Uzman SühaN
Administrator
Aşırı tükürük salgısı neden olur?
Aşırı tükürük salgısı tıp dilinde “hipersalivasyon” olarak bilinir ve tükürük bezlerinin fazla çalışmasına bağlı olarak ortaya çıkan belirtilerdir. Hastalık değildir. Genellikle parasempatik sistemin aşırı aktif olması (hiperaktivite) ile ilgili oluşan bir durumdur. Parasempatik sistemin aşırı aktif olması sonucu vücuttaki salgı bezleri aşırı şekilde çalışmaya başlar.
Hastalarda hipersalivasyon belirtilerine ek olarak aşırı terleme, gözyaşı akması, burun akıntısı, mide asidinde artma ve mide şikâyetleri gibi ek şikâyetler de meydana gelebilir. Parasempatik sistemin aşırı çalışması kullanılan bir takım ilaçların yan etkileri olabildiği gibi idiopatik (sebebi belli olmayan) veya yaşlanmaya bağlı nedenlerle de gelişebilir. Nedenler araştırıldıktan sonra parasempatik sistemin fazla çalışmasına engel olan parasempatolitik ilaçlar kullanılabilir.
Ağızda fazla miktarda tükürük oluşması genellikle geçici bir sorun olmakta ve tedavi gerektirmemektedir. Normalde, ağız içindeki tükürük bezleri günde yaklaşık (0,5-1,5 litre) arasında tükürük üretimi yapar. Eğer ağzınızdaki tükürük miktarında ani şekilde artış olursa, bunun nedeni tükürük bezlerinin anormal şekilde fazla çalışması (siyalore) ya da yutma güçlüğü yaşanması olabilir.
NEDENLERİ
Temel olarak, ağızda aşırı tükürük miktarına vücuttaki tükürük bezlerinin aşırı salgı yapması ya da yutma yeteneğinin azalması neden olabilir.
Artan tükürük üretiminin yaygın nedenleri arasında aşağıdaki faktörler gösterilebilir:
• Yeni yapılmış olan veya ağza iyi oturmayan protez takımları,
• GÖRH (Gastroözofageal reflü hastalığı)
• Ağız veya boğazda enfeksiyon gelişmesi,
• Klonazepam, klozapin, Fazaclo, pilokarpin ve karbidopa-levodopa etken maddeli ilaçların kullanımı,
• Gebelik
• Ağız mukozasında iltihap oluşması (Stomatit)
Artan tükürük üretiminin nadir görülen nedenleri ise şunlardır:
• Arsenik zehirlenmesi
• Bell paralizisi (yüz kaslarında güçsüzlük veya paralize neden olan bir durumdur)
• Özofagus atrezisi (doğuştan gelen ve yemek borusunun düzgün gelişmediği bir hastalıktır)
• Cıva zehirlenmesi
• Kuduz (enfekte olan hayvanların tükürük salgısı ile insanlara yayılan ölümcül bir virüstür)
• Frengi (genellikle cinsel temas yoluyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyondur)
• Tüberküloz (ciğerleri etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır)
Ağızda tükürük yutulmasını engelleyen ya da ağızda tükürük tutulmasına neden olan faktörler şunlardır:
• Akut sinüzit
• Alerjiler
• Kronik sinüzit
• Genişletilmiş lenf bezleri
• Dil veya dudak hareketlerini olumsuz etkileyen tümörler
Kas koordinasyonunu ya da ağız boşluğu fonksiyonlarını etkileyen durumlar da tükürük yutmayı engelleyebilir ya da ağızda tükürük tutulmasına yol açabilir. Bu durumlara sebep olan faktörler şunlardır:
• Amyotrofik lateral skleroz (kas güçsüzlüğüne neden olan nörolojik bir hastalık)
• Otizm
• Serebral palsi (vücut hareketlerini koordine etme yeteneğini etkileyen bir hastalıktır)
• Demans (mantık yürütme, düşünme, konuşma, hafıza, yer ve zaman tayini, okuduğunu anlama gibi günlük basit işlevlerde bozukluklar şeklinde görülen bir durumdur)
• Down sendromu
• Frajil X sendromu (bir tür kalıtsal zekâ geriliği)
• Multipl skleroz (vücut bağışıklık sisteminin sinirleri kaplayan kılıflara saldırdığı bir hastalık)
• Myastenia gravis (kaslarda güçsüzlüğe neden olan bir rahatsızlık)
• Parkinson hastalığı
• İnme
Gebelikte Aşırı Tükürük Oluşumu
Gebelik sırasında aşırı tükürük salgılanması sonucu ağızda mineral yoğunluğu artar ve acımsı bir tat ortaya çıkar. Bu duruma “Pityalizm” adı verilir. Bu sorun genellikle gebeliğin ikinci veya üçüncü haftalarında aniden başlar. Gebeliğin ilk üç ayı içerisinde kendiliğinden azalarak kaybolabildiği gibi bazı anne adaylarında hamileliğin sonuna kadar da devam edebilir. Tükürük salgısının artması yutmayı güçleştirebilir, sık tükürmeye ve bulantı ya da kusmaya da neden olabilir. Ağız ve dilde kuruluk oluşabilir tükürük bezlerinde şişlik meydana gelebilir ve konuşmada zorluk yaşanabilir. Hamilelik sırasında tükürük salgısının artmasının kesin nedenleri bilinmemekle beraber, hamilelik hormonlarının artması ve hamilelikte oluşan bulantılar nedeniyle yutmada isteksizlik oluşması neden olarak gösterilebilir.
Hamilelik sırasında “Pityalizm” durumunun oluşmasını engellemek için belirtilere göre tedaviler uygulanabilir. Bu amaçla ağız temizliğine önem verilmeli ve tükürük salgısını azaltıcı ağız sıvıları kullanılmalıdır. Mümkün olduğunca nişasta içeren hamur işi yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalı ve dengeli beslenmeye çalışılmalıdır.
Ne zaman doktora görünmelidir?
Eğer aşırı tükürük salgısı kalıcı bir hal almışsa, bir doktora görünmeniz önerilir. Doktor tarafından yapılan muayene ve yapılan test sonuçlarına göre aşırı miktardaki tükürüğün artan salgılamadan mı yoksa yutma güçlüğünden mi kaynaklandığı belirlenir. Aşırı tükürüğe yönelik tedavi eğer varsa altta yatan neden yönelik olarak yapılır.
Hastalarda hipersalivasyon belirtilerine ek olarak aşırı terleme, gözyaşı akması, burun akıntısı, mide asidinde artma ve mide şikâyetleri gibi ek şikâyetler de meydana gelebilir. Parasempatik sistemin aşırı çalışması kullanılan bir takım ilaçların yan etkileri olabildiği gibi idiopatik (sebebi belli olmayan) veya yaşlanmaya bağlı nedenlerle de gelişebilir. Nedenler araştırıldıktan sonra parasempatik sistemin fazla çalışmasına engel olan parasempatolitik ilaçlar kullanılabilir.
Ağızda fazla miktarda tükürük oluşması genellikle geçici bir sorun olmakta ve tedavi gerektirmemektedir. Normalde, ağız içindeki tükürük bezleri günde yaklaşık (0,5-1,5 litre) arasında tükürük üretimi yapar. Eğer ağzınızdaki tükürük miktarında ani şekilde artış olursa, bunun nedeni tükürük bezlerinin anormal şekilde fazla çalışması (siyalore) ya da yutma güçlüğü yaşanması olabilir.
NEDENLERİ
Temel olarak, ağızda aşırı tükürük miktarına vücuttaki tükürük bezlerinin aşırı salgı yapması ya da yutma yeteneğinin azalması neden olabilir.
Artan tükürük üretiminin yaygın nedenleri arasında aşağıdaki faktörler gösterilebilir:
• Yeni yapılmış olan veya ağza iyi oturmayan protez takımları,
• GÖRH (Gastroözofageal reflü hastalığı)
• Ağız veya boğazda enfeksiyon gelişmesi,
• Klonazepam, klozapin, Fazaclo, pilokarpin ve karbidopa-levodopa etken maddeli ilaçların kullanımı,
• Gebelik
• Ağız mukozasında iltihap oluşması (Stomatit)
Artan tükürük üretiminin nadir görülen nedenleri ise şunlardır:
• Arsenik zehirlenmesi
• Bell paralizisi (yüz kaslarında güçsüzlük veya paralize neden olan bir durumdur)
• Özofagus atrezisi (doğuştan gelen ve yemek borusunun düzgün gelişmediği bir hastalıktır)
• Cıva zehirlenmesi
• Kuduz (enfekte olan hayvanların tükürük salgısı ile insanlara yayılan ölümcül bir virüstür)
• Frengi (genellikle cinsel temas yoluyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyondur)
• Tüberküloz (ciğerleri etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır)
Ağızda tükürük yutulmasını engelleyen ya da ağızda tükürük tutulmasına neden olan faktörler şunlardır:
• Akut sinüzit
• Alerjiler
• Kronik sinüzit
• Genişletilmiş lenf bezleri
• Dil veya dudak hareketlerini olumsuz etkileyen tümörler
Kas koordinasyonunu ya da ağız boşluğu fonksiyonlarını etkileyen durumlar da tükürük yutmayı engelleyebilir ya da ağızda tükürük tutulmasına yol açabilir. Bu durumlara sebep olan faktörler şunlardır:
• Amyotrofik lateral skleroz (kas güçsüzlüğüne neden olan nörolojik bir hastalık)
• Otizm
• Serebral palsi (vücut hareketlerini koordine etme yeteneğini etkileyen bir hastalıktır)
• Demans (mantık yürütme, düşünme, konuşma, hafıza, yer ve zaman tayini, okuduğunu anlama gibi günlük basit işlevlerde bozukluklar şeklinde görülen bir durumdur)
• Down sendromu
• Frajil X sendromu (bir tür kalıtsal zekâ geriliği)
• Multipl skleroz (vücut bağışıklık sisteminin sinirleri kaplayan kılıflara saldırdığı bir hastalık)
• Myastenia gravis (kaslarda güçsüzlüğe neden olan bir rahatsızlık)
• Parkinson hastalığı
• İnme
Gebelikte Aşırı Tükürük Oluşumu
Gebelik sırasında aşırı tükürük salgılanması sonucu ağızda mineral yoğunluğu artar ve acımsı bir tat ortaya çıkar. Bu duruma “Pityalizm” adı verilir. Bu sorun genellikle gebeliğin ikinci veya üçüncü haftalarında aniden başlar. Gebeliğin ilk üç ayı içerisinde kendiliğinden azalarak kaybolabildiği gibi bazı anne adaylarında hamileliğin sonuna kadar da devam edebilir. Tükürük salgısının artması yutmayı güçleştirebilir, sık tükürmeye ve bulantı ya da kusmaya da neden olabilir. Ağız ve dilde kuruluk oluşabilir tükürük bezlerinde şişlik meydana gelebilir ve konuşmada zorluk yaşanabilir. Hamilelik sırasında tükürük salgısının artmasının kesin nedenleri bilinmemekle beraber, hamilelik hormonlarının artması ve hamilelikte oluşan bulantılar nedeniyle yutmada isteksizlik oluşması neden olarak gösterilebilir.
Hamilelik sırasında “Pityalizm” durumunun oluşmasını engellemek için belirtilere göre tedaviler uygulanabilir. Bu amaçla ağız temizliğine önem verilmeli ve tükürük salgısını azaltıcı ağız sıvıları kullanılmalıdır. Mümkün olduğunca nişasta içeren hamur işi yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalı ve dengeli beslenmeye çalışılmalıdır.
Ne zaman doktora görünmelidir?
Eğer aşırı tükürük salgısı kalıcı bir hal almışsa, bir doktora görünmeniz önerilir. Doktor tarafından yapılan muayene ve yapılan test sonuçlarına göre aşırı miktardaki tükürüğün artan salgılamadan mı yoksa yutma güçlüğünden mi kaynaklandığı belirlenir. Aşırı tükürüğe yönelik tedavi eğer varsa altta yatan neden yönelik olarak yapılır.
