibi dişili erkekli dikilmelidir. Dalların boğumlarında açık yeşil boncuklu olursa erkek, boncuk dalların ucunda ve bolca kırmızıysa dişi bitkidir. Sarı boncuklu türü de vardır.
Çamlarla, dikenli yada meyvalı bitkilerle yapacağınız gruplamalarda koyu yeşil yapraklar ve ilkbaharda verdiği açık yeşil sürgünlerle çok güzel tamamlayıcı olabilir. Pek fazla hastalık kapmaz ama bir tek yapışkan reçineli bir hastalık bitkiyi öldürebilir. Böyle bir durumda Tarım İl Müdürlükleri’ne başvurup gereken ilacı alabilirsiniz.
İlginç renklerdeki gövdesi bol yetiştiği bölgelerde mobilya yapımında kullanılırmış. Meraklıları için, porsuk Bonsai yapımı için de uygundur. Siz heves ederseniz zehirli olduğunu unutmayın, uğraşırken dikkat edin.
