Subliminal Reklamlar

Bilge Gökçen

Yeni Üye
Üye
Subliminal Reklamlar
subliminal reklamlar subliminal reklam örnekleri reklam görüntüler şarkılar
Reklâm artık hayatımızın vazgeçilmez parçası. Alışveriş kararlarımızı, seyahat, tatil gibi özel ihtiyaçlarımızı, varlığımızı insanlara kabullendirmede kullandığımız hal ve hareketlerimizi, kısaca tercihlerimizi günümüzün her anında karşımıza çıkan reklâmlar belirliyor.
Tercihlerimiz doğrultusunda verdiğimiz kararlarda; temel ihtiyaçlarımızı, anlık dürtülerimizi, bütçemizi ve ürün veya hizmet sonucunda elde edeceğimiz tatmini göz önünde bulunduruyoruz. Kısacası verdiğimiz kararlarımızı “bilinçli kararlar” olarak nitelendiriyoruz. Acaba bu kararlarımız gerçekten bilinçli kararlar mı? Üzerimizdeki pantolon, kullandığımız cep telefonu, yudumladığımız içecek gerçekten bizim bilinçli kararlarımızın sonucumu? Gördüğümüz bir obje aslında bize görmediğimiz mesajlar iletebilir mi? Ya da dinlediğimiz bir şarkı, okuduğumuz bir yazı bilinçaltımıza gizli mesajlar depolayabilir mi?

Subliminal Reklâm

Subliminal reklâm kişilerin bilinci dışında yani duyu organlarının algısı dışında, bilinçaltını etkileyecek düzeyde gönderilen ses ve görüntülerdir. Kısacası kişilerin fark etmediği ancak bilinçaltlarını etkileyen gizli mesajlardır.
Bilindiği gibi vücudumuzdaki reaksiyonlar bilinçaltına bağlıdır. Beden dili bilinçaltının hâkimiyetindedir. Bilinçaltımız, fark etmesek de büyük bir buzdağının görünmeyen yüzüdür. Bilincimiz 1/1000 lik bir kısmı kaplarken bilinçaltımız geri kalan 999 bölümü etkisi altında tutar.
Bilinçaltımıza gönderilen tüm görüntü, ses ve resimleri kaydetme özelliği 1900’lü yıllardan beri kullanılmaktadır. Amerikalı bir psikoloji profesörü olan Knight Dunlap, 1900’lü yıllarda yaptığı bir illüzyon gösterisi sırasında bilincin algılayamadığı “hissedilemez gölgeler” kullanarak aynı uzunluktaki iki çizgiyi seyircilerin farklı algılamasını sağlamıştı.
1913 yılında yaptığı çalışmayla bilinçaltına yönelik görüntüleri başarılı bir şekilde kullanan Camel bu konuda öncü niteliğindedir. 1913 yılında hazırlanan Camel sigarasının paketindeki deve figürünün çok dikkatli incelendiğinde içinde bir kadın figürü sakladığı görülmektedir.
Bilinçaltı reklâmlarda en çok iki nokta üzerinde vurgu yapılmaktadır: “ölüm” ve “seks” ya da cinsellik. Bunun temel nedeni bilinçaltımızın en çok “doğum” ve “ölüm” içerikli mesajlara tepki vermesidir. Sex mesajı doğum olayı ile ilişkilendirilirken, kill mesajı da ölüm ile ilişkilendiriliyor. Buna verilebilecek en güzel örnekte “Kuzuların Sessizliği” filminin afişinde kadının ağzında yer alan kelebektir. Dikkatli bakıldığında kelebeğin kafa kısmı kuru kafa figürü şeklindedir. Yani ölümü temsil eder. Ancak daha da dikkatli bakıldığında kuru kafa figürü, üç çıplak kadın vücudundan oluşur. Bu da bize doğumu işaret eder.

Örnekleriyle Subliminal Mesaj Türleri

• Subliminal mesajların en rahat kullanıldığı yerler dijital ses dosyalarıdır. Üzerinde oynanabilinirliği, kolay işlenmesi ve yayılması neticesinde gizli mesajlar için ses dosyaları oldukça elverişlidir. İnsan beyni sadece belirli frekanslardaki sesleri işitebilir. Dinlediğiniz bir müziği anlarsınız ancak o anda algınızın anlayamayacağı mesajlara maruz kalırsınız. İşte bu mesajları ancak bilinçaltınız anlar ve depolar. Alışveriş yaparken dinlediğiniz müzik hatta o müziğin hangi ülkeye ait olduğu sizin için ne kadar önemli? Bilinciniz için önemli olmayan bu detaylar bilinçaltınız için oldukça önemlidir. Çünkü dinlediğiniz müzik türü hareketli bir müzik türüyse sizi alışveriş yapmaya sevk eder. Örneğin şarap alırken dinlediğiniz müziğin hangi ülkeye ait olduğu şarap seçerken ki tercihinizi etkileyebilir. Ses dosyası yöntemi özellikle şarkılarda kullanılmaktadır. Birçok rock şarkısı tersten dinlediğinde ölüm, seks ve uyuşturucu mesajları içermektedir. Bunları dinleyen müzik tutkunları da bilinçaltlarına depolanan bu bilgilerle yönelimlerini gerçekleştirmektedirler. Bir zamanların popüler çizgi filmlerinden biri olan Alaaddin’de çalınan şarkılar arasında geçen bir subliminal mesaj örneği bulunmaktadır. Şarkı esnasında arkadan boğuk bir erkek sesi çok hızlı bir şekilde “Take off clothes” yani “elbiseni çıkar” mesajı veriyor.

• Bir reklâmdan etkilenmek için o reklâmı dikkatlice izlemeniz gerekmiyor. İzlediğiniz bir reklâmı bir kez izlemiş olmanız bile etkilenmeniz için yeterlidir. Gözümüz birçok gizli mesajı görmez. Çünkü bu mesajlar saniyenin üç binde biri gibi bir süre içerisinde verilir. Göz açıp kapama sürenizde mesajlar çoktan yerine ulaşmış olur. Ancak bu zaman bilinçaltımızın algılaması için yeterli bir zamandır. Gizli mesajlarda verilenlerin içeriği genelde kişileri ürüne yöneltmede kullanılan türdedir. Örneğin bir içki firmasının reklâmında gözle göremediğimiz “You Buy” (satın al) komutu yer alır. Diğer bir örnek Camel’ın yaptırmış olduğu bir reklâmdır. Camel bu kampanya ile satışlarını %5 ‘ten %32’ye çıkarmıştır. Smooth Character adındaki reklâm kampanyasıyla Camel 1990’lı yıllarda sigara içmeye başlayan gençler arasında tercih edilme oranını bir buçuk yıl gibi kısa bir sürede %32’ye çıkarmayı başarmıştır. Camel bilinçaltı reklâmı en iyi uygulayan firmalardan birisidir. Reklâmda yer alan deve figürleri her biri cinsellik çağırışımı olan pek çok farklı kılığa sokulmuştur. 1950’li yıllarda James Vicory adlı bir reklâm uzmanı sinema salonlarında yaptığı bir araştırma sonucu oldukça farklı ve ilginç verilere ulaşmıştır. Vicory, araştırmasını yaparken filmin salonda gösterildiği anda izleyiciye subliminal mesajlar verdiğini kanıtlamıştır. Verilen mesajlar “patlamış mısır ye” ve “cola iç”tir. İzleyiciler bu mesajların farkında olmadan bilinçaltlarının etkisiyle alımı gerçekleştirmişlerdir. Ortaya çıkan sonuç ise, cola satışlarındaki %18,1 lik, patlamış mısır satışlarında ise %57,7 lik artıştır. Rusya’da yaşanan bir diğer olay, Klinskaye marka biranın reklâmıyla bağlantılı olarak Pepsi satışlarının artmasıdır. Ancak reklâmda nasıl bir gizli mesaj uygulandığı halen bulunamamıştır. Marlbora’nın 1975 yılında satışlarını düşmesi üzerine yeni bir reklâm kapmayası üzerinde fikir birliğinde bulunan reklâmcılar hedef kitlelerini değiştirerek geleceğin içicilerine yönelik bir kampanya hazırlamışlardır. Reklâm o yılların on iki, on üç ve on dörtlü yaşlarda bulunana gençlere hitaben yapılmıştır. Çocukların o yıllardaki kişilik özellikleri kimseye minnet duymama, bağımsız yaşama ve hesap vermeme psikolojisine yöneliktir. Akıllıca düşünen reklâmcılar reklâm filmini hazırlarken bu stratejiyi göz önünde bulundurmuşlardır ve gençlere ulaşmada uygun ikonu aramaya koyulmuşladır. Doğru ikonu bulduklarında ise ortaya şöyle bir reklâm filmi çıkmıştır. Reklâm filmi güneşin batışına doğru giden yalnız bir kovboydur. Bu reklâm size de o zamanın ünlü çizgi filmi Red Kid’i hatılatmıyormu. Red Kid’de minnet edileceği zaman ortadan kaybolan ve gün batımına doğru giden yalnız bir kovboydur. Gençlerin bilinçaltına gönderilen bu mesaj ile Marlbora’nın satışları ciddi oranda artmıştır. Daha sonra da zaten kampanya da kullanılan kovboy Marlbora’nın simgesi haline gelmiştir.

• Subliminal mesajlar bir film seansında saliselik görüntüler halinde verilebildiği gibi afişlerde de gizlenebiliyor. Örneğin 5 Temmuz 1971 tarihinde yayınlanan Time dergisinin arka kapağında yer alan Gilbey’s London Dry Gin reklâmında bulunan bardaktaki buzların üzerinde “Sex” yazmaktadır. Reklâm konusunda tüketicilere danışıldığında reklâmın üzerlerinde bıraktığı etkiler için şunları söylemişlerdir; “doyuma ulaşma”, “seks düşkünlüğü”, “heyecanlanma”, “romantizm” ve “duyguları okşayıcı”. Gilbey’s in yapmış olduğu reklâm çalışması sonucunda 1,5 milyon dolarlık satış yaptığı tespit edilmiştir. Bir diğer örnek yine Time dergisinde yapılan bir çalışmadır. O ayki sayısında Kaddafi’yi kapak yapan Time dergisi, gözün fovea hareketlerinin görebileceği bir şekilde kill(öldür) mesajını kapağa saklamıştı. Yıllar önce yapılan bir Coca-cola afişinde yer alan görüntüde ise buzların arasına saklanmış bir erkek cinsel organı ve ona yönelen bir erkek çocuk saklanmıştı. Yine bir sigara markasının afişinde yapılan çalışmada bir bayana sarılan erkek figürü kullanılmıştır. Ancak ayrıntılar detaylarda saklanmıştır. Erkek kadının beline sarılmış bir şekilde resmedilmiştir. Resim dikkatli incelendiğinde erkelerin hâkimiyetini gösteren erkek cinsel organı kadının sırtına saklanmıştır. Gözümüz bunu ayırt edemeyebilir ancak bilinçaltımız bu reklâmda erkek üstünlüğünü ve ürüne yönelimi ön plana çıkartır.

Niçin Subliminal Reklâmlar?

Bilinçaltımız sakladığı bilgileri ondan rehberlik veya yardım istediğimizde ortaya çıkartır. Belirli bir işi yapmak için bazen bir dürtü, bir ilham veya önsezi hissederiz. İşte bu bilinçaltı hazinemizin bize sunduğu olağan üstü yetenektir. Bu eşsiz bilgi depomuzun farkına varan reklâmcılar, farklı görsel ya da işitsel oyunlarla bilinçaltımıza ulaşmak vasıtasıyla ürüne yönelmemizi kolaylaştırmaktadırlar.
Günümüzde ürün çeşitliliğinin artışı, benzer ürünlerin piyasaya çık kısa sürede sürülmesi ve en önemlisi bilinçli tüketicilerin artması nedeniyle reklâm verenler ve reklâmcılar bu yöntemi kullanmaktadırlar. Birçok reklâm veren düşürdüğü satış oranlarını arttırmak için yani ticari kaygılar taşıdıkları için subliminal reklâmlara yönelirken, diğer birçok üretici firma da marka imajlarını yerleştirmek ve sağlamlaştırmak için bu yolu tercih etmektedirler.
Gerek reklâm verenlerin gerekse reklâmcıların bildikleri bir gerçek var ortada. Hiçbir tüketici gördüğü bir reklâm üzerine gidip de o ürünü satın alayım anlayışı içerisinde değil. Bu nedenle farklı yol arayışları içerisinde olan üreticiler kişilerin bilinçaltına yönelmenin yollarını arar hale gelmişlerdir. Günümüzde iyice yayılan bu teknoloji sayesinde gerek ürüne yönelik gerekse kurumsal imaja yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Geçmişimizin deneyimleri, gün içinde karşılaştığımız mesaj bombardımanı, bir göz kırpışımız kadar süren anlık iletiler bize hiçte tahmin etmediğimiz şekilde geri dönmektedir. Sürekli etkisi altında olduğumuz subliminal reklâmlar hangi ürüne yöneleceğimizi ve hatta o ürün hakkında ne düşüneceğimizi belirlemektedir. Özellikle bu mesaj türünde hedef kitle geleceğin müşterileri küçük yaş grubu çocuklardır. Çünkü bu yollarla onları etkilemek çok daha kolaydır. Çocukların izlediği birçok çizgi filmde, gerek görsel gerekse işitsel anlamda bu tarz mesajlar içermektedir.

HANDAN ER
 
Geri
Üst